Til va Nutq birliklari



Download 47,01 Kb.
Sana28.01.2022
Hajmi47,01 Kb.
#414656
Bog'liq
Shodmonaliyeva Yulduz (1)

1-ma’ruza topshirig’i Til va Nutq birliklari

Til birliklari:

  • fоnеmа, mоrfеmа, lеksеmа vа mоdеllаr

Nutq birliklari:

  • tоvush, so‘z (so‘z fоrmаsi), so‘z birikmаsi, gаp vа bоshqаlаr.

Ferdinand de Sossyur ta'limoti

  • Tilshunoslik fanining chegarasini, predmetini aniqroq ta'riflash
  • maqsadida F. de Sossyur til bilan nutqni ajratib, bir-biriga qarama-qarshi

    qo‘ydi. Uning fikricha, til nutq faoliyatining faqat bir tomonini tashkil

    etadi. Til bilan nutqning asosiy farqi - til ijtimoiy, nutq esa individual

    hodisadir. Til bilan nutqning o‘zaro munosabatini F. de Sossyur quyidagi

    ko‘rsatadi: (Ijtimoiy tabiati jihatidan-qaralganda til madaniytarixiy va ijtimoiy hodisadir. Ichki tuzilishiga ko‘ra til sof belgi lar

    sistemasidir).

    Garchi F. de Sossyur til bilan nutq o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanishni

    e'tirof etsa-da, ikkala hodisani alohida - alohida o‘rganishni taklif qildi.

    Fanning bu ikkala tomonini o‘rganish uchun F. de Sossyur til

    lingvistikasi va nutq lingvistikasi degan nom ham berdi.

Til va nutqni farlash

Tilshunosligimizda til va nutq munosabatlari

Umis va ahvo tushunchalari

Dialektika (narsa va hodisalarni

qiyoslab, umumlashma xulosa chiqaradigan falsafiy ta’limot) har qanday

o‘rganish manbaida, borliqdagi har bir narsada ikki jihat borligini ta’kidlaydi va uni quyidagi ikki tomonli tushunchalar asosida sistemalashtiradi:

umumiylik – alohidalik;

mohiyat – hodisa

koniyatat – voqelik;

sabab – oqibat.

birinchi jihat (uni tegishli tushunchalarning bosh harflari asosida

qisqacha umis deb ataymiz) narsalarning sezgi a’zolari asosida his

tilmaydigangan, aql bilan idrok qilinadigan substansiyasi (mohiyati) dir. Ikkinchi

jihat esa (ahvo – alohidalik, hodisa, voqelik, oqibat) umisning voqelanishi,

yuzaga chiqishi, namoyon bo‘lishi bo‘lib, uni tadqiqotchi, o‘rganuvchi kishi

sezgi a’zolari yordamida his qila oladi.

umis (umumiylik, mohiyat, imkoniyat, sabab) va ahvo (alohidalik,

hodisa, voqelik, oqibat)

Til-lison-me'yor

  • Til – tafakkurni shakllantirish va rivojlantirishga, borliq
  • Haqidagi bilimlarni xotirada qat’iy sistema sifatida saqiashga,

    Axborot uzatish va qabul qilishga xizmat qiluvchi muhim

    (birlamchi) ijtimoiy-ruhiy kommunikatsiya vositasi bo‘lib, u o‘z

    Ichiga lisoniy zot (UMIS) va tajalii (AHVO)lami ham, UMISning

    AHVOga o‘tish qonuniyatlarini ham qamrab oladi.

    Lison-ma’lum bir jamiyatning barcha a’zolari uchun ajdodlar tomonidan tayyor holga keltirib qo’yilgan, umumiy va majburiy, fikrni shakllantirish, ifodalash, uzatish va boshqa maqsadlar uchun xizmat qiladigan vositalar va ularning ongdagi sistemasi.

  • Me’yor — lisoniy birlikning nutqda voqelanishi uchun tanlanish omil va usuilari
  • majmuyi. Masalan, o‘lmoq fe’li o‘rnida asfaüasoftiinga ravon

    boimoq iborasini qoilab bo‘lmaydigan vaziyat va holatlar

    mavjud. Ana shu vaziyat va holat – me’yorning bir ko‘rinishi.

    Me’yorni lisonning nutqqa aylanïsh muhiti, sharoiti deyish ham

    mumkin.

Fanimizda til, lison, nutq va ularni tutashtiruvchi me’yor

Fanimizda til, lison, nutq va ularni tutashtiruvchi me’yor

munosabati quyidagicha tushunildi :

  • TIL
  • LISON ME’YOR NUTQ


Download 47,01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish