Kislota-tiykarlı titrlew usılında urotropin, ammiak muǵdarların anıqlaw usılları. Usulning mohiyati

Kislota-tiykarlı titrlew usılında urotropin, ammiak muǵdarların anıqlaw usılları.

1. 
   Usulning mohiyati
   
2. 
   

Titrlashning kislota-asos usuli kislota, asos va tuzlarni aniqlash usuli bo’lib, protolitlar - kislota HA va asoslar B orasidagi reksiyaga asoslangan:
HA + B = A^- + HB⁺
Suvli eritmalarda bu - neytrallanish reaksiyasi:
H₃O⁺ + OH^- = 2H₂O
Shuning uchun ham kislota-asosli titrlash neytrallanish usuli deb ataladi.
Kuchli kislota va asoslar HCl, H₂SO₄, NaOH, KOH bu usulning titrantlaridir. Bu moddalar standart moddaga qo‘yilgan talablarga javob bermaydi, shuning uchun ulardan tayyorlangan eritma konsentratsiyasi eritmani standartlab topiladi. Birlamchi standart modda sifatida aksariyat hollarda bura Na₂B₄O₇ • 10H₂O, suvsiz natriy karbonat, shovul kislotaning digidrati H₂C₂O₄ • 2H₂O va boshqalar ishlatiladi.
Kislota -asosli titrlashning xillari.
Yuqorida titrimetrik usullaming tasnifi tavsiflanganda kislota-asosli titrlash ikki xilga bo’lingan edi.
Atsidimetrik titrlash (atsidimetriya) - kuchli va kuchsiz asoslar, kuchsiz kislotaning tuzlari, asosli tuzlar va boshqa asosli xossaga ega bo’lgan birikmalarni kuchli kislotaning standart eritmasi bilan titrlash usulidir.
Kuchli asoslar titrlanganda quyidagi reaksiya boradi:
OH^- +H₃O⁺ = 2H₂O
EN da neytral muhit bo'ladi
Kuchsiz asos, masalan, ammiak titrlanganda
NH₃ + H₃O⁺ = NH₄⁺ + H₂O
kuchsiz asosning kationi hosil bo‘ladi, uning gidrolizlanishi natijasida ekvivalent nuqtada
NH₄⁺ + H₂O = NH₃ + H₃O⁺
va muhit kuchsiz kislotali pH<7 bo‘ladi.
Kuchsiz bir negizli kislotalarning tuzlari, masalan atsetatlar titrlaganda
CH3COO- + H₃O⁺ = CH₃COOH + H₂O
EN da kuchsiz kislota hosil bo‘ladi, uning dissotsilanishi natijasida muhit kuchsiz kislotali pH<7 bo‘ladi.
Kuchsiz ikki negizli kislotaning tuzi, masalan karbonatlar titrlanganda, kislota anioniga bitta proton birikib, kuchsiz kislota nordon tuzining anioni hosil bo'ladi:
CO₃^2- + H₃O⁺ = HCO₃^- + H₂O
Bu anion gidrolizlanib:
HCO₃^- + H₂O = H₂CO₃ + OH^-
natijada kuchsiz ishqoriy muhitni pH>7 hosil qiladi.
Kuchsiz ikki negizli kislota nordon tuzi anionini titrlash davom ettirilsa, ikkinchi EN da, ikki negizli kislota hosil bo‘ladi va uni
HCO₃^- + H₃O⁺ = H₂CO₃ + H₂O
qisman dissotsilanishi hisobiga ikkinchi EN da muhit, kuchsiz kislotali pH<7 bo‘ladi.
Shunday qilib, atsidimetrik titrlashda titrlanuvchi moddaning tabiatiga muofiq ravishda muhit neytral, kuchsiz ishqoriy yoki kuchsiz kislotali bo‘lishi mumkin.
Alkalimetrik titrlash (alkalimetriya)-kuchli va kuchsiz kislota, nordon tuzlar, kuchsiz asoslarning tuzlarini kuchli asosning standart eritmasi bilan titrlashdir.
Kuchli kislotalar titrlanganda EN da muhit neytral bo‘ladi.
Kuchsiz bir negizli kislotalar titrlanganda EN da, hosil bo‘lgan kuchsiz kislota anioni gidrolizlanishi natijasida, muhit kuchsiz ishqoriy bo‘ladi:
CH₃COOH + OH^- = CH₃COO^- + H₂O (titrlanish)
CH₃COO^- + H₂O = CH₃COOH + OH^- (gidrolizlanish)
Ko‘p negizli kislotalar titrlanganda turli EN larda muhit turlicha bo'ladi. Masalan, bosqichli dissotsiatsiya doimiylari.
K₁=1,4 • 10^-2 (o‘rtacha kuchli kislota) va K₂=6,2 • 10^-8 (kuchsiz kislota) bo’lgan ikki negizli sulfit kislota H₂SO₃ ishqor bilan titrlanganda birinchi EN da HSO₃^- amfolit anioni hosil bo‘ladi:
H₂SO₃ + OH^- = HSO₃^- +H₂O
HSO₃^- amfolit anioni ham kislota:
HSO₃^- + H₂O = H₃O^- + SO₃^-2
ham asos:

HSO₃^- + H₃O⁺ = H₂O + H₂SO₃

xossalarini namoyon etadi.
H₂SO₃ - o‘rta kuchli kislota bo‘lgani sababli asosli xossasi kuchsiz. Mazkur holatda kislotali xossasi ustunlik qiladi, birinchi EN da pH qiymati amfolitlar uchun quyidagi formula bilan hisoblanadi:
pH=0,5(pK₁+pK₂)=0,5(1,85+7,2)=4,53<7.
Shuning uchun birinchi EN da muhit kislotali.
Titrlash davom ettirilganda, ikkinchi EN da kuchsiz kislota HSO₃^- ning anioni SO₃^-2 hosil bo‘ladi:
HSO₃^- + OH^- = H₂O + SO₃^-2
Bu anion gidrolizlanadi
SO₃^-2 + H₂O = HSO₃^- + OH^-
va ikkinchi EN da muhit - ishqoriy pH>7 bo‘ladi.
Nordon tuzlar titrlanganda tegishli kislotaning o‘rta anionlari hosil bo‘ladi ENning muhiti ulaming xossasiga bog‘liq. Masalan, NaHSO₄ eritmasi ishqor bilan titrlanganda sulfat-ioni SO₄^-2 hosil bo‘ladi:
HSO₄^- + OH^- = H₂O +SO₄^-2
Sulfat-ioni amalda gidrolizlanmaydi shuning uchun EN da muhit-neytral.
Kuchsiz asos kationidan hosil bo‘lgan tuzlar ishqor bilan titrlanganda erkin asos hosil bo‘ladi. EN da asos hosil bo‘lgani uchun muhit kuchsiz ishqoriy bo‘ladi. Masalan, ammoniy tuzlari ishqor bilan titrlanganda
NH₄⁺ +OH^- = NH₃ + H₂O
kuchsiz asos-ammiak hosil bo‘ladi. EN da ammiak asos kabi dissotsilangani sababli
NH₃ + H₂O = OH^- + NH₄⁺
EN da gidroksil guruhlari paydo bo‘lib muhit pH>7 bo‘ladi.