Dinamikalıq stereotip. Sırtqı du’nya organizmge tek bir titirkeniwshisi menen ta’sir etip qoymastan, a’dette birden yaki izbe-izlikte titirkendiriw-shilerdin’ quramalı sisteması ta’sir etedi. Egerde bul sistema usınday ta’rtipte jiyi - jiyi ta’kirarlansa, bul dinamikalıq stereotiptin’ payda bolıwına alıp keledi.
Dinamikalıq stereotip -dep bir waqıtta bir ta’rtiptegi sha’rtli reflekslerdin’ u’zliksiz tu’rde ta’rtip penen keliwi h’a’m nerv sistemasında bul ta’sirlerge juwap qaytarıladı. Shınjırma-shınjır sha’rtli reflekslerdin’ payda bolıwının’ arqasında organizmnin’ h’a’r-bir aldın’g’ı xızmeti endigisi ushın sha’rtli titirkendiriwshi-signal xızmetin atqaradı. Solay etip aldın’g’ı xızmeti organizmdi endigisin atqarıw ushın tayarlaydı. Dinamikalıq stereotiptin’ ko’rinisi,-sha’rtli reflekstin’ waqıtqa payda bolıwı, bul tuwrı ku’ndelikli rejimde organizmnin’ optimal xızmet atqarıwın boldıradı. Mısal ushın belgili bir waqıtta awqatlanıw ishteydin’ jaqsı bolıwın h’a’m astın’ jaqsı sin’iriliwin ta’miynleydi. Ku’nde bir waqıtta jatıw uyqıg’a ketiwdi an’satlastıradı. Na’tiyjede balalarda h’a’m jas o’spirimlerde tolıq dawamlı uyqını boldıradı. Oqıwdı yaki jumıstı ku’nde bir waqıtta islew organizmnin’ shıg’ımlılıg’ına, bilimdi jaqsı o’zlestiriwge, ko’nlikpe payda etiwge, istin’ tilsimin tez u’yreniwge, alıp keledi.
Stereotip qıyınshılıq penen payda etiledi, eger ol payda etilse onı uslap turıwg’a qabıqtın’ iskerliginin’ aytarlıqtay ku’shleniwin talap etpeydi, bunda ko’pshilik ta’sirler avtomat ra’wishge boladı. Dinamikalıq stereotip, adamda a’dettin’ payda bolıwının’, miynet operatsiyalarında ma’lim bir izbe-izliktin’ qa’liplesiwinin’ islep biliw h’a’m ko’nlikpelerdin’ payda bolıwının’ tiykarı esaplanadı.
Ju’riw, jug’ırıw, sekiriw, lıjada ushıw, royalda oynaw, awqatlang’anda qasıqtan, pıshaqtan, shanıshqıdan paydalanıw, jazıw-jazıw-bul barlıq ko’nlikpelerdin’ tiykarında u’lken yarımsharlardın’ qabıg’ında dinamikalıq stereotiptin’ payda bolıwı jatadı.
Dinamikalıq stereotiptin’ payda bolıwı h’a’r bir adamnın’ ku’nlik rejiminin’ tiykarında jatadı. Stereotipler uzaq jıllar dawamında saqlanadı h’a’m adam minez-qulqının’ tiykarın quraydı. Erte balalıq da’wirde payda bolg’an stereotiplerdi o’zgertiw og’ada qıyın. Eslep ko’rin’Ё eger bala ruchkini natuwrı ustawg’a yaki partada qıysıq otırıwg’a u’yrengen bolsa onı du’zetiw qattı qıyın turadı.
Stereotiplerdi o’zgertiwdin’ qıyınshılıg’ı balanı o’mirinin’ 1-jılınan baslap ta’rbiyalaw jollarına h’a’m oqıtıwg’a ayrıqsha kewil bo’liwge ma’jbu’rleydi.
Dinamikalıq stereotip ag’la qabıq funktsiyalarının’ sistemalı sho’lkemlesiwinin’ birden-bir ko’rinisi esaplanıp, ol organizmnin’ turaqlı reaktsiyasının’ ta’miynleniwine bag’darlang’an.
Do'stlaringiz bilan baham: |