Kirish. Fanning maqsad va vazifalari

Tayanch ibora va tushunchalar (glossariy)

1. Til - aloqa-aralashuv vositasi, tilshunoslik - tilga xos xususiyatlarni o‘rganuvchi fan.

2. Xususiy tilshunoslik ma’lum bir tilning lug‘at tarkibi, fonetik sistemasi va grammatik qurilishini o‘rganadi,

3. Umumiy tilshunoslik til bilan tafakkur, tilning kelib chiqishi, jamiyatdagi o‘rni, taraqqiyot yo‘llarini o‘rganuvchi fan.

4. Makrolingvistika til hodisalarini keng miqyosda boshqa fanlar bilan birgalikda o‘rganadi, mikrolingvistika esa tilning ichki tuzilishini, fonetik, leksik va grammatik hodisalarni o‘rganish bilan shug‘ullanadi.

5. Ekstralingvistika tilni ijtimoiy hodisa sifatida o‘rganuvchi fandir. .

6. Intralingvistika tilning ichki tizimini, uning birliklari va kategoriyalari, tilning yaruslari hamda ularning tuzilishini o‘rganadi.

7. Komparativistika qiyosiy-tarixiy tilshunoslik.

8. Kommunikativ lingvistika tilni aloqa-aralashuv vositasi sifatida o‘rganadigan, til va nutq, tilning jamiyatdagi asosiy vazifasi va o‘rni masalalari bilan shug‘ullanadigan sohadir.

9. Integratsiya (mujassamlashuv) turli shevalarning umumiy qoidalarga bo‘ysungan holda adabiy tilga birlashishi, differensiatsiya (farqlanish) tillarning shevalarga parchalanishidir.

10. Substrat (lot. tag qatlam) ishlatilishdan chiqib ketayotgan mahalliy tilning kelgindilar tiliga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi, superstrat (lot. ustki qatlam) kelgindilar tilining mahalliy tilga ta’sir o‘tkazishidir.

11. Sistema – o‘zaro bog‘langan va shartli qismlar yig‘indisi, struktura (lot. qurilish) butunlik qismlari ichidagi munosabatdir.

12. Paradigmatika - til birliklarini o‘xshashlik va farqlashga asoslida tanlab, saylab olish munosabati.

13. Sintagmatika - qator joylashgan birliklarning o‘zaro munosabati.

14. Ierarxiya -til birliklarining bosqichli ketma-ketlikdagi munosabati
Tavsiya etilgan adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   Irisqulov M. Tilshunoslikka kirish. – T., 2008.
   
2. 
   Yo‘ldoshev I. , Sharipov O‘. Tilshunoslikka kirish. – T., 2007.
   
3. 
   Yoldoshev I., Muhamedova S., Sharipova O`., Madjidova R. Tilshunoslik asoslari. – T., 2013.
   
4. 
   Maslov Yu.S. Vvedenie v yazikoznanie. – M, 2007.
   
5. 
   Mechkovskaya N. B. Umumiy tilshunoslik, tillarning tuzilmaviy va ijtimoiy tipologiyasi. – T., 2006
   
6. 
   Reformatskiy A.A. Vvedenie v yazikoznanie. – M., 2006