Kkkkkkkkk



Download 195,38 Kb.
bet2/21
Sana24.02.2022
Hajmi195,38 Kb.
#246678
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21
Bog'liq
13-MAKROIQTISODIYOT

IS-эгри 4U3UFU ваунингузгарувчилари.

Ицтисодиётдаги мувозанат ёки товар пул мувозанитига эришишда инвестиция ва жамгармаларнинг ЯММ билан боглицлиги тушунтирилади. Бу боглицлик шуни курсатадики, банклар фоиз ставкаларини пасайтириб бориши билан ЯММ хажми хам купайиб боради. Яъни, миллий ицтисодиёт молиявий “кислородни” купроц олиш натижасида ЯММ ишлаб чицариши хам купайиб боради. Ушбу назарияни атокли ицтисодичи Хейк тадциц килганлиги учун унинг номи билан юритилади. IS - эгри чизиги эса Хейк эгри чизиги дейилади.
Умуман IS-эгри чизиги товар ва хизматлар бозорида вужудга келадиган даромадлар даражаси ва фоиз ставкаси уртасидаги муносабатларни билдиради. Буни тушуниш учун биз товар ва хизматларга булган талабни, яъни, “Кейнсиан хочи”ни караб чикамиз. Бунда авваломбор биз режалаштирилаётган харажатлар микдорини, яъни, кейнсиан хочини олиш учун режелаштирилаётган харажатлар микдорини ташкил килувчи омилларни куриб чикамиз. Режалаштирилаётган харажатлар уй-хужаликлари, фирмалар ва давлатнинг товар ва хизматларини сотиб олишга мулжаллаган харажатлар микдоридан иборат. Хакикий харажатлар режалаштирилган харажатлардан, яъни, бирор бир фирма режалаштирилмаган инвестициялар микдорини оширишга ёки камайтиришга карор килган вазиятлардагина фарк килади.
Фараз килайлик, Иктисодиёт ёпик Иктисодиётдан иборат, соф экспорт нолга тенг. Биз режалаштирилаётган харажатлар микдорини (Е), истеъмол (С), режалаштирилган инвестициялар (I) ва давлат харажатлари (СХнини йиииндиси оркали топишимиз мумкин.
Е= С+I+G
Демак, кейнсиан хочи даромаднинг (У) режалаштирилаётган харажатларга богаикдигини акс эттирар экан. Бу тенгламага биз истеъмол функциясини кушсак: С=С(У-Т).
Истеъмол функцияси курсатаяпдики, истеъмол ихтиёридаги даромадлар микдорига богаик экан (У-T). Бундан ташкари режалаштирилган инвестициялар микдори (I=I) шаклида кайд килинган булсин ва бюджет сиёсати давлат харажатлари ва соликлари микдори - узгармаган холда колсин: G=G; T=T. Бу тенгламаларни бирлаштирсак, куйидаги тенгламага эга буламиз: E=C(y-T)+I+G;
Куйидаги расмда режалаштирилаётган харажатлар графикда даромад функцияси шаклида берилган. Бу тугри чизик ижобий силжишга эга. Чунки, юкори даромадлар даражаси юкорирок истеъмол даражаларига, яъни, режалаштирилаётган харажатларнинг юкорирок даражасига олиб келади. Чизикнинг эгилиши истеъмолга чегаравий мойилликни билдиради - MPC. Яъни, даромадларни 1 сумга оширганда режалаштирилаётган харажатларнинг канчага ошишини курсатади.
11.1-чизма.
Даромад функцияси сифатида режалаштирилаётган харажатлар.
Режалаштирилаётган


Мувозанатдаги Иктисодиёт. Биз биламизки, иктисодиёт хакикий харажатлар режалаштирилган харажатларга тенг булган шароитда мувозанатга эришади. Бизга маълумки ЯММ курсаткичи икки ёклама маънога эга: яъни, икдисодиёт агентлар даромади ва ишлаб чикариш махсулотларини сотиб олишга кетган харажатлардан иборат. Шунинг учун у нафакат жами даромадлар, балки товар ва хизматларга килинган харажатлар микдорига тенглашади. Биз мувозанат шароитини куйидагича ёзамиз, яъни, хакикий харажатлар тенг режалаштирилган харажатларга Y=E;
Кейинги расмдаги 45 градусли бурчак хосил килган чизик ушбу шароит бажарилишини курсатадиган нуктани билдиради. Агарда биз режалаштирилган харажатлар фукнциясини кушсак, диаграмма кейнсиан хочи шаклига келади. Иктисодиёт мувозанатга А нуктада эришади. Яъни, режалаштирилган харажатлар функцияси графиги 45 градусли бурчак хосил килган чизик билан кесишган вазиятда.
Кейнсиан хочи IS-LM моделини тузишдаги биринчи Fишт булиб хисобланади. Кейнсиан хочи модели шунинг учун хам керакки, яъни у мавжуд


Кейнсиан хочи.


Режалаштирилаётган
харажатлар




Ицтисодиётдаги

хаддан ташцари даражаси кайд
режалаштирилган инвестициялар даражаси шароитида даромадлар мицдорини аницлаш имконини беради. Аммо, у йириклаштирилган, яъни режалаштирилган инвестиция цилинган. Олдинги мавзуларда курдикки, режалаштирилаётган инвестициялар мицдори фоиз ставкаси, яъни инвестиция лойи^аларини молиялаштириш учун олинадиган кредитларга сарфланган харажатлар билан аницланади. Фоиз ставкаси цанча юцори булса, инвестиция цилишни хохловчилар ва режалаштирилаётган харажатлар шунча кам булади. Харажатларнинг камайиши даромадлар даражасининг тушиб кетишига олиб келади. Шундай цилиб, инвестициялар функцияси ва кейнсиан хочи асосида фоиз ставкаси ва даромад даражаси уртасида тескари богаицлик урнатилади.





C.IS ЭГрИ 4U3UFU.


Режалаш-
тирилаётган
харажатлар


А. Инвестиция функцияси





1(к)


1(к) Инвестиция


У2 У1





Даромад

    1. LM -эгри 4U3ufu ва унинг узгарувчилари.

LM эгри 4U3UFU узгармас нархлар шароитида пул воситалари бозорида вужудга келадиган фоиз ставкаси ва даромадлар даражаси уртасидаги узаро богаикдикни тушуниш учун фоиз ставкасининг оддий назариясини караб чикамиз. Бу назария “тез (пулга) айлана олиш афзаллиги назарияси”дир.
Тез (пулга) айлана олиш афзаллиги назарияи - бу кейнсианчилар фоиз ставкаси назариясини оддий шархлаб беришдан иборат. IS эгри чизииини ташкил килишда кейнсиан хочи асос булганидек, тез (пулга) айлана олиш афзаллиги назарияси хам LM эгри чизииини ташкил килиб пул воситалари реал захираларига талаб ва таклиф фоиз ставкасини аниклашни тушинтириб беради. Реал пул воситаларига таклифдан бошаймиз. Агарда M пул таклифини, P- нархлар даражасини билдирса, M/P эса пул воситаларининг реал захираси микдорини курсатади.
s
(M/P)= M/P:
Бу ерда, M- пул таклифи даражасини билдиради.
P - нарх даражаси хам ушбу моделда Ташки узгарувчилар микдорини курсатади.
Бу фаразлар шуни билдирадики, яъни реал микдордаги пул таклифи фоиз ставкасига бо1 лик булмаган вазиятни курсатади. Шунинг учун биз реал пул воситалари таклифини графикда курсатаётганимизда вертикал эгри таклифига эга буламиз.
Реал микдорда пул воситалари захираси таклифи.
Фоиз ставкаси
Таклиф
Реал пул захиралари М/P M/P
Энди реал микдордаги пул воситалари захирасига талабни караб чикамиз. Инсонлар кулида пулни саклашади, чунки пул тез алмаштириш хусусиятига эга. Тез (пулга) айлана олиш афзаллиги назарияси курсатадики пулга булган талаб микдори фоиз ставкасига богаик. Фоиз ставкаси Накд пул воситаларини кулда ушлаб туришнинг альтернатив харажатлари микдорини билдиради. Яъни, сиз фоиз олиб келмайдиган Накд пулларни кулда ушлаб турган шароитда йукотадиган пул микдорини билдиради. Ноннинг нархи нон талаби микдорига таъсир килганидек, Накд пулларни кулда ушлаб туриш микдори хам пул захираларига талаб микдорига таъсир курсатади. Шунинг учун фоиз ставкаси ошганда, инсонлар бойликларини пул шаклида камрок ушлаб туришга харакат килади.
Реал пул захираларига талабни куйидаги куринишда ёзамиз:
(M/P) = L(r)
Бу ердл:-И( )-функцияси пулга талаб микдорини билдиради. Бу тенглама курсатаяптики, пулга булган талаб микдори фоиз ставкаси функциясини билдиради. Кейинги графикда фоиз ставкаси ва реал пул захиралари микдорига талаб тескари богаикдикга эга. Чунки, юкори фоиз ставкаси пулга талаб микдорининг камайишини курсатади.
Реал пул захираларига талаб.
Фоиз


