Адабиётлар руйхати.
Каримов И.А Бунёдкорлик йулидан. 4 Том.- Т.: “Узбекистан”, 1996.351 бет.
Агапова Г.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика С., ДИС нашриёти 1997
М.К.Бункина, В.А.Семянов. “Макроэкономика” М.:1995
М.Бурдо, Ч.Виплош. “Макроэкономика”(Европейский текст). С. Петербург. Судоистроение. 1998
В.М.Гальпирин, С.М.Игратов, В.И.Моргунов. “Макроэкономика” Том-1. С. Петербург.: 1994
Д. Жеффри, Д. Сакс и др. “Макроэкономика. Глобальный подход”. М.: Из-во “Дело”. 1996
Йулдошев З., косимов М.С.“Макроиктисодиёт асослари”. Т.: Укитувчи. 1994
В.Н.Костьюк. “Макроэкономика”.-М.:1998
Т.Линвут, Гайгер. “Макроэкономика теория и переходная экономика”. М.:1996
Н.Г.Менкью. “Макроэкономика”. Из-во Московского университета.: 1994
Эдвин ДЖ. Допан. “Макроэкономика”. С. Петербург.: 1994
М.А. Хакимова. “Макроиктисодиёт” Т.: “Мехнат” 1997
Боб: Валюта курси.
Валюта курси тушунчаси ва валюта айирбошлаш зарурияти.
Валюта бозори.
Валюта курсини аникловчи омиллар.
Валюта курсини аниклаш.
Валюта курси тушунчаси ва валюта айирбошлаш зарурияти.
Халкаро валюта муносабатлари пулнинг халкаро тулов оборотида амал килиш жараёнида вужудга келади. У Ташки савдо билан бирга пайдо булди ва ривожланишнинг узок йулини босиб утди. Тарих давомида жахон пули шакллари ва халкаро хисоб китоб шакллари узгарди. Бир вактда валюта муносабатлари ахамияти усди ва уларнинг нисбатан мустакил даражаси ошди. Товарлар, хизматлар, капиталлар ва ишчи кучи харакати мамлакатдан мамлакатга кучадиган пул массасалари окими ёрдамида амалга ошади. Бу харакатни тартибга солиш зарурлиги халкаро валюта тизими ва жахон валюта тизимларининг шаклланишига олиб келди. Валюта - бу мамлакатлар пул бирлиги (масалан, сум, доллар, марка, фунт-стерлинг ва хоказо.) Жуда киска маънода - бу чет эл давлатларининг пул белгилари. Хар бир миллий бозор хусусий миллий валюта тизимига эга булади.
Миллий валюта тизими базасида жахон бозори ривожланиши таркиб топадиган ва давлатлараро келишувлар билан мустахкамланган халкаро валюта муносабатларини Ташкил килиш шакли булган жахон валюта тизими амал килади.
Мамлакатлар уртасида товар ва хизматлар окими купайган сари пул воситаларини айирбошлаши хам тобора ошиб боради, узаро хисоб китоблардаги номутаносиблик муаммолари юзага келади. Буларнинг барчаси жахон валюта тизимининг барпо этилишига объектив шарт-шароитлар яратади. Унинг максади - мамлакатлар уртасидаги барча турдаги битимларни амалга оширишни тартибга солишдан ва шунингдек бу ишларни тезлаштиришдан иборат. Шундай килиб, жахон валюта тизими бу халкаро айирбошлашнинг барча шаклларига хизмат килишига ва уларнинг самарали ривожланашини таъминлашга каратилган мамлакатлар уртасидаги валюта муносабатларининг йигиндисидир. Халкаро иктисодий муносабатларининг таркибий кисми сифатида у куйидагиларни уз ичига олади:
Халка ро битимларда фойдаланиладиган тулов ва кредит воситаларини (олтин, энг ривожланган мамлакатларнинг миллий валюталари, халкаро пул бирликлари);
Валюта курсларини урнатиш ва саклаб туриш механизми;
Валюта бозорини ишлаш тартибини;
Халкаро хисоб-китобларни амалга ошириш тартиб ва коидалари;
Валюта ёрдамида тартиблаш ва назорат килиш тизимини;
Валюта муносабатларини тартибга солиб турувчи ва жахон валюта тизимининг баркарор фаолиятини таъминловчи халкаро Ташкилотлар тизимини (Халкаро валюта фонди, Умум жахон банки, Европа миллий тикланиш ва тараккиёт банки).
Хозирги замонда халкаро хисоб-китобларда ва кредитлашда уч куринишдаги пул воситалари ишлатилади:
олтин, хозирда узининг асосий тулов ва хисоб-китоб воситаси хусусиятини йукотган булсада, аммо купчилик валюта захираларининг сезиларли кисмини ташкил этади ва мухим Ташки савдо операцияларига хизмат килиш ва кредитлашни кафолатлаш учун ишлалитиди;
жахонда асосий урин тутувчи ривожланган мамлакатларнинг милиий валюталари (АКШ доллари, Инглиз фунт-стерленги, Немис маркаси, Щвейцария франки, Япония йенаси ва бошкалар);
халкаро пул бирликлари (ЕВРО, СДР, ЭКЮ). Улар миллий валюталардан фаркли равишда банкноталар куринишидаги моддий шаклга эга эмас ва накт пулсиз хисоб-китобларда ишлатилади. Уни ишлатиш шарти - шу пул воситаларини муомалага чикарган Ташкилотга аъзо булган мамлакатлар Марказий банкларининг махсус хисобларига ёзилган пули билан амалга оширилади. Бундай пул бирликлари жахон валюталари деб хисобланади. Улар барча мамлакатлар томонидан ташки савдо операцияларини амалга оширишда ишлатилади. Хорижда кредитлаш ва инвестициялашда, чет эллик ишчи кучи мехнатига, шунингдек мамлакат валюта захираларини яратишда кулланилади.
Халкаро валюта ёки халкаро тулов-хисоб ва кредитлаш воситаларига жавоб беришга керак булган талаб уларнинг конвертирлашуви хисобланади.
Валюта конвертирлашуви деганда уни бошка хорижий валюталарга алмашиш кобилиятига тушинилади. Хизирги пайтда улар эркин конвертирланадиган, кисман конвертирланадиган ва конвертирланмайдиган валюталарга ажратилади. Эркин конвертирланадиган валюта бу амалда курс буйича хар кандай бошка хорижий валюта эркин ва чекланмаган микдорда айирбошланадиган валютадир. Бунга мисол килиб АКШ, Европо хамжамиятига аъзо мамлакатлар , Японияларнинг валюталарини киритиш мумкин.
Кисман конвертирланадиган валюта, бу факат баъзи бир хорижий валюталарга алмаштириладиган ва халкаро тулов оборотини кисман камраб оладиган миллий валютадир.
Конвертирланмайдиган валюта бу факатгина ички туловларга хизмат киладиган ва хорижий валютага айирбошланмайдиган миллий валютадир.
Конвертирлашни ички ва ташки конвертирлашга хам ажратиш мумкин. Ички конвертирлаш резидентларининг (яъни, шу мамлакатда яшаш жойи булган шахсларнинг) мамлакат ичкарисида хорижий валютани сотиб олиш, уни ушлаб туриш ва у билан айрим операцияларни олиб боришни акс эттиради.
Ташки конвертирлашда хорижда туловларни амалга оширишга ва молиявий активларни ушлаб туришга рухсат этилади. Валюталарни конвертирлаш купгина мамлакатлар олиб бораётган Иктисодий сиёсатлариниг мухим максади булиб хисобланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |