Kkkkkkkkk



Download 195,38 Kb.
bet13/21
Sana24.02.2022
Hajmi195,38 Kb.
#246678
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   21
Bog'liq
13-MAKROIQTISODIYOT

БОБ: Тулов баланси.

  1. Тулов балансининг мохияти.

  2. Тулов балансининг таркибий тузилиши.

  3. Тулов балансининг номутаносиблигини тартиблаш усуллари.

  4. Узбекистонда тулов балансини ишлаб чикиш тажрибаси.

    1. Тулов балансининг моуияти.

Мамлакатнинг маълум вактдаги барча халкаро Иктисодий фаолияти шу жумладан Ташки савдо, капитал ва ишчи кучи миграцияси хам тулов балансида уз аксини топади. \ар кандай Ташки Иктисодий битим валюта айирбошлаш ва валюта операциялар оркали амалга оширилади. Олиш - сотиш битими хисобланар экан, демак мамлакатнинг жахон бозоридаги фаолиятининг натижалари провардида хорижий валюта тушумлари ва харажатларида ифодаланади. Шунинг учун хам тулов баланси - бу бир томонида четдан келадиган барча тушумлар, иккинчи томонда эса, четга чикарадиган барча туловлари курсатилган хужжатдир. Тушум (кредит) факат экспорт ёрдамида таъминланиши мумкин. Аксинча хорижий валюталарни сотиб олиш (импорт) туловлар ва хорижий валюта харажатлари билан (Дт) богаик булади. Бунда товар деганда айирбошланадиган хар кандай нарса тушинилади, яъни у моддий неъмат, хизмат, ишчи кучи, капитал ва валюта булиши мумкин.

    1. Тулов балансининг таркибий тузилиши.

Барча Иктисодий битимлар иккита катта гурухга булинади: жорий операциялар ва капитал харакати билан богаик опреациялар (1-жадвал). Жорий операцияларнинг асосий моддаси товарлар экспорти ва импорти хисобланади, уларнинг фарки Ташки савдо балансининг колдиги деб юритилади. Бизнинг мисолда бу баланс салбийдир, яъни мамлакат товарларни четга олиб чикишдан кура купрок олиб келади. (-80).
Жорий операцияларнинг кейинги моддаси бу хизматлар экспорти ва импортидир уларга транспорт, суFурта, сайёхлик хизматлари ва бошкалар киради. Товарлар билан операциялардаги каби хизматлар билан операцияларда хам мамлакат хорижий хизматларни купрок олади, яъни мамалкатда яшовчилар хорижга четдан сайёхларга нисбатан купрок борадилар, шунингдек мамлакатдаги тадбиркорларга хорижий транспорт ва суFурта хизматларини курсатиш хажми, хорижий тадбиркорларга мамлакатда траспорт ва суFурта
компаниялари курсатадиган хизматлар хажмига Караганда юкорирок. Бу операция хам баланснинг салбий колдигига эга. (-2)
1-Жадвал.
Мамлакат тулов балансининг тахминий куриниши (ракамлар шартли)



Моддалар номи

Кредит (+) ёки экспорт хисобига тушумлар

Дебит (-) ёки импорт натижа- сидага харажатла р

Соф кредит ёки соф дебит

I

Жорий операциялар счёти










1

Товарлар

+125

-205

-80

2

Ташки савдо балансининг колдиги










3

Хизматлар

+35

-37

-2

4

Инвестициялардан даромадлар (фоизлар ва диведентлар)

+17

-10

+7

5

Пул утказмалари

+1

-8

-7

6

Жорий опреациялар буйича баланснинг колдиги







-82

II

Капитал харакатининг
счёти










7

Инвестициялар ва бошка урта ва узок муддатли капитал

+90

-37

+53

8

Капитал харакати
баланснинг колдиги







+53

9

Жорий операциялар ва капитал харакати буйича баланснинг колдиги







-29

II
I

Расмий резервлар (олтин, СДР,ХВФ даги резервлар)