Фоиз ставкаси тенглигига эга булиши учун пулга талаб ва таклиф эгри чизикдарини бирлаштирамиз.
11.6-чизма.
Тез (пулга) айланиши афзаллиги назарияси.



Тез айланиш афзаллиги назариясига мос равишда фоиз ставкасининнг узгариши пул бозорида мувозанатга олиб келади. Фоиз ставкасининг мувозанат нуктасида пул воситалари захирасига талаб микдори таклиф микдорига тенг. Тез (пулга) айланма олиш афзаллиги назарияси, яъни пул таклифининг камайиши фоиз ставкасини оширади, пул таклифининг купайиши эса фоиз ставкасини камайтиришдан келиб чиккан.
Энди тез (пулга) айлана олиш афзаллиги назариясини LM эгри чизигини ташкил килишда фойдаланамиз. Мувозанат фоиз ставкаси - пул талаби ва таклифини тенглаштирадиган фоиз ставкаси уртасидаги богаикликни LM эгри чизиги ифодалайди.
Шунгача биз факат фоиз ставкаси реал пул захираларига булган талаб микдорига таъсир курсатади деб хисобладик. Янада аникрок айтадиган булсак, пул талаби микдорига даромадлар даражаси хам таъсир курсатади. Даромадлар юкори булса, харажатлар хам куп булади. Шунинг учун инсонлар купрок ишларни амалга оширишга харакат килади. Бу эса уз навбатида купрок пулни талаб килади. Шундай килиб, даромадлар даражасининг юкорирок булиши пул талабини оширади. Бошкача айтганимизда, даромад ва пулга талаб уртасида туFри алока мавжуд.
Пулга талаб функциясини куйидагича ёзамиз:
(M/P)= L^y);
Пул бозори холатини белгиловчи курсаткичлар уртасидаги бундай узаро муносабатлар йичиндисининг графиги куйидагича булади.






Y2


Реал пул захираси. Даромад
А кисмидан куриниб турибдики фоиз ставкасини пасайиши билан пулга булган талаб ошади. Шунингдек, даромадлар купайиши натижасида хам ошади. Бу холда Ь(к.у) юкори сурилиб Ь(к.у) холатини эгаллайди ва унда мувозанатли фоиз ставкаси хам усади - к.у холатидан к2 холатигача кутарилади.
Шундай килиб юкорирок даромад юкорирок фоиз ставкасига олиб келади ва буни LM эгри чизичи акс эттиради. У пул бозорида фоиз ставкаси ва даромад уртасидаги муносабатларни кургазмали тарзда ифодалайди. Даромад даражаси канча баланд булса пулга булган талаб шунча юкори ва шунга мувофик мувозанатли фоиз ставкаси хам шунча юкори булади.
Булардан шундай хулосага келиш мумкинки IS чизичи хам узида икки узгарувчи, яъни фоиз ставкаси ва даромадни мумкин булган турли хил узаро богаикдикларини акс эттиради.

    1. IS-LM модели ва ундаги мувозанат.

Энди бизда IS-LM моделининг барча узгарувчи омиллари мавжуд. Моделнинг иккита тенгламаси:
(IS) У = C(y-T)+I(k)+G; (LM) M/P= L(k.y);
Бюджет-солик сиёсати G ва T пул кредит сиёсати М ва нархлар даражаси Р моделда узгарувчи омиллар сифатида берилган. Бу икки IS ва LM эгри чизикларини бирлашишида хосил буладиган графикни биз, IS-LM модели деб аташимиз мумкин.
11.8-чизма.


IS - эгри чизик - бу товарлар бозоридаги мувозанат эгри чизичидир. У узида товарлар бозоридаги мувозанатни таъминловчи фоиз ставкаси к нинг ва даромад у нинг барча узаро бирликларини курсатади, LM эгри чизичи эса пул бозоридаги мувозанат шартларини кондирувчи к ва у нинг узаро бирлашувларини беради.
IS-LM эгри чизиклари кесишадиган нукта IS-LM моделидаги иктисодий мувозанатлик холатидир. Бу нукта узида шундай фоиз ставкаси к ни ва даромад даражаси У ни аниклайдики качонки улар реал пул маблагаарига булган талаб уларнинг таклифига тенг келган вазиятни ифодалайди. Яъни, махсулотлар пул бозорида хам мувозанат шартларига риоя килинса, пулга булган умумий талаб фоиз ставкаси микдорига ёки пулнинг ишлатилиш бахосига нисбатан тескари богаикдикда булади.
Шундай килиб IS-LM модели иктисодий сиёсатнинг окибатларини киска муддатли даврга макроиктисодий тахлил килишда жуда кенг кулланилади.
^искача хулосалар.

  1. Иктисодий мувозанатга эришишда жахон амалиёти иккита усулга асосланади: нархлар ёрдамида тартибга солиб туриладиган бозорлар ва турли хил баланслар ёрдамидан фойдаланилади. Шунингдек баркарорлаштириш сиёсатини амалга оширишнинг икки хил асосий ёндошуви: монетар ва таркибий ёндошувлари ишлаб чикилган.

  2. IS эгри чизиги товар ва хизматлар бозорида пайдо буладиган даромадлар даражаси ва фоиз ставкаси уртасидаги муносбатларни билдиради. Бунинг учун “Кейнсиан хочи”ни урганиш ва тахлил килиш максадга мувофикдир. Иктисодиёт хакикий харажатлар режалаштирилган харажатларга тенг булган шароитда мувозанатга эришар экан.

  3. LM эгри чизиги узгармас нархлар шароитида пул воситалари бозорида вужудга келадиган фоиз ставкаси ва даромадлар даражаси уртасидаги узаро богликликии тушуниш учун “тез (пулга) айлана олиш афзаллиги назарияси”ни караб чикишини курсатар экан. Тез (пулга) айлана олиш назарияси эса кейнсианчилар фоиз ставкаси назариясини изохлашдан иборат экан.

Таянч иборалар.
IS-LM модели, IS- эгри чизиги, LM-эгри чизиги, Кейнсиан хочи, тез пулга айланиш назарияси, нарх даражаси, даромад, харажат, фоиз ставкаси, реал пул захиралари, мувозанат нукта, бюджет-солик сиёсати, пул-кретид сиёсати, товарлар бозоридаги мувозанат, макроиктисодий мувозанат, товар ва хизматлар, капитал, ишчи кучи бозорлари ва улардаги мувозанат, монетар- таркибий ёндошув, пул эмиссияси, Хейк эгри чизиги ва бошкалар.

Download 195,38 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish