Kirish I- bob qadimgi do‘nyоda halqlarining jismoniy tarbiyasi

Patriarxat davrida jismoniy madaniyatxususiyatlari.
Temir va boltaning paydo bo‘lishi, plug bilan ishlash dehqonchiligi va chorvachiliqning rivojlanishi ovning ho‘jalik ahamiyatini barbod qildi. Chorva mollari tutish va dehqonchiliq qilish uyda erkak kishining hukumron bo‘lishini ta’minladi. Oila katta patriarxat oilaga aylana boshlaydi. Monogamiyaga-yagona naqohlikka o‘tila boshlanadi. Patriarxat oilalar yig‘indisi patriarxal, urug‘ini yoki urug‘chiliq jamoasini tashkil etadi, urug‘lar yig‘indisi va umum qabila еrlariga ega bo‘lish qabilalarni hosil qiladi.
Qabilalararo mo‘nosabatlarning rivojlanishi bilan o‘zaro madaniy ta’siri kuchayadi, jismoniy madaniyat tajribasi ham boyib boradi. Ko‘pgina qabila o‘yinlari va jismoniy mashqlardan endi bir qancha qabilalar bahramand bo‘ldi. Onalik urug‘chiligi sharoitida ma’lum bo‘lmagan, jangovar musobaqa o‘yinlari paydo bo‘ladi. Jangovar shon-shavkat va shuhrat tusho‘nchalari tug‘uladi.
Patriarxat taraqqiyotining ilk bosqichida qabilalar o‘rtasida tug‘iladigan janjallar ko‘pincha bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan qabila sakillarining kurashi (yakkama-yakka kurashi) bilan xal etilar edi. Ba’zan janjallar birgalikda shodiyona mehmondorchiliqlar tashkil etish, bir-biriga sovg‘alar berish, aka-o‘qa tutinish va hokazolar bilan tugar edi.
Jismoniy mashqlar qabilalar o‘rtasidagi do‘stlik mo‘nosabatlarining rivojlanishi va mustahkamlanishida katta rol o‘ynar edi. Qabilalar o‘rtasida o‘tqaziladigan musobaqalar jarayonida jamoa shon-sharaf, o‘zaro bir-birini quvvatlash ancha zaif raqibga rioyagarchiliq qilish tusho‘nchalari va boshqa tusho‘nchalar rivojlanib borar edi. Kelishmovchiliqlarni musobaqa yo‘li bilan hal etish patriarxat sharoitida yashagan ko‘pgina qabila va elatlarda ko‘rilgan. Masalan, eskimoslarda (XIX asrning boshlarida) turli guruhlarning to‘qnashuvi vaqtida har bir guruhdan jangchilar tanlab olishgan. Ular tayoqbozlikda musobaqalashib, ulardan biri еngildim, demago‘ncha musobaqa davom etgan. Qoryaklar, to‘nguslar va cho‘qchilar orasida sport kurashi shaklidagi yakkama-yakka olishuv keng tarqalgan edi. Yangi Tvineyadagi ko‘pgina G‘arbiy Yevropa tadqiqotchilari musobaqa o‘yinlarining bolalar va kattalar o‘rtasidagi o‘zaro musobaqalarni doimiy urushlar shaklida, musobaqa o‘yinlarini esa “bu urushlarning nus’hasi” shaklida tasvirlashga harakat qilgan burjua olimlarining uydirmalarini rad etadi.