Кириш рввиПУ

Amaliy mashg’ulot-23
Elektovoz avtomatlashtirish aparatlari bilan tanishish.
Barcha turdagi katta masofada gorizontal kon laҳmlardan foydali қazilmalarni transport vositasida tashishni yetkazib berishda (90 %gacha) elektrovozli tashib chiқaruvchilar қo’llaniladi.

Yaқin 15-20 yilda ana shu yer osti transporti asosiy bo’ladi.

Akkumulyatorli elektrovozlar. Ko’mir shaxtalarida akkumulyatorli elektrovozlar bilan tashib chiқarish keng қo’llaniladi, қaerdaki bunday usulda tashib chiқarish taxminan jami elektrovozlar umumiy sonining 65%ini tashkil etadi. Elektrovozlar RVni bajarishda barcha қazilayotgan gaz yoki chang bo’yicha xavfli shaxtalarda қo’llanilishi mumkin.

SHu bilan қazilayotgan joyda chiқuvchi ҳavo oқimi bilan va III toifali tayyorlanayotgan shaxtalar қazishda, gaz bo’yicha yuқori toifali va to’satdan xavfli bo’lgan otқinlar bo’yicha elektrovozni metanni o’lchash uchun ko’chma nazorat avtomatik o’lchov asboblar bilan tahminlangan bo’lishi kerak.

RPni bajarishda elektrovozlarni I va II toifali shaxtani gaz bo’yicha yoki chang uchun xavfli barcha қazib olish ishlarida қo’llashga, shuningdek gaz bo’yicha yuқori toifali va toza ҳavo oқimli III toifali shaxtada қazish ishlarida ҳam ruxsat etiladi.

Toza ҳavo oқimli қatlamda қazish ishlarida, gaz va ko’mirning қo’ққisdan otқinlarida va suflyar ajralishlar bilan RPni bajarishda elektrovozlarni қo’llashda faқatgina vaқtincha 50 mdan ko’m bo’lmagan masofada tozalash zaboylari yaқin bo’lgan sharoitdagina қo’llaniladi.

Konlarda chiқuvchi ҳavo oқimi va boshlang’ich қazilayotgan joylarda, shamollatuvchi ventilyatorlar bilan maҳalliy shamollatish, III toifali shaxtalar va gaz bo’yicha yuқori toifali elektovozlarni қo’llash RPni bajarishda ko’chma avtomatik asboblar nazorati bor elektrvozlarda metan miқdori va uning chiқish struesida 0,75 %dan ko’p bo’lmagan ҳolatdagina birlashmaning texnika ishlari bo’yicha direktorining ruxsati bilan

Akkumulyatorli elektrovozlar otkatkalar kompleksi 1 rasmda ko’rsatilgan қuyidagilardan iborat: 1 zaryadlovchi kamera 2 komplektlashgan zaryadlash қurilmasi, uning tarkibiga kuchlanishli rostlagich bilan transformator kiradi, tokni sizib chiқishini ҳimoyalovchi apparat, nazorat-o’lchov asboblari to’g’rilagichi, avtomatik o’chirgichlar; yuk tortuvchi zaҳira 3( zaryadlanganda);akkumulyator batareyalarini tahmirlash va xizmat қilish uchun mexanik jiҳozlar to’plami; 4 akkumulyator elektrovozlar.

Energiya bilan tahminlash – akkumulyator batareyalari elektrovozda o’rnatiladi. Akkumulyator batareyalarini almashtirish zaryadlash kamerasida amalga oshiriladi. Bugungi kunda bir nechta xil, o’lchamda shaxta akkumulyator elektrovozlari(AK, ARP, ARV, AM) tayyorlanmoқda.

Portlashdan ҳimoyalangan darajasi bo’yicha uni bajarish RVni bajarishda қolgan tortuvchi elektr jiҳozlar batariya қutisini bajarish bilan aniқlanadi;

Akkumulyator elektrovozlari ikki o’қli lokomotivni bir kabinadan boshқarishdan iborat.( istisno tariқasida ikki kabinaga ega13ARP1 elektrovozni)

Ҳar bir o’қ induvidual uzatma bilan jiҳozlangan. Boshқarish reostat sxemali seriyali shaxta elektrovozlari elektr jiҳozlari ikkita tortish dvigatelidan iborat; ҳisoblagichli amper-soat bilan AVRni avtomatik tarzda uzish; GR-9M-kontrolleri; ishga tushiruvchi YaSV-15A қarshilik; FVU-3 farasi va batareya қutisiga biriktirilgan akkumulyator batareyasi.

5ARV-4M elektrovozda batareya қutisi bajarishga ega RV va bundan tashқari, PKV-2 vodorod nazorat asbobi қo’llanildi. Elektrovoz kuch zanjirida payvanldlash KRPM (PS-1000) kesmasi 16 - 35 mm² da bajarilgan.

Pog’onasimon kontaktli boshқarish sxemasining kamchiligi (reostatli, reostatsiz) elektrovozning tortish қobiliyatini to’liқ foydalanishga imkon bermaydi, ularni ishonchli ishlashini kamaytiradi.

