Kkkkkkkkk

Ишсизлик даражаси
деб - ишсизларни ишчи кучига 
нисбатига (% ҳисобида) айтилади ва уни қуйидаги формула билан аниқлаш 
мумкин. Ишсизлик даражаси = ( Ишсизлар / Ишчи кучи ) х 100.
Барча мавжуд ресурслардан тўлиқ фойдаланиш ёки ишсизликнинг табиий 
даражаси ҳолатида Иқтисодиётда яратилиши мумкин бўлган маҳсулот ҳажмини 
Иқтисодиётнинг 
ишлаб чиқариш потенциали
деб аталади. 
Маҳсулотларнинг потенциал ва ҳақиқий ишлаб чиқарилиши ўртасидаги 
фарқ ЯММ ҳажмининг ўзилиши ёки оркада колиши деб аталади. У потенциал 
ишлаб чиқаришга нисбатан фоизда акс эттирилади. 
ЯММ ўзулиши = (( Маҳсулотнинг потенциал ишлаб чиқариш-Маҳсулотни 
ҳақиқий ишлаб чиқариш) / Маҳсулотнинг потенциал ишлаб чиқариши ) х 100.
3.3. Ишсизликнинг Иқтисодий оқибатлари.Оукэн қонуни. 
Ишсизликнинг кўпайиши натижасида мумкин бўлган ЯММ ҳажмини 
Иқтисодиёт ололмайди. Шу сабабли мамлакат миқёсида ишсизликни табиий 
даражасида сақлаш ва уни тартибга солиш Иқтисодий жиҳатдан катта 
аҳамиятга эгадир. Ишсизликнинг ҳақиқий даражаси унинг табиий даражасидан 
қанчалик юқори бўлса, ЯММ ўзилиши шунча кўп бўлади. Шунинг учун ҳам 
потенциал ҳажмдаги ЯММ * хақиқатдаги ЯММ дан катта бўлади. Яъни, 
ЯММ 
* > ЯММ
ёки 
У * > У
.
Потенциал ЯММ * ҳисоблашда мамлакатда ишсизлик мутлоқ йўқ деб 
эмас, балки ишсизлик мавжуд, бироқ у табиий даражада деб ҳисобланади. 
Ишсизлик даражаси ва ЯММ ўзилиши ўртасидаги миқдорий нисбатни 
инглиз Иқтисодчиси Артур Оукэн математик ҳолда исботлаб берган. Шунинг 
учун бу қонун ОУКЭН қонуни дейилади. қонуннинг моҳияти шундан иборатки, 
агар хақиқатдаги ишсизлик, ишсизликнинг табиий даражасидан бир фоизга 
ошиб кетса, миллий иқтисодиёт ЯММ ни икки ярим фоизга кам олади. Ушбу 

---

38 
нисбат ишсизликнинг турли даражаларидаги маҳсулот йўқотишларни аниқлаш 
имконини беради. 
Бунинг графикдаги ифодаси қуйидагича бўлади. 
3.5-расм. 
ЯММ
ҳажми ЯММ 
t 
Оjj йиллар
ЯММ узилиши = -2,5 (ишсизликнинг табиий даражаси-ишсизликнинг ҳақиқий 
даражаси) . 
Демак мос равишда уларнинг нисбати 1 : 2,5 ёки 2 : 5 га тенг. Йўқотилган 
ЯММ нинг эса абсолют қийматини ҳисоблаш мумкин. Мисол учун 1992 йили 
ишлаб чиқариш пасайган даврда ишсизлик 9,5 фоизга тенг бўлган деб олайлик. 
Ишсизликнинг табиий даражаси эса 6 фоизга тенг бўлиши керак ёки 3,5 фоиз 
ишсизлик унинг табиий даражасидан кўп: 3,5 фоизни ОУКЕН коэффициентига 
(2,5) кўпайтириб 1992 йилда ЯММ нинг потенциал ЯММ* дан 8,75 фоизга кам 
олганлигини аниқлаймиз. ЯММ нинг пастроқ даражаси ўз навбатида, ишлаб 
чиқаришда катнашувчилар даромадларининг нисбатан камроқ бўлишини ва 
Иқтисодиётни 
келгуси 
тараққиёти 
инвестициялаш 
имкониятларини 
қисқаришини билдиради.