|
4.Konchilik ishlarida qoʼllaniladigan portlovchi moddalar va ularning tasniflanishi.
Skvajina burgilash samaradorligi ko‘p omillarga bogiiq boiib, ulaming eng asosiysi kon jinslarining burgilanuvchanligi hisoblanadi. Burgilanuvchanlik - bu kon jinslarining burgilash instrumenti ta’siri ostida buzilish (nurash) xususiyatidir. Kon jinslarining ana shu xususiyati asosida burgilash stanoklarining texnologik parametrlari tanlab olinadi. Jinslaming burgilanuvchanligi ko‘p jihatdan burgilash usuli. burgilash instrumenti konstruksiyasi va boshqa omillarga bogiiq boiib. jinslaming buzilish tavsifiga, va'ni massivdan ajratib olinadigan jins zarrachalarining shakli va oichamiga ta'sir etadi. Akademik V.V. Rjevskiy burgilanuvchanlikni jinslarni mexanik usulda burgilashda ularning nisbiy burgilanish qiyinligi koisatkichi orqali ifodalashni tavsiya etadi. Bu koisatkichni aniqlashning uslubiy asoslarini quyidagilar tashkil qiladi: 1) burgilash jarayonida kon jinslarini buzishda (skvajina kavjoyidan ajratib olishda) stanokningjim ,.i siqish va chatnatishga ko'rsatadigan kuchi katta ahamiyatga ega boiadi. Zarbali burg‘ilashda jinslaming buzilishi, asosan, stanokning siqish kuchi, aylanma burg1 ilashda esa chatnatish (surish) kuchi ta’sirida sodir boiadi. Jinslaming burg‘ilanish qi> inligi ko‘rsatkichini (Ph) aniqlashga siqish va chatnatish (surish) kuchlari barobar' ta'sir etadi, bunda ulaming miqdorini o‘zaro teng qilib olish mumkin; 2) agar muayyan kon jinslari namunalari bo‘yicha bajarilgan tajribalarda jinslaming siqilish (G ) va surilish (Gsur) bo‘yicha pishiqlik chegaralari aniqlangan bo‘lsa, jinslaming darzdorlik ko‘rsatkichini hisobga olinmasligi mumkin. Chunki ushbu ko'rsatkichlar darzdorlikni burgilashga ko'rsatadigan ta’sirini hisobga oladi; 3) jinslaming skvajina kavjoyida buzilishi (maydalanishi) faqat u joyda hosil bo‘ladigan burg‘ilash quyqasi (shlami) ni chiqarib tashlagandan so‘ng sodir bo‘ladi. Shuning uchun jinslaming burg‘ilanuvchanligini baholashda ulaming zichligi у hisobga olinadi. Jinslaming burg‘ilanuvchanlik ko‘rsatkichi yuqoridagi shartlami hisobga olgan holda quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: Y =710rH(G + G J + 7 1 0 s-y. q ' siq. sutr • Burg‘ilanuvchanlik ko‘rsatkichi bo‘yicha kon jinslari besh sinfga, har bir sinf esa besh kategoriyaga bo‘linadi. I sinf - oson burg‘ilanadigan va 1- dan 5- kategoriyalarga mansub bo‘lgan jinslar (Y=l+5). II sinf - o‘rtacha qiyinlikda burg‘ilanadigan va 6- dan 10- kategoriyalarni jtasnkij qiluvchi jinslar (У=5,1 ^10). III sinf - qi)|in burg‘ilanadigan va 11-dan 15- kategoriyaga tegishli bo‘ lgan jinslar (У=10,1+15). IV sinf - juda qiyin burg‘ilanadigan va 16- dan 20- kategoriyalami tashkil qiluvchi jinslar (F= 15,1+20). V sinf - o‘ta qiyin burg‘ilanadigan va 21- dan 25- kategoriyalarga mansub jinslar (K==20,l+25). 39 Burg‘ilanuvchanlik ko‘rsatkichi katta Y>25 bo‘lgan jinslar j konchilik amaliyotida juda kam uchraydigan jinslar boiib, ular) kategoriyasiz j inslar hi soblanadi.
Skvajina kavjoyini buzish kuchlanishi tavsifi bo‘yicha portlatish skvajinalarini burg'ilash uchun qo‘llanadigan stanoklar uch guruhga bo‘linadi. Birinchi guruhga skvajina kavjoyiga mexanik ta'sir etuvchi burg'ilash stanoklari kiradi. Bu guruh aylanma harakatlanuvchi koronkali (СБР tipidagi) stanoklarni, sharoshka dolotali aylanma harakatlanuvchi (СБР tipidagi) stanoklarni, zarba-kanat burg‘ilash (СБР tipidagi) stanoklarni va pnevmatik bolg'ali (tipidagi) pnevmozarba stanoklarni o'z ichiga oladi. Ikkinchi guruh stanoklarini skvajina kavjoyiga termik yoki gidravlik, yoki portlash jarayoni sifatida ta’sir etishni ta’minlovchi burg'ilash stanoklari tashkil qiladi. Bu guruhga tegishli stanoklardan faqat olovli burg‘ilash stanogi (CEO tipidagi stanok) karyerlarda qo‘llanadi, qolganlari esa tajriba bosqichida bo‘lib, tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Uchinchi guruhga skvajina kavjoyiga aralash ta’sir ko‘rsatishni ta’minlaydigan (mexanik va termik ta’sir ko‘rsatish kombinatsiyasiga ega boigan) stanoklar kiradi. Barcha stanoklar uchun burgilash operatsiyalarini bajarish tartibi burgilash texnologiyasi bo’yicha aniqlanadi. Portlatiladigan blokda burgilash ishlarini amalga oshirishda quyidagi operatsiyalar bajariladi: burgilash stanogini skvajina burgilanadigan joyga o‘rnatish, skvajinani burgilash, skvajina chuqurlashib borishi mobaynida burg'ilash stavini uzaytirish. burgilash stavini qismlarga ajratish, eskirgan burg'ilash instrumentini almashtirish, stanokni yangi skvajina burg'ilash joyiga ko'chirish.
Stanok tomonidan faqat burg'ilash jarayoni vaqti ichida bajarilgan burgilash hajmi skvajina burg‘ilashning texnik tezligi hisoblanadi. Texnik tezlik miqdori kon jinslarining burg'ulovchanlik ko'rsatkichi, burgilash instrumentining konstruksiyasi va rusumi, burg'ilash rejimi kabi qator omillarga bogiiq boiadi. СБР rusumli stanoklar bilan skvajina burgilashda qattiq qotishmalar bilan armirovkalangan keskichlardan foydalaniladi va burg'ilash instrumenti aylanish chastotasining katta boiishi hisobiga jinslaming buzilish intensivligi yuqori bo'lishi ta’minlanadi. Biroq qattiq jinslarda aylanish chastotasining yuqori boiishi burg‘u koronkasining qizib ketishi tufayli uning tez ishdan chiqishiga olib keladi. Shuning uchun qattiq jinslarni burgilashda aylanish chastotasi 80-120 min-1 oshmasligi kerak. Aylanma harakatlanuvchi stanoklarning tuzilishi sodda, manyovr qobiliyati yuqori boiib, massasi nisbatan kichik boiadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
