Kirish tadqiqot ishining dolzarbligi

1.4. Fizika va texnologiyaning chambarchas bog‘liqligi
Fizika texnologiya bilan chambarchas bog‘liq. O‘tgan asrning o‘rtalariga qadar, texnologiya oldindan bo‘lganida, fizika va texnika o‘rtasidagi munosabatlar shunday xarakterga ega edi. Texnik qurilmalar yaratildi, texnik muammolar paydo bo‘ldi, bu esa keyinchalik tegishli fizik tadqiqotlar olib keldi. VIII asrda bug‘ dvigateli yaratildi. XIX-asr boshlarida issiqlik dvigatellarining samaradorligini oshirish haqida savol tug‘ildi. Sadi Karno bu muammoni hal qildi va uning ishi energiyaning uzatilishi va konveksiyasi – termodinamikaning umumiy ta’limotining paydo bo‘lishiga asos bo‘ldi. Keyin yirik jismoniy kashfiyotlar texnologiyaning yangi tarmoqlarini yaratishga olib keldi. Akademik S.I.Vavilov (1891-1955),- “sovet fizigi va jamoat arbobi, fizikaning tabiatshunoslikning boshqa tarmoqlari bilan eng yaqin aloqasi fizikaning kimyo, geologiya, astronomiya, biologiya va boshqalarga chuqur ildiz otishiga olib keldi”, deb aytdi. Texnika fizikaning rivojlanishini rag‘batlantiradi va aksincha. Kuchli tezlatgich texnologiyasi, atom yadrosi va elementar zarralar fizikasida tadqiqotlarning rivojlanishiga yordam beradi.
Muhandislik va texnologiyaning turli sohalari bo‘yicha mustahkam maxsus bilimlarni olish va faqat umumiy tabiatshunoslik ta’limimning asosli ilmiy tafakkur madaniyatini shakllantirish mumkin. Ma’lumki, fizika tabiiy va ko‘plab texnik fanlarning asosidir. Oxirgi yillarda o‘quvchilarning fizika faniga bo‘lgan qiziqishi sezilarli darajada pasaygan. Buni yagona davlat imtihoni va talabalarning PGC natijalarining past ko‘rsatkichlari guvohlik beradi. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, texnik universitetga qabul qilingan o‘quvchilarning ko‘pchiligi fizika testlaridan past ball to‘plagan. So‘nggi paytlarda maktab o‘quvchilarining fizikadan ilmiy loyihalarni ishlab chiqishdagi ishtiroki pasayish tendentsiyasi kuzatilmoqda. Bu faktlar o‘quvchilar atrofidagi dunyoda ham, hayotda ham, umuman fan va texnika taraqqiyotida ham fizikaning rolini tushunmaganligidan dalolat beradi.
Hozirgi vaqtda ilmiy-texnik taraqqiyot jadal rivojlanmoqda. Fan va texnikaning ko‘plab sohalarida chuqur, sifatli o‘zgarishlar yuz berdi. Inson uzoqdan nafaqat tovushni, balki tasvirni ham uzatishni o‘rgandi. Bir kishi kosmosga chiqib, Oyga tushdi va uning teskari teskari tomonini ko‘rdi. Noyob optic asboblar yordamida uzoq sayyoralar qanday moddadan yasalganligini aniqlash mumkin. Olingan yangi ma’lumotlar bir kuni kelib odamga fan va texnologiyaning yangi yutuqlariga olib keladigan ajoyib kashfiyotlar qilishga imkon beradi. Butun dunyoda texnologiyaning asosiy tarmoqlarida chuqur sifatli o‘zgarishlar yuz bermoqda. Ilmiy-texnik taraqqiyot fanning jamiyat hayotidagi rolini tubdan o‘zgartirdi. Ilm darhol ishlab chiqaruvchi kuchga aylandi.
Yaqin vaqtgacha umumiy fizikaning bir qismi bo‘lgan amaliy elektronika fizik kimyo, geofizika va astrofizikaning umumiy fizikadan ajralgani kabi mustaqil fan sohasiga aylandi. So‘nggi yillardagi asosiy yutuqlar turli fanlarning chorrahasida-biofizika, qattiq jismlar fizikasi va astrofizikada qo‘lga kiritildi. DNK tuzilmalarini hal qilish, murakkab oqsil molekulalarini sintez qilish va genetik injeneriya yutuqlari spektroskopiya, rentgen kristallografiyasi va electron mikroskopi yutuqlari orqali amalga oshirildi. Ultratovush tadqiqotlari va amaliy qo‘llanmalarda tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kimyoning yangi yo‘nalishi – ultrasonik kimyo shakllanmoqda. Ultratovushni qo‘llashning yangi sohalari paydo bo‘ldi: mikroskopiya, golografiya, kvant akustikasi va boshqalar. Ultratovush yordamida dengizchilar turli suv osti ob’ektlarini aniqlaydilar, shifokorlar kasalliklarni aniqlaydilar. Ultratovush quradi va yo‘q qiladi, kesadi va burg‘ulaydi, tozalaydi, saralaydi, sterilizatsiya qiladi, qidiradi. U geologik qidiruvchilar va neftchilar tomonidan qabul qilingan. Va bu hammasi emas, ultratovushli ilovalar ro‘yxatini davom ettirish mumkin.
Tranzistorning ixtirosi radioelektronika sohasida haqiqiy inqilobga olib keldi. Tranzistorlar texnologiyasi asosida fan va texnikada yangi yo‘nalish-mikroelektronika paydo bo‘ldi. Bu odamga birinchi yarim o‘tkazgichli kompyuterlarni yaratishga imkon berdi. Fizika informatikaning moddiy asosi hisoblangan zamonaviy hisoblash texnikasini yaratishga hal qiluvchi hissa qo‘shadi. Qisqa vaqt ichida kompyuter texnologiyalariancha oldinga qadam tashladi. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar ma’lumotni qayta ishlashning katta tezligiga, katta hajmli xotiraga ega bo‘lib, deyarli har qanday hisob-kitoblarni bajarishga imkon beradi. Periferik qurilmalar yordamida kompyuter ko‘radi, eshitadi, chizadi, chop etadi, gapiradi, ko‘rsatadi, o‘yin o‘ynaydi, o‘rgatadi, ishlab chiqarish jarayonlarini boshqaradi, kosmik parvozni kuzatadi va hokazo. Bugungi kunni kompyutersiz tasavvur qilish qiyin. Hozirgi kunda kompyuter yordamida aloqa kompyuter tarmog‘i orqali istalgan nuqtadan amalga oshiriladi. Shunday qilib, odamlar o‘rtasida video, audio va matnli ma’lumotlar almashinuvi mavjud. Bu odamlarga bir-birlarini yaxshiroq tushunishga, bir-birlari haqida ko‘p narsalarni o‘rganishga va kerakli ma’lumotlarni olishlariga imkon beradi. Elektron pochta sizning ulkan hajmdagi xabaringizni bir necha soniya ichida dunyoning istalgan burchagiga yetkazib beradi. Kompyuter texnologiyasi va texnologiyasining rivojlanishi bunga imkon beradi. Shunday qilib, ilmiy-texnik taraqqiyotni to‘xtatib bo‘lmaydi. Fizikaning rivojlanishi nafaqat moddiy dunyo kontseptsiyasiga tub o‘zgarishlarni, balki labaratoriyta kashfiyotlariga asoslangan zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash bilan jamiyatda progressiv o‘zgarishlar ro‘y bermoqda.
Bugungi kunda taraqqiyot misli ko‘rilmagan o‘sish sur’atlariga erishdi va dinamik rivojlanishda davom etmoqda. Zamonaviy dunyo murakkab, xilma-xil, dinamik, qarama-qarshi tendentsiyalar bilan to‘la. Bu ziddiyatli, lekin o‘zaro bog‘liq, ko‘p jihatdan ajralmas.
Agar XX asr fan va texnika asri deb nomlangan bo‘lsa, unda hozirgi asr axborot asri bo‘ladi. Texnika va texnik bilimlarning jamiyat hayotidagi roli ortib borayotgani fanning ilmiy-texnikaviy ishlanmalarga bog‘liqligi, texnik jihozlarning ko‘payishi, bilimning turli sohalaridagi muammolarni hal qilishning texnik usuliga asoslangan yangi usul va yondashuvlarning yaratilishi bilan tavsiflanadi.
Andre Mishel Lvov (1902)-fransuz genetik va virusologi, Rossiya Federatsiyasi Fanlar akademiyasining xorijiy a’zosi, 1991-yilda Moskva nashriyotiga bergan intervyusida Nobel mukofoti sovrindori fan jamiyat hayotiga qanday ta’sir qilishini, uning qo‘llanilishi taqdirni, odamlarni va jamiyat tuzilishini tubdan o‘zgartirishini aytib o‘tadi.
Rivojlangan jamiyatda odamlarning moddiy ehtiyojlarini qondirishga sarflaydigan vaqt ulushi sezilarli darajada kamayadi va kamayishda davom etmoqda. Inson ko‘proq vaqtini o‘z manfaatlariga bag‘ishlashi mumkin. Ilm doimiy va o‘zgarmas narsa emas, uning rivojlanishi tushunchalarning doimiy o‘zgarishiga olib keladi. Andre Lvov “Ilm-fan, san’at singari erkin rivojlanishi kerak”,-deydi.