Kirish. Elektrotexnika materiallarining klassifikatsiyasi

Magnit hossalari.

Po`lat va chuyanni magnit xossalari ularning ximiyaviy tarkibigina emas, balki ichki tuzilishiga ham bog`liq. Bundan shu narsa kelib chiqadiki magnit xossalari doimiy emas, ularga termik va mexanik ishlov berilganda o`zgaradi.

Temirni sovuq holatida magnit xossalari ancha sezilarli bo`lib, uni qizdirilganda magnit xossalari ancha kamayib boradi va butunlay yo`qolishi mumkin.
Magnit xossalariga ega bo`lgan po`lat texnikada juda ko`p tarmoqda ishlatiladi. Misol, rudalarni saralashda, temir-tersakni ko`tarishda, dinamo mashinalarda, radio-telefon, telegraf apparatlarining detallarini tayyorlashda ishlatiladi.
Ba'zan magnit xossalariga ega bo`lmagan, po`latlarni ishlatishga to`g`ri keladi. Bunday po`latlarni tarkibida ma'lum miqdordda nikel va marganets bo`ladi.
Elektrotexnika materiallarining klassifikatsiyasi.
Elektrotexnika materiallari elektr utkazuvchanlik kobiliyatlariga kura 3 guruxga bulinadi: 1. Metallar (utkazgichlar). Toza metalla rva ularning kotishmalari shu guruxda mansub: δ=[105 ÷106 ]Om-1 ·sm-1 2. Dielektriklar (izolyatorlar). Plastmassalar, rezinalar, farfor (chinni), keramika, katronlar, shisha, karton, kogoz va b. shular jumlasidandir. δ=[10-10÷10-15]Om-1 ·sm-1 3. YArimutkazgichlar. Bu guruxda germaniy, kremniy, selen, tellur va b. kiradi. δ=[105 ÷10-10]Om-1 ·sm-1 Bundan kurinadiki, yarim utkazgichlar elektr utkazuvchanlik xossalariga karaganda utkazgichlar va dielektriklar orasidagi mavkega ega ekanlar. Elektrotexnika materiallari orasidagi shunday materiallar xam borki, ular magnitlanish kobiliyatiga ega. Bunday materiallar kichik magnit karshilikli muxitlar yaratish uchun, (masalan, magnit utkazgichlar, uzaklar) ya’ni, magnit energiyasini yigish uchun kullaniladi. Magnit materiallarining kupchiligi utkazgichlardir. Masalan, temir va uning kotishmalari. Ammo bu materiallarga mansub bulgan ferritlar yarim utkazgichlardir. Ferritlarning karshiligi R boshka magnit materialariga karaganda nixoyatda katta. SHuning uchun, ferritlar uzgaruvchan magnit maydonlarida ishlaganlarida (uyurma toklarda) isrof kam buladi. Elektrotexnika materiallarining utkazgichlar, dielektriklar va yarim utkazgichlarga bulinishi shartlidir. Masalan, utkazgichlar borki, ularning solishtirma karshiligi ρ kichik ѐki kata bulishi mumkin.