Kirish magistrlik dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi

Axborot xavfsizligini baholashning xususiy noravshan moslik modeli.
T.Nusratov o‘z ishida birinchilardan bo‘lib tuzilmaviy moslik modellari asosida qaror qabul qilish tizimlarini yaratish usullarini ko‘rsatgan. M.Raxmatullev ishida esa noravshan texnologik muhitlarda yechimlar generasiyasini qurishda noravshan moslik modellaridan foydalanilgan. Noravshan moslik modellari Ti Min Fiong tomonidan tibbiyot sohasida texnologik jarayonlarni boshqarishda qo‘llanilgan.
Noravshan munosabatlar noravshan to‘plamlar nazariyasining muhim tushunchalaridan biri bo‘lib, u ko‘pgina qaror qabul qilish masalalarining matematik modellarini formallashtirish va tahlil qilishga imkon beradi.
1-ta’rif. 𝑥₁, 𝑥₂, … , 𝑥_𝑛 to’plamdagi 𝑅̃ noravshan munosabat deb, 𝑥₁ × 𝑥₂ × … × 𝑥_𝑛 dekart ko‘paytmasining noravshan ost to‘plamiga aytiladi.
𝜇_𝑅̃ (𝑥₁, 𝑥₂, … , 𝑥_𝑛) tegishlilik darajasi [0, 1] kesmada berilib, (𝑥₁, 𝑥₂, … , 𝑥_𝑛), 𝑥_𝑖 ∈ 𝑋_𝑖, 𝑖 = ̅1̅̅,̅𝑛̅ elementlar orasidagi 𝑅̃ munosabatning bajarilishini ko‘rsatadi va u sub’yektiv o‘lchovni xarakterlaydi. Binar noravshan munosabatlar ikkita to‘plamning dekart ko‘paytmasi sifatida beriladi. Ushbu to‘plamlarni 𝑋 va 𝑌 lar orqali belgilaymiz. Bunda 𝑋 × 𝑌 даги 𝑅̃ noravshan munosabat 𝜇_𝑅̃ (𝑥, 𝑦) ko’rinishida berilib, bu yerda (𝑥, 𝑦) ∈ 𝑋 × 𝑌.
Noravshan moslik modeli (NMM) deganda, ob’yektning Г̃ = (𝑋, 𝑌, 𝐹̃) ko‘rinishidagi formallashgan tasvirlanishi tushuniladi. Bu yerda 𝑋, 𝑌 ravshan to’plamlar. 𝐹̃ esa 𝑋 × 𝑌 sohada noravshan to’plam.
𝑋 va 𝑌 to‘plamlar chekli bo‘lganda noravshan moslik grafik va matrisa ko‘rinishida berilishi mumkin. Matrisa ko‘rinishida Г̃ = (𝑋, 𝑌, 𝐹̃) noravshan moslik 𝑅 matrisa insidenti yoki moslikning tuzilmaviy modeli yordamida beriladi. Satrga 𝑥_𝑖 ∈ (𝑖 ∈ 𝐼 = {1, 2, … , 𝑛}) elementlar ustuniga 𝑦_𝑗 ∈ 𝑌(𝑗 ∈ 𝐽 = {1, 2, … , 𝑚}) elementlar joylashtiriladi. 𝑥_𝑖 satr va 𝑦_𝑗 ustunlar kesishmasiga 𝑟_𝑖𝑗 = 𝜇(𝑥_𝑖, 𝑦_𝑗) elementlar qo’yiladi (2.3-jadval). Bu yerda 𝜇, 𝑋 × 𝑌 noravshan grafikning elementlari tegishlilik funksiyasi.
Noravshan modellarni qurishdagi asosiy bosqichlardan biri bu modelda foydalanish ko‘zda tutilgan lingvistik o‘zgaruvchilarning qiymatini tavsiflovchi tegishlilik funksiyasini qurishdir. Tegishlilik funksiyasini qurishda ekspert baholash usulidan foydalaniladi [15].
2.3-jadval.
Noravshan moslik modelining matrisa ko‘rinishida berilishi

Vaziyatlar		Tahdidlar
	𝑌1	𝑌2	𝑌3	. . .	𝑌𝑚
𝑋1	𝜇(𝑥1, 𝑦1)	𝜇(𝑥1, 𝑦)	𝜇(𝑥1, 𝑦3)	. . .	𝜇(𝑥1, 𝑦𝑚)
𝑋2	𝜇(𝑥2, 𝑦1)	𝜇(𝑥2, 𝑦2)	𝜇(𝑥2, 𝑦3)