+29




+29


Инвестициялардан даромадлар фоизлар ва двидентлар буйича туловларни уз ичига олади. Агар хорижга куйилган миллий капиталга чет элликларнинг амалга оширадиган бундай туловларидан тушумлар мамлакат Иктисодиётига жалб этилган хорижий капиталдан бундай туловлар микдоридан куп булса, унда соф даромад ижобий булади.(+7)
Пул утказишлар шу мамлакатларнинг хорижда яшаётган фукароларига туланидаган нафакаларни, мухожирларнинг хориждаги уз кариндошларига пул утказишлари, турли куринишдаги хукумат ёрдамларини уз ичига олади. Жадвалдан куриниб турибдики, хорижга жунатилаётган пул утказишлар микдори олинаётганга нисбатан юкори, яъни операциялар мамлакатдаги хорижий валюта захираларини камайтиради. (-7).
Жорий хисоблар буйича барча операциялар йигиндиси жорий операциялар тулов балансини Ташкил этади. Бизнинг мисолда у салбий (-82), бу эса шуни англатадики, мамлакатда импорт операциялари натижасида хорижий валютага булган талаб унинг экспорт операциялари таъминлайдиган таклифдан ортик булди. Ёки бошкача айтганда ушбу холда мамалакат жорий операциялар буйича такчилликга эга. Уни коплаш учун мамлакат ёки карз олади (узок ва киска муддатли, ) ё уз кучмас мулкини (ер, бино ва молиявий активларини ( акция ва облигациялар) сотади.
Бирок мамлакат жорий тулов балансининг ижобий колдигига эга булиши мумкин. Агар унинг экспорт операциялари импорт операцяиларидан ортик булса, шундай хол юз беради. Бунда мамлакатда чет элда кучмас мулкни сотиб олиш ёки бошка мамлакатларга карзга беришга йуналтирилиши мумкин булган хорижий валюта ортикчалиги юзага келади. Инвестициялаш ва кредитлаш билан богаик операциялар тулов балансининг кейинги булимида, яъни капиталлар харакати хисобида акс эттирилади. Бу ерда моддий ва молиявий активларни (корхоналар, ер, уйлар, кимматбахо коFозлар, акциялар, хазина мажбуриятлари ва бошкалар) олиш-сотиш билан боыик капиталлар окимини акс эттиради. Агар бу активлар сотилса ёки экспорт килинса, унда бу хорижий валютани мамлакатга келишини, тушумини купайтиради (+90). Бирок капитални олиб келиш билан бир вактда уни олиб чикиш билан боыик операциялар хам амалга оширилади. Бунда мамлакатнинг тадбиркорлари хориждан акциялар сотиб олади, хорижликларга кредитлар беради ва шу асосда улар хорижий валюта захараларини сарфлайди. Бу операциялар дебит куринишида акс эттирилади (37). Капитал харакати балансининг колдиги - бу уни олиб келиш ва олиб чикиш уртасидаги фаркдир (+53).
Аввал айтиб утилганидек, жорий операциялар буйича баланс ва капитал харакати баланси узаро чамбарчас богаанган. Бизнинг мисолда биринчисининг такчиллиги (-82) капиталнинг соф окиб келиши хисобига (+53) молиялаштирилади ва аксинча, агар жорий операциялар буйича активга эга булса у холда бир вактда капиталлар баланси буйича капиталларнинг соф келиб чикиши амалга оширилган булади.
Шундай килиб баланснинг бу икки булими бир-бирини тенглаштириб боради ва аслида хам бир-бирига тенг булиши керак. Бирок амалда доимо такчиллик ёки ортикчалик юзага келади. Шунинг учун турли мамлакатларнинг Марказий банклари расмий резервлар деб аталувчи хоражий валюта захираларига эга. Бу резервлар жорий операциялар буйича баланс ва капитал баланси номутаносиблигини бартараф этишда кулланилади. Бизнинг мисолда бу номутаносиблик ёки колдик (-29)ни Ташкил этади ва расмий резервлардан тушумлар хисобига тартибга солинди. Резервлардан тушумлар кредит (+) устунида акс эттирилган, чунки мамлакатда хорижий валюта таклифини купайтириш бошка хар кандай экспорт операциясига хосдир. Натижада тулов балансининг колдиги умуман “о”га келтирилган.


    1. Download 195,38 Kb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish