Kirish. Chilangarlik ishi turlari, mexnat xavfsizligi koidalari. Ish joylarini tashkil etish va tayyorlash

Mavzular mazmuni

1. 
   Kirish. CHilangarlik ishi turlari, mexnat xavfsizligi koidalari. Ish joylarini tashkil etish va tayyorlash.
   

CHilangarlik ustaxonasi bilan tanishtirish, ish joylarini taksimlash, ustaxonadagi tartib koidalar tugrisida mahlumot berish. Mexnat madaniyati, maxsulot sifati, mexnatni ilmiy tashkil kilish etish va unumdorligini tushuntirish. Ukuv ustaxonalarida texnika elektr va yongin xavfszlik koidalarini urgatish. SHikastlanish sabablari. SHikast turlari. SHikastlanishdan saklanish.

Yongin xavfsizligi koidalari. Yongin chikish sabablari. Elektr isitgich va elektr asboblardan foydalanish.

Birinchi yongin uchirish uskunalaridan foydalanish tartibi. Ut uchirish moslamalari tugrisida mahlumot berish. Ut uchirish komandasini chakirish. Ukuvchilarni yongin chikkanda binodan chikish yullari bilan tanishtirish.

Sanitariya va gigiena koidalariga amal kilitttni urgatish, ish joylari va kiyinish talablarini bildiriish.

2. 
   O’lchash asoslari, o’lchash asboblari, o’lchash asboblaridan foydalanish.
   

O’lchashning