Kirish (Difraksiya haqida tushuncha)Difraksion panjara haqidaDifraksion panjara yordamida to’lqin uzunligini aniqlashDifraksion panjaraning qo’llanilishiYorug’lik tezligini haqida tushuncha

AYLANUVCHI KO’ZGU METODIAYLANUVCHI KO’ZGU METODI1862 –yilda Fuko yorug’lik tezligini aniqlashning g’oyasini oldin (1838 y) Agaro bergan ikkinchi metodini amalga oshirdi; Agaro bu g’oyani yorug’likning havodagi tezligini uning boshqa muhitlardagi (suvdagi) tezligini solishtirish maqsqdida bergan edi. Bu metod juda kichik vaqt oraliqlarini aylanuvchi ko’zgu vositasida juda sinchiklab o’lchashga asoslanadi.Rasmda tasvirlangan S manbadan kelayotgan yorug’lik aylanayotgan R ko’zguga L obektiv yordamida yuboriladi ,undan ikkinchi ko’zguga tomon yo’nalishda qaytadi va keyin orqaga ketib , 2CR=2D masofani vaqt ichida bosib o’tadi. Bu vaqt aylanish tezligi aniq ma’lum bo’lgan R ko’zguning burilish burchagiga qarab baholanadi; burilish burchagi esa qaytib kelgan yorug’likdan tushgan yorug’ dog’ siljishini o’lchashdan topiladi. Miqdorlar E okulyar va yarim shaffof M plastinka vasitasida o’lchanadi; M plastinkaning vazifasi xuddi oldingi metoddagidek bo’ladi; -yorug’ dog’ning R ko’zgu qimirlamay turgan holdagi vaziyati ,-o’sha dog’ning ko’zgu aylanayotgan holidagi vaziyati .Fuko qurilmasining muhim xususiyati shuki ,unda C ko’zgu sifatida sferik ko’zgu ishlatilgan bo’lib , bu ko’zguning egrilik markazi R ko’zguning aylanish o’qiga yotadi. Shu tufayli R dan C ga tomon qaytgan yorug’lik hamisha R ga qaytib tushadi; yassi C ko’zgu ishlatilgan holda esa R dan qaytgan yorug’lik yana R ga qaytib tushishi uchun R bilan C bir –biriga nisbatan ma’lum bir vaziyatda turishi kerak , bu holda qaytgan nurlar konusning o’qi C ku’zguga normal ravishda yunalgan bo’lishi kerak.Fuko qurilmasining muhim xususiyati shuki ,unda C ko’zgu sifatida sferik ko’zgu ishlatilgan bo’lib , bu ko’zguning egrilik markazi R ko’zguning aylanish o’qiga yotadi. Shu tufayli R dan C ga tomon qaytgan yorug’lik hamisha R ga qaytib tushadi; yassi C ko’zgu ishlatilgan holda esa R dan qaytgan yorug’lik yana R ga qaytib tushishi uchun R bilan C bir –biriga nisbatan ma’lum bir vaziyatda turishi kerak , bu holda qaytgan nurlar konusning o’qi C ku’zguga normal ravishda yunalgan bo’lishi kerak.Aylanuvchi ko’zgu metodi bilan o’tkazilgan o’lchash natijalari mana bunday:Aylanuvchi ko’zgu metodi bilan o’tkazilgan o’lchash natijalari mana bunday:Fuko (1862 y) c=298000500 km/cNyukomb (1801 y) c=29981050 km/cMaykelson (1902 y) c=29989060 km/cMaykelson (1926 y) c=2997964 km/cXulosa:Xulosa qilib aytganda, yorug`likning to`lqin tabiati buyum detallarini yoki juda mayda narsalarni ko`zdan kechirishda ularni farq qilish imkoniyatini cheklaydi. Difraksiya mayda narsalarning aniq tasvirini hosil qilishga imkon bermaydi. Chunki yorug`lik to`g`ri chiziq bo`ylab tarqalmay, balki mayda narsalarni aylanib o`tadi. Natijada tasvirlar chaplashib ketadi. Chaplashgan tasvirni har qancha kattalashtirsa ham aniq tasvir olib bo`lmaydi. Narsalarning chiziqli o`lchamlari yorug`lik to`lqin uzunligidan kichik bo`lgandagina shunday bo`ladi.Foydalanilgan adabiyotlar:Foydalanilgan adabiyotlar:1. G. S. Lansberk. “Optika”.Toshkent-1981.2. I.V. Savelev. “Umumiy fizika kursi”. “O’qituvchi”. Toshkent-1976.3. A.S. Jdanov. “Fizika”, maxsus o’quv yurtlari uchun darslik, “O’qituvchi”, Toshkent -1980.4. F.A. Korolev. “Fizika kursi” optika, atom va yadro fizikasi. “O’qituvchi”, Toshkent-1978. 5. Fizika II qism. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun. “O’qituvchi”, Toshkent-2007.6. www.ZiyoNet.uz.7. www. Wikipedia.
http://fayllar.org