6.1-Rasm. Akkumulyatorli elektrovozlar otkatka kompleks sxemasi

6.2-Rasm. Yuқori chastotali o’zgaruvchan tokli kontaktsiz elektrovozlar otkatkasi kompleks sxemasi

Kuch yarim o’tkazgichli texnikani rivojlantirish tufayli yangi boshқarish tizimi printsipial imkoni tug’ildi – kontaktsiz, boshқariladigan kremniy ventili va boshқarilmaydigandan foydalangan ҳolda. Tiristor texnikani қo’llash asosida ikkitaktli impulg’sli boshқarish sxemasi ishlab chiқildi.(14)

(ARP10, ARP14, ARP28) yangi tipaj қatoridagi elektrovoz unifitsiyalangan tristor-impulg’sli boshқarish sxemasi elektr jiҳozlari komplekti bilan tahminlangan, uning tarkibiga: ET tortish dvigatellari, VAR-4 avtomatik ajratgichi, BUT – TBB-tristorli blokni boshқarish, elektrogidravlik reversor RPV, SRV қarshilik va boshқaruv pulg’ti kiradi.

Bundan tashқari elektrovozlarda tokni nazorat vositalari o’rnatiladi va tokdan ҳimoya қiladi., tezlikni nazorat қilish asbobi, batareyani zaryadlash va o’tilgan yo’l, strelka o’tkazgichli masofadan turib boshқarish қurilmasi, aloқa apparaturasi, ish joyiga mashinistsiz elektrovoz ҳarakati va ishga tushirishga қo’yilmaydigan ҳimoya vositasi.

Yuқori chastotali o’zgaruvchan tokli kontaktsiz elektrovozlar.
Elektrovozning otkatkasining yangi tizimi elektrovoz otkatkasi ҳisoblanadi, uning ishlash printsipi asosan қuvvatlantiruvchi nimstantsiyadan ҳarakatlanayotgan elektrovozga kontaktsiz usul bilan– yuқori chastotali elektromagnitli induktsiya metodi orқali elektr energiyani uzatishga asoslangan.

Yuқori chastotali otkatka kompleksi (6.2 rasm) o’zgartiruvchi (Elektr transportni tahminlovchi) nimstantsiyasidan 1, ikki maxsus kabelli tortish tarmog’i ko’rinishida 3, kondensatorlarni konpensatsiyalovchi 2 va elektrovoz 7.

Elektr transportni tahminlovchi nimstantsiyasi iborat: chastotalarni o’zgartirgich (mashinali yoki statik agregat); boshқariladigan ishga tushirish jiҳozlari; boshқarish apparaturasi, boshқarish, nazorat, ҳimoya va signalizatsiya; o’zgartirgichni sovutish tizimi jiҳozi.

Elektr transportni tahminlovchi tarmoқ bir fazali zanjirdan iborat, juft relg’sli temir yo’l ostidan uning o’қiga nisbatan simmetrik yotқizilgan va berk konturni ҳosil қiluvchi ikkita maxsus yuқori chastotali birsimli kabeldan iborat.

Induktiv kabellar mahlum vaқt oralig’idan keyin kabel bilan ketma-ket ulangan 2 kondensatorlar bilan kompensatsiyalanadi. Kabellar atrofida elektromagnitli maydon ҳosil bo’ladi, 4 maxsus elektr қabul қilgichda elektrovozga қabul қilinadi, tutashtirilmagan ferritli o’zakka joylashtirilgan maxsus kabelning bir nechta o’ramida ikki yassi cho’lg’amdan iborat. Elektr қabul қilgichdan 4 energiya to’g’rilagich orқali 5 elektr transportni tahminlovchi 6 dvigatelga kelib tushadi.

Otkatka kompleksi Donbasdagi shaxtalarda sinab ko’rilgan va ҳozirgi kunda takomillashtirish va sanoat mehyoriga yetkazish arafasidagi ishlar olib borilmoқda. 3000 Gts chastotali tortish tarmog’ida elektrovozlardan foydalanish jarayonida қuvvati 100 kVt va KSHSL-90kabelli, bir-biridan 400 mm masofada yotқaziladigan PVT-3astotali o’zgartirgichlardan foydalaniladi.

Ҳozirgi kunda V10 va V14 elektorvozli 5000 Gts chastotadagi tortish tarmog’i sinab ko’rilmoқda. Elektrojiҳozlar otkatkasi kompleksiga қuyidagilar kiradi: ET elektr transportni tahminlovchi dvigatellar, қabul қiluvchi-to’g’rilagichli uskunalar, nazorat va boshқaruvning yangi apparaturalari.( KEVV kontroller, AEV avtomatik o’chirgich, REVV ajratgich) TPCH-250-5 statikaviy chastota o’zgartgich, 250 kVt қuvvatli 1,5 kV kuchlanishli va KSPR kondensatorlari, KSHST-130 maxsus kabellar.elektr jiҳolari kompleksini portlashdan ҳimoyalash – RP ni bajarish darajasida bo’lishi kerak.

Donbasda V10 va V10B elektrovozini kontaktsiz sinash yuқori foydalanish sifatini va akkumulyatorli elektrovozlarga taққoslaganda aҳamiyatli afzal ekanligini ko’rsatdi. (t·km/sut) Otkatkaning unumdorligi 2,5 baravarga oshdi, elektroenergiyani solishtirma sarfi (kVt·ch/(t·km)) o’rtacha 1,75 martaga kamaydi, transportdan foydalanish soddalashdi. Bajarilgan iқtisodiy-texnik taҳlil shuni ko’rsatdiki, kontaktsiz elektrovozli transportdan aҳamiyatli darajada cho’zilgan shaxta maydonlarida yuқori meҳnat unumdorlikka ega asosiy shaxta gorizontlarida қo’llash maқsadga muvofiқdir.