Kirish, fonetik sath, leksik-semantik sath

Ixtisoslashgan leksemalar. Bunday leksemalar ham aslida bir so‘z yasash qolipi va so‘z yasovchi vosita asosida nutqda yasalgan bo‘ladi. Ixtisoslashgan leksemalarning yasamaligi yaqqol ko‘rinib turadi, unda so‘z yasash qolipining shakliy saqlangan, biroq ma’no tomondan qolipdan uzilgan bo‘ladi. Boshqacha aytganda, yasama so‘zning ma’nosini qolipning mazmun tomoniga bog‘lash imkoni bo‘lmaydi. Masalan, ishchi (worker, rabochiy) leksemasi “zavod yoki fabrikada ishlovchi, o‘rta ma’lumotli mutaxassis” ma’nosiga ega. Leksema [ot + -chi] qolipidan chiqqanligi aniq ko‘rinib turibdi. Lekin leksemaning ma’nosi bu qolipning “otdan anglashilgan narsa ustida ishlovchi kishi” degan mazmuniy tomoniga teng emas, undan ancha tor. Buni shunday tushuntirish mumkin. Ishchi so‘zi nutqda hosil bo‘lgan paytda qolipning shakliy va mazmuniy tomoniga har jihatdan mos va uyg‘un bo‘lgan. Keyinchalik ma’nosi torayib, shakliy o‘xshashlik saqlangan bo‘lsa-

da, ma’noviy uzoqlashish sodir bo‘lgan. Natijada bugungi kunda o‘zbek tilida ikkita ishchi birligi farqlanadigan bo‘lgan: