Kkkkkkkkk

 
8-Боб: Бозор иқтисодиётида давлат
8.1. Давлатнинг Иқтисодий функциялари ва унинг бозор Иқтисодиёти 
ривожланишига аралашувининг зарурлиги. 
8.2. Давлат томонидан юритиладиган макроиқтисодий сиёсатларнинг 
кўринишлари. 
8.3. Ресурслар ва даромадларни ижтимоий манфаатларни эътиборга олган ҳолда 
қайта тақсимлаш. 
8.4. Давлатнинг Иқтисодиётга аралашуви ва унинг ўсиши. 
8.1. Давлатнинг Иқтисодий функциялари ва унинг бозор Иқтисодиёти 
ривожланишига аралашувининг зарурлиги
. 
Давлатнинг Иқтисодий вазифалари кўп ва турли хилдир. Шунинг учун 
бизнинг таҳлилимизга асос сифатида давлатнинг қуйидаги Иқтисодий
фаолиятларини қараб чиқамиз. 
Биринчидан
, давлатнинг айрим Иқтисодий вазифалари бозор тизими 
ривожланишини енгиллаштириш ва қўллаб қувватлаш мақсадига эгадир. Бу 
соҳага давлатнинг қуйидаги икки фаолиятини киритишимиз мумкин: 

---

100 
1.Бозор тизими самарали фаолият кўрсатишини таъминлайдиган ҳуқуқий 
база ва ижтимоий муҳитни таъминлаш; 
2. Рақобатни ҳимоя қилиш; 
Иккинчи
гуруҳ вазифаларини бажаришда давлат бозор тизими 
фаолиятини кучайтиради ва турлайди. Бу ерда давлатнинг қуйидаги учта 
вазифаси асосий аҳамиятга эга. 
1. Даромад ва бойликларни қайта тақсимлаш; 
2. Миллий маҳсулот таркибини ўзгартириш мақсадида ресурслар 
тақсимотини тартибга солиш; 
3. Иқтисодиётни барқарорлаштириш, яъни Иқтисодий конъюктуранинг 
эгилувчанлиги натижасида пайдо бўладиган ишсизлик ва инфляция 
даражаларини назорат қилиш ҳамда иқтисодий ўсишни рағбатлантириш; 
Давлат бозор иқтисодиётининг самарали фаолият кўрсатиши учун асос 
бўладиган айрим хизматларни ва ҳуқуқий базани таъминлаш вазифаларини 
олади. Ҳуқуқий базаларни таъминлаш асосан хусусий корхоналарга ҳақ-
ҳуқуқлар бериш, хусусий мулкчиликни аниқлаш ва шартномаларни бажаришни 
назорат қилиш ва шунингдек бошқа соҳаларда намоён бўлади.
Бозор иқтисодиётида рақобат асосий тартибга солувчи механизм бўлиб 
ҳисобланади. Бу ишлаб чиқарувчилар ва ресурсларни етказиб берувчиларни 
ўзига бўйсундирадиган ягона кучдир. Бозор тизимига бўйсунадиган ишлаб 
чиқарувчилар рақобат натижасида фойда олишни режалаштиради. Кимки бу 
қонунни бузса зарар кўради ва оқибатда батомом тугатилиши мумкин. Рақобат 
шароитида истеъмолчи - бу хўжайин, Бозор - уларнинг таъминотчиси (агенти), 
корхона эса - уларнинг хизматкори ҳисобланади. 
Монополиянинг ўсиши бу вазиятни тезда ўзгартиради. Монополия 
рақобат билан алмашинар экан сотувчилар бозорга таъсир қилиши мумкин ёки 
ўзларининг манфаатларидан келиб чиққан ҳолда нархларни ошириш орқали 
мамлакатга зарар олиб келади. 
Бозор тизими ривожланиши билан мамлакат аҳолиси оладиган 
даромадлар ва қиладиган харажатлари ўртасида номутаносибликлар пайдо 

---

101 
бўлади. Бу каби муаммоларни хал қилишда давлат асосий аҳамиятга эгадир. 
Яъни, давлат жамиятдаги даромадлар номутаносиблигини камайтириш 
вазифасини бажаради. Бу вазифалар бир нечта сиёсий тадбирлар ва дастурларда 
ўз ечимини топган.