|
Amaliy mashg’ulot-19
Ventilyator qurilmalarining avtomatlashtirish vositalari bilan tanishish.
Ventilyator qurilmalari haqida umumiy ma’lumot.
Ventilyator qurilmalari rudnik va shaxtalarda kon laxmalarini tinimsiz shamollatish, ularda norm atmosfera sharoitini hosil qilish uchun mo’ljallangan.Mo’ljaliga qarab ular bosh ventilyator qo’rilmalari, yordamchi va joy ventilyator qurilmalariga bo’linadi.
Bosh ventilyator qurilmalari shaxta yoki rudniklarni barcha ishlab turgan laxm va zaboylarini, boshi berk laxmlardan tashqari, shamollatishga mo’ljallangan. Ular yer yuzasida joylashgan bulib usti yo’iq stvollar yonida yoki shtolnyalar oldida, shaxta maydoni o’rtasida (markazdan shamollatish sxemasida) yoki shaxta maydoni chetida (dioganal shamollatish sxemalarida) yoki biron-bir qanoti joylashadi.
Ventilyator qurilmalari, ventilyatordan ularga ulangan elektr yuritmalardan, havo kiritish va chiqish moslamalaridan (havo keltiruvchi kanallar, diffuzor, chiqarish qismi va havo oqimini o’zgartirish va ortga qaytarish moslamalaridan), bundan tashqari ishga tushirish, boshqarish va tekshirish va shovqin yutuvchi qurilmalardan tashkil to’gan.
Ventilyator deganda, tashqi qobiq, rotor, yo’naltiruvchi va to’g’irlovchi apparat, unga ulangan kollektor va kirish qismidan iborat mashina tushiniladi.
Yordamchi ventilyator qurilmalari
SHaxta stvoli va kapital laxmlar o’tilish ‘aytida, stvol oldi saroyi kamera va laxmlari ishlatilishida, bundan tashqari alohida bo’linmalarni shamollatishda qo’llaniladi. Ular mo’ljaliga qarab yer yuzasida stvol yaqinida yoki alohida bo’linmalarga o’rnatilgan bo’ladi.
Joy ventilyator qurilmalari
Ventilyatorlar, yuritmadan, ventilyatsiya havo o’tkazgichlaridan, ishga tushirish, tekshirish va avtomatik apparatlaridan tuzilgan. Ular asosan bir ventilyatordan tashkil to’gan bo’ladi.
Kon sanoatida ishlatilayotgan ventilyator turbomashinalar bo’lib, ishlash ‘rintsi’iga qarab ikki guruhga bo’linadi: o’qiy va markazdan qochma turlari.
‘og’onalar soniga qarab bir ‘og’anali (markazdan qochma) va kop ‘og’anali (o’qiy) turlarga bo’linadi.
Ventilyator valining joylashishiga qarab gorizontal va vertikal turlariga bo’linadi.
O’qiy vetilyatorning nominal bosimi 1,00 dan 4,00K’a, markazdan qochma ventilyatorning nominal bosimi 2,5 dan 7,1 K’a gacha bo’ladi.
Har qaysi turdagi ventilyatorning o’z afzalliklari va kamchiliklari bor. Markazdan qochma ventilyatorga nisbatan o’qiy ventilyator havo oqimining tez va sodda ortga qaytarish xususiyatiga ega va yo’naltiruvchi aparat va ishchi g’ildirak kuraklarini burib ish rejimlarini o’zgartirish mumkin. Ular kichik o’lchamlarda yuqori unumdorlikka ega bo’lishi mumkin, ularni ketma-ket ulash qulay. SHu bilan birgalikda o’qiy ventilyatorlar quyidagi kamchiliklarga ega: ularning ish tavsifi o’rgachsimon bo’lib, ventilyatorlar barqaror bo’lmagan rejimlarda ishlashi mumkin; yuqori darajadagi shovqin bilan ishlashi, ayniqsa 90-95m/sek. tezliklarda; ‘odshi’niklarini tekshirib ko’rish qiyin bo’lib, ishonchliligi kamayadi; rotorining balansirovkasi katta aniqlikni talab qiladi.
Markazdan qochma ventilyatorda bu kamchiliklar kuzatilmaydi, ularning aylanma tezliklari 120-125m/sek. gacha yetishi mumkin. Ular o’qiy ventilyatorlarga nisbatan katta bosim bera oladi.
