Kitap Kapağı. cdr

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

Abbâsîlerden sonra bölgeye onların bir vâlisi tarafından kurulan Tâhirîler (821-873) 

hâkim oldu. 221/856 yılında Horâsân bölgesindeki birçok şehir ile birlikte Bâdgîs’in vergi 

toplama işi de Abdullah b. Tahir’in elindeydi (Kudâme İbn Cafer, 2018, s. 152). 

Sistân’da devlet kuran Hâricî mezhepli Saffârîler (861-1003) zaman zaman bölgeye 

akınlarda  bulundular.  Saffârî  hükümdarı  Ya‘kûb  b.  Leys,  Herât  ve  Bûşenc’den  sonra 

bölgedeki  diğer  şehirlerden  Bâdgîs,  Câm  ve  Bâherz’i  tahrip  etti.  İbrahim  b.  İlyas  da 

Bûşenc’de  bir  Sâmânî  ordusunu  yendi  (Barthold,  1943,  s.  33).  Bu  başarılarından  sonra 

Ya‘kûb’a  Abbâsî  Halîfesi  tarafından  menşûr  ve  sancak  gönderildi  (Ahmed  İbn  Hüseyin 

Kâtib, 1966, s. 56; Beyzâvî, 1313, s. 61). Ya‘kûb’dan sonra bölgeyi kardeşleri, oğulları ve 

torunları  yönettiler  (Beyzâvî,  1313,  s.  61-62).  Sâffârîler  burada  uzun  süre  kalamadılar. 

Tâhirîler tekrar Bâdgîs ve çevresini kontrolleri altına aldılar. Tâhirîlerden sonra Sâmânîler 

bölgeye hâkim oldu. Ebû Ali Muhammed b. Abbâs et-Tûlekî  isyanı (Usta, 2007, s. 260), 

280/902  yılı civarında Gıyâs öncülüğünde  Karmatî  isyanı (Nizâmü’l-Mülk, 2003, s. 235-

239), 295/917 yılında Ebû Bilâl’ın öncülüğünde başka bir Karmatî isyanı (Nizâmü’l-Mülk, 

2003, s. 249-254) Sâmânîler devrinde belli başlı isyanlardır. Bu isyanlara rağmen Sâmânîler 

dönemi genel olarak bölge için huzurlu ve sakin bir dönemdir. Sâmânîlerden sonra bölgeye 

onlarla  amansız  bir  mücadeleye  giren  Gazneliler  hâkim  oldular.  Gür  otlakları  nedeniyle 

burası onlar için çok önemli bir yerdi. 

Sultan  Mes’ud  döneminden  itibaren  Herât  Bölgesi’nin  bir  parçası  olan  Bâdgîs 

Gazneliler  açısından  önemli  bir  merkez  haline  geldi.  Selçuklu-Gazneli  mücadelelerinde 

burası Herât ile birlikte Gazneliler için bir üs oldu (Ağacanov, 2006, s. 76; Köymen, 1989, 

s. 41-53; Merçil, 1989, s. 62, 64, 66; Piyadeoğlu, 2011, s. 55-57; Özgüdenli, 2012, s. 44; 

Utbî, 145). Su ve otlak bakımından evvelden beri zengin olan Bâdgîs, önemli bir ikmal yeri 

ve geri çekilince ordunun dinlenme mekânı olarak önemli bir işlev gördü (Bundârî, 1989, s. 

LIX,  LXI,  LXII;  Ebu’l-Hasan  Ali,  1999,  s.  115;  Piyadeoğlu,  2011,  s.  82).  Türkmenler 

Horâsân’da  çıkardıkları  karışıklıklar  dolayısıyla  Sultan  Mahmud’un  Emîri  Arslan  Câzib 

tarafından  takibe  uğradılar.  Onların  Horâsân’da  çıkardıkları  karışıklıklar  Gazneli  Sultan 

Mes‘ûd  zamanında  da  devam  etmiş  ve  Türkmenler  Bâverd’den  sonra  Herât  Bölgesi’nin 

otlaklarıyla  meşhur  yerlerinden  olan  Bâdgîs’e  de  ulaşmışlardır  (Özgüdenli,  2012,  s.  42). 

Çünkü Bâdgîs, otlak ve yer sıkıntısı çeken Türkmenler için çok önem arz etmekteydi. 

Dandanakan Savaşı öncesinde Bâdgîs Selçukluların eline geçti (Piyadeoğlu, 2001, s. 

46). Ancak bu sırada mücadeleler devam etti. Gaznelilerin yol boyunda otlak sıkıntısı çektiği 

sırada  Gazneli  Sultan  Mes’ud  komutanlarına  Bâdgîs’te  yemin  çok  olduğunu  bu  nedenle 

oraya gidip bir  müddet kalmalarını söylemişti (Beyhakî, 2019, s. 579). Ancak Gazneliler 

bunu  gerçekleştiremediler.  Savaştan  sonra  Çağrı  Bey;  Belh,  Huttelân,  Tohâristân,  Herât 

Bölgesi’nin şehirlerinden Bâdgîs ve bir kısım köy ve kasabalara hâkim oldu (Turan, 2010: 

109). Bâdgîs Dandanakan Savaşı ve sonraki dönemlerinde Selçuklularla Gazneliler arasında 

çok  sık  aralıklarla  el  değiştirdi.  Özellikle  Oğuz  İsyanı  sırasında  bölge  çok  tahrip  edildi. 

Gûrlularla Sultan Sencer, Bâdgîs civarında savaştılar (Devletşâh, 1997, C.I, s.322). 

---