Kirish. Fanning mohiyati, maqsadi va vazifalari

Yakka tartibdagi tadbirkorlik 
Har qanday fuqaro yuridik shaxs tashkil qilmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug῾ullanish huquqiga ega. Buning uchun faqat yakka tartibdagi tadbirkor sifatida 
ro’yxatdan o’tish talab qilinadi. Yakka tartibdagi biznes egasi o’z majburiyatlari 
uchun mol-mulk bilan shaxsan javobgar bo’ladi. Bu kichik do’konlar, xizmat 
ko’rsatish korxonalari, fermer (fermer) xo’jaliklari, shuningdek yuristlar va 
shifokorlarning kasbiy faoliyati uchun ko’plab tashkilotlar uchun eng keng 
tarqalgan biznes shakli. Yakka tartibdagi tadbirkorlar turli xil biznes 
operatsiyalarini amalga oshiradilar va o’z nomlaridan tijorat bitimlarini tuzadilar. 
Shaxsiy biznes egasi fuqarolar uchun faqat daromad solig῾ini to’laydi, chunki 
yuridik shaxs emas. 
Yakka tartibdagi tadbirkorlarning o’ziga xos xususiyati shundaki, ularning 
faoliyati to’g῾risida hisobot oshkor qilinmaydi, shuning uchun ularning haqiqiy 
ahvoli to’g῾risida ishonchli ma῾lumotlar har doim ham mavjud emas. Ularning 

---

biznes sheriklari uchun, ayniqsa birinchi marta aloqada bo’lganlar uchun, bunday 
sherikning to’lov qobiliyati va ishonchliligini tekshirish oson emas. 
Chet elda biznesdagi yakka tartibdagi tadbirkorlar: 
shaxsiy mulkchilik (AQSH); yakka tadbirkorlik (Kanada, Buyuk Britaniya); 
Eynzelunternehmung (Germaniya); Entreprise individulle (Fransiya). 
Hozirgi vaqtda turli sheriklik faoliyati sezilarli rivojlanishga ega -biznes 
birlashmalari. 
To’liq sheriklik 
To’liq sheriklik bu sherikchilik nomidan tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug῾ullanuvchi va o’z majburiyatlari uchun tegishli bo’lgan mulkka nisbatan 
javobgar bo’lgan ular o’rtasida tuzilgan shartnomaga muvofiq bir nechta 
fuqarolarning birgalikdagi faoliyat uchun birlashmasidir. 
To’liq sheriklik ishtirokchilarining soni cheklanmagan. Ammo odatda bu 
kichik korxona (2-4 ishtirokchi). Ular to’liq sheriklar deb ataladi va shartnomaga 
muvofiq shaxsan sheriklikda ishtirok etishlari kerak. Foyda va zararlar 
qatnashchilar o’rtasida ularning qo’shma kapitaldagi ulushiga mutanosib ravishda 
yoki shartnomaning boshqa shartlariga muvofiq taqsimlanadi. 
To’liq sheriklik yuridik shaxs emas, shuning uchun har bir to’liq sherik 
umumiy maqsadga erishish uchun boshqalar bilan kelishgan holda mustaqil huquq 
subyekti sifatida ishlaydi. Kreditorlarning da῾volari nafaqat ishda investitsiya 
qilingan mol-mulkka, balki uning barcha ishtirokchilarining shaxsiy mulkiga ham 
taalluqli bo’lib, ular har qanday ishtirokchiga taqdim etilishi va uning barcha 
mulkiga murojaat qilinishi mumkin. 
To’liq sheriklikning ishlashi uchun bunday sharoitlar, bir tomondan, biznes 
sheriklariga bitimning puxtaligiga ishonchni kuchaytiradi, boshqa tomondan esa 
bozorga kirishga yordam beradi. 
To’liq shirkatning firma nomi uning barcha qatnashchilarining ismlarini 
(ismlarini) va “to’liq sheriklik” so’zlarini yoki “va Korxona” va “to’liq sheriklik” 
so’zlarini qo’shgan holda bir (yoki bir nechta) nomini o’z ichiga olishi kerak. 

---

Xorijiy mamlakatlarda to’liq sheriklik quyidagi nomlarga ega: 
umumiyhamkorlik (AQSH); Cheksiz hamkorlik (Buyuk Britaniya); Offen 
Handelsgeselschaft (Germaniya); Sosiete en nom kollektivi (Fransiya). 
Kommandit shirkat (buyruq shirkati) shunday shartnoma munosabatlari bilan 
tavsiflanadi, bunda ba῾zilar sheriklik nomidan tadbirkorlik faoliyatida 
qatnashadilar va o’z mol-mulklari (to’liq sheriklar) bilan birgalikda va bir nechta 
javobgar bo’ladilar, boshqalari (komanditlar) esa faqat o’z mol-mulklari bilan 
qatnashadilar, tavakkal qiladilar va javobgar bo’ladilar.
Kommandit sheriklik tuzilib, barcha to’liq sheriklar tomonidan imzolangan 
assotsiatsiya to’g῾risidagi memorandum asosida ishlaydi. Unda sheriklikning ustav 
kapitalini shakllantirish va o’zgartirish shartlari, shuningdek foyda va zarar 
taqsimoti bo’lishi kerak. 
Korxonaning nomi to’liq sheriklik nomi bilan bir xil tarzda, “imonda 
sheriklik” yoki “buyruq sheriklik” so’zlari qo’shilgan holda shakllantirilgan. 
AQSH va Buyuk Britaniyada bunday korxonalar to’liq sheriklik deb 
nomlanadi, Germaniyada - Kommandit-geselschaft, Fransiyada - Sosiete en 
comandite oddiy. 
To’liq va buyruqli sheriklik odatda kichik korxonalar bo’lib, ularning 
moliyaviy faoliyati to’g῾risidagi ma῾lumotlarni e῾lon qilish talab etilmaydi.