Kirish (Difraksiya haqida tushuncha)Difraksion panjara haqidaDifraksion panjara yordamida to’lqin uzunligini aniqlashDifraksion panjaraning qo’llanilishiYorug’lik tezligini haqida tushuncha

Yorug’lik tezligining tarixiYorug’lik tezligining tarixiI. Kepler va R. Dekart kabi olimlar yorug‘likning tezligini cheksiz katta deb hisoblashgan va natijada klassik mexanikada yorug‘likning tezligi cheksiz katta deb qabul qilingan. Xo‘sh, amalda yorug‘likning tezligi nimaga leng? Bu tezlikni o‘lchash yo‘lidagi birinchi urinishlar G.Galiley lomonidan amalga oshirilgan. Garchi bu tajriba aniq natijalami ko'rsatmagan bo‘lsa-da, yorug‘likning tezligi chekli ekanligi haqidagi fikrning mustahkamlanishiga olib kelgan. Yorug’lik tezligining hozir qabul qilingan qiymatiga yaqin natijani aniqlash birinchi bo‘lib daniyalik astronom K. Ryomerga nasib etgan. YORUG’LIK TEZLIGINI LABORATORIYADA ANIQLASH METODLARIYORUG’LIK TEZLIGINI LABORATORIYADA ANIQLASH METODLARIYORUG’LIK TEZLIGINI LABORATORIYADA ANIQLASH METODLARI HAQIDA GALILEY METODINING TAKOMILLASHGAN SHAKLIDIR. IKKI USUL QO’L KELIB QOLADI: signal chiqarish va qaytib kelgan signalni qayd qilish paytlarini avtomatlashtiruvchi FIZO USULI VA YORUG’LIK SIGNALINING YURISH VAQTINI ANIQ O’LCHASHGA ASOSLANGAN ARAGO-FUKO usuli (aylanuvchi ko’zgu usuli). Bu ikkala usul yaqin kunlarga qadar ko’p marta takomillashtirildi, bularda zamonaviy eksprimentall texnikaning eng so’ngi yutuqlaridan foydalaniladi.Bu takomillashtirishlar tufayli dastlabki o’lchash natijalarini aniqligini ancha oshirishga yoki yorug’lik tarqalishini o’rganiladigan baziz uzunligini ancha qisqartirishga imkon yaratiladi.Aytib o’tilgan usullardan tashqari boshqa prinsplarga asoslangan bir qator metodlar yaratildi. Bularning ba’zilarini ko’rib chiqamizYorug’likni uzish metodi. Yorug’lik tezligini birinchi bo’lib laboratoriya sharoitida Fizo aniqlagan(1849-yil) Uning metodining o’ziga xos tomoni shundan iboratki, unga signal yuborish va signal qaytib kelishi paytlari avtomatik ravishda qayd qilinadi, buning uchun yorug’lik oqimi muttasil uzib –uzib turiladi(tishli g’ildirak vositasida). Fizo tajribasining sxemasiYorug’likni uzish metodi. Yorug’lik tezligini birinchi bo’lib laboratoriya sharoitida Fizo aniqlagan(1849-yil) Uning metodining o’ziga xos tomoni shundan iboratki, unga signal yuborish va signal qaytib kelishi paytlari avtomatik ravishda qayd qilinadi, buning uchun yorug’lik oqimi muttasil uzib –uzib turiladi(tishli g’ildirak vositasida). Fizo tajribasining sxemasi Rasmda tasvirlangan S manbadan kelayotgan yorug’lik aylanayotgan W g’ildirakning tishlari orasidan o’tib , M ko’zguga boradi va undan qaytib yana g’ildirakning tishlari orasidan o’tib kuzatuvchiga borishi kerak. Kuzatishda ishlatiladigan ishlatiladigan E okulyar qo’laylik uchun b ning to’g’risiga qo’yiladi, S dan kelayotgan yorug’lik esa W ga yarimshaffof N ko’zgu vositasida buriladi. Agar g’ildirak aylanib turgan bo’lib uning burchak tezligi shunday bo’lsaki yorug’lik b dan M ga borib, undan qaytib kelguncha o’tgan vaqt ichida tishlar o’rniga tishlar orasidagi ochiq joylar to’g’ri kelib qolsa va aksincha ochiq joylar o’rniga tishlar to’g’ri kelib qolsa u holda qaytib kelgan yorug’lik okulyarga o’tkazilmaydi va bunda kuzatuvchi yorug’likni ko’rmaydi Rasmda tasvirlangan S manbadan kelayotgan yorug’lik aylanayotgan W g’ildirakning tishlari orasidan o’tib , M ko’zguga boradi va undan qaytib yana g’ildirakning tishlari orasidan o’tib kuzatuvchiga borishi kerak. Kuzatishda ishlatiladigan ishlatiladigan E okulyar qo’laylik uchun b ning to’g’risiga qo’yiladi, S dan kelayotgan yorug’lik esa W ga yarimshaffof N ko’zgu vositasida buriladi. Agar g’ildirak aylanib turgan bo’lib uning burchak tezligi shunday bo’lsaki yorug’lik b dan M ga borib, undan qaytib kelguncha o’tgan vaqt ichida tishlar o’rniga tishlar orasidagi ochiq joylar to’g’ri kelib qolsa va aksincha ochiq joylar o’rniga tishlar to’g’ri kelib qolsa u holda qaytib kelgan yorug’lik okulyarga o’tkazilmaydi va bunda kuzatuvchi yorug’likni ko’rmaydi