Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Адам скелетиниң раўажланыўы
Адам скелети эмбрион өмириниң екинши айы орталарында мезенхимадан пайда болған бириктириўши ткан клеткаларынан пайда болады. Мезенхима тканларынан пайда болған айрықша клеткалар остеобластлар клетка аралық сүйек затларын ислеп шығара баслайды. Бул сүйек затлары организмде тийкарынан тирек хызметин атқарады. Сүйеклер қәлиплесиў дәўиринде базы бир бириктириўши тканлардан раўажланады. Бундай раўажланыў бирлемши сүйеклениў ҳәм бириктириўши ткан сүйеклери делинеди. Геллениң мий бөлиминдеги қаплаўшы сүйеклер ҳәм барлық жүз (бет) сүйеклери бирлемши сүйеклениўден қәлиплеседи. Оларға екилемши сүйеклениў делинеди. Мыс: узын най тәризли сүйеклер диафизи шемиршек үстинлиги астындағы шемиршек клеткаларының раўажлана баслайды. Бунда сүйек остеобласт клеткалары есабына өсип барады. Бундай типтеги сүйекке айланыў перехондрал сүйекке айланыў делинеди.
Сүйек өсиўи ўақтында ишки бөлимниң жемирилиўи есабына кемик (қызық сүйек мийи) бөлими қәлиплеседи. Узын най тәризли сүйеклер эпифиздеги шемиршек қатламы астында пайда болған жаңа сүйек клеткалары есабына өсип барады. Жаңа туўылған бала скелетиндеги сүйеклер жуқа ийилиўшең болып базы бир сүйеклерде шемиршеклер бириктириўши тканлар болады. Баланың өсиўи менен сүйеклер жоқарыда айтылған бағдарда енине ҳәм бойына өсип қәлиплесип барады. Мыс: үлкен балтыр сүйегиниң диафизинде сүйекке айланыў орайы эмбрион еки айлығында жоқарғы эпифизинде болса туўылғанынан кейин төменги эпифизинде 8 - жаслығында пайда болады. Булар өсип барып 16-17 жаста үлкен балтыр сүйеги қәлиплеседи.
Жас қанша киши болса, сүйек үсти пердеси сүйекке сонша тығыз жабысқан болады. Үлкен адамларда болса ол бираз ажыралып турады. Балаларда сүйек үсти пердеси астында остеоцит клеткалары пайда болып, усылар есабынан сүйек енине өсип барады.
Сүйеклер күшли тәсирлер нәтийжесинде сынады. Олар жаўық ҳәм ашық сыныўы мүмкин. Сүйеклер сынған ўақытта врач келгенше наўқасты қозғалтпастан шыққан яки сынған жерди ҳәрекетсиз қылып шина, тақтайша жәрдеминде байлап қойыў керек.