Күкирт кислотасы өндириси

КҮКИРТ КИСЛОТАСЫ ӨНДИРИСИ

• Дүзиўши: доц. М.Айымбетов

Жобасы:

• 1. Күкирт кислотасы өндирисиниң шийки зат базасы.
• 2. Күкиртли ангидридти (SО2) алыў.
• 3. Күкирт кислотасын синтезлеў усыллары.

Күкирт кислотасы тарийхы

• Х әсирде араб алхимиги Гебер (Джафар) темир купоросын (FeSO4) айдаў арқалы алған (91–98 % Н2SO4 - купорос майы).
• ХV әсирдиң екинши ярымында Василий Валентин -күкиртти селитра қосып жағыў ҳәм пайда болған газди суўда еритиў жолы менен әмелге асырылған (нитрозлы усыл).
• 1793-жылы күкирт кислотасын өндириўдиң нитрозлы усылы Клеман ҳәм Дезормлар тәрепинен жетилистирилди.
• 1827-жылы Гей-Люссак азот оксидлерин услап қалыў ушын кокс пенен толтырылған башняны пайдаланыўды усыныс етти.
• 1859-жылы Гловер тәрепинен насадкалар менен толтырылған башняларда нитрозаны ажыратып алыў усынылды.

Күкирт кислотасының қолланылыўы

Күкирт кислотасы өндирисиниң шийки зат базасы

• Тәбийий күкирт, темирдиң, мыстың, цинктиң сульфидлери, гипс - СаSO4•Н2О, ангидрит - СаSO4) ҳ.т.б.
• Күкирт колчеданы ямаса пирит FeS2
• Халькопирит - CuFeS2
• Пуўлы суў усылы
• Күкиртти еритиў ушын автоклав
• 150 0С, 6 атм
• Күкиртли колчедан (FeS) - әпиўайы колчедан деп аталады.
• 1881-жылы Н.Н.Бекетов тәрепинен - Гипсти (СаSO4•Н2О) ҳәм ангидридти (СаSO4) көмир менен қәлпине келтирип, күкиртли ангидрид алыў усылы ислеп шығылған.

Алунит − K2SO4•Al2(SO4)3•2 Al2O3•6 H2O

Күкиртли ангидридти (SО2) алыў

• Пириттиң окислениўи төмендеги теңлеме бойынша өтеди:
• 4 FeS2 + 11 O2 → 2 Fe2O3 + 8 SO2 + 810 ккал.
• Биринши гезекте пирит диссоциацияланады, ал соңынан тарқалыў өнимлери төмендеги схема бойынша күйдириледи:
• FeS2 → FeS + S;
• S + O2 → SO2;
• 2 FeS + 3 O2 → 2 SO2 + 2 FeO;
• 2 FeO + 0,5 O2 → Fe2O3
• 2 FeS2 + 5,5 O2 → 4 SO2 + Fe2O3