Ammo ularning ish jarayonini o’zgartirish chegarasi o’qiy ventilyatorga nisbatan kamroq bo’lib, yuqori unumdorliklarda ishchi g’ildirakning aylanishlar soni kamlik qiladi shuning uchun yuritma va ventilyator o’rtasiga reduktor qo’yishga to’g’ri keladi. SHuning uchun markazdan qochma ventilyatorni kichik unumdorlik va yuqori bosim bo’lgan hollarda a o’qiy ventilyatorni esa teskarisi-kichik bosim va yuqori unumdorlik kerak bo’lgan hollarda ishlatish maqsadga muvofiq bo’ladi.
Ventilyator qurilmalarining ishi va ish rejimini o’zgartirish usullari.
Bosh ventilyator qurilmalari so’rib olish, haydash va kombinatsiyalashgan shamollatish sxemalari bo’yicha ishlaydi. Joy ventilyator qurilmalari haydash shamollatish sxemasi bo’yicha ishlaydi.
So’rib olish sxemasi bo’yicha ishlaydigan ventilyator qurilmasining ishi, haydash sxemasi bo’yicha ishlaydigan ventilyator qurilmasining ishidan farqi shundaki, shaxtadan chiqqan havo diffuzor orqali atmasferaga chiqarib yuboriladi. Bundan chiqayotgan havo oqimining kinetik energiyasi yo’qotiladi.
Ventilyator qurilmasining energiya yo’qotishini kamaytirish uchun diffuzordan chiqishdagi havo oqimining kinetik energiyasini kamaytirib, ventilyator ichida tezlik bosimini oshirishga e’tibor berish kerak. Barcha so’rishga ishlaydigan shaxta ventilyatorlarida diffuzor o’rnatish kerak bo’ladi va u yordamida qurilmaning yuqori unumdorlik bilan ishlashi ta’minlanadi.
Ventilyatorning statik F.I.K.
st = ; (5.1)
Bu yerda: Q- ventilyator unumdorligi, m3/sek;
Pst- ventilyator statik bosimi, Pa;
N- ventilyator validagi quvvat, kvt;
Har turli ventilyatorlarda statik F.I.K. st to’liq F.I.K. nisbati ishchi g’ildirak kuraklari burchagi 2 ga bog’liq bo’lib, st dan 20-30% ga kam bo’ladi.
Kopchilik bosh ventilyator qurilmalari so’rish sxemasi bo’yicha ishlaydi. Ish rejimi tavsifi statik bosimga bog’liq bo’lib,dinamik bosim havo chiqish paytida yo’qotiladi va u ventilyator qurilmasining energiya yo’qotishlariga kiradi.
Ventilyator qurilmasi havo haydash sxemasi bo’yicha ishlaganda qurilmada hosil qilingan to’liq bosim foydali ishga sarf bo’ladi. Haydash sxemasi bo’yicha ishlaydigan ventilyatorlarda diffuzor ventilyatorlardan ventilyatsiya konamiga chiqishda o’rnatiladi.
Bosh ventilyator qurilmalari va yordamchi ventilyator qurilmalari o’zgaruvchan ko’rsatgichlarda, qarshilik va unumdorlikning o’zgarishida, ishlaydi. Bu ko’rsatgichlarning o’zgarishiga sabab kon ishlari ko’lamining o’zgarishi bilan izohlanadi.
Bunda kerakli havo miqdori 1,5-2 barobar ortishi, havo haroratining o’zgarishi natijasida shaxta ish bosimi 10-15% ga nominal qiymatidan o’zgarilishi mumkin.
Yopasiga ‘ortlatishlar olib borilganda shaxta laxmlarini gazlardan tozalash uchun shamollatish kuchli va tez shamollatishni talab qiladi.
Ventilyator qurilmasi tarmog’ining ko’rsatgichlarini o’zgarishi ularning ish rejimini o’zgartirishni taqazo qiladi.
Ventilyatorning ish rejimini o’zgartirishning qo’yidagi usullari mavjud: surish yoki chiqarish qismida havo oqimini drosellash; ishchi g’ildirakka kirishda havo oqimining yo’nalishini o’zgartirish; ishchi g’ildirak kuraklari yoki kuraklarning ayrim qismini burish; ishchi g’ildirak aylanishlar sonini o’zgartirish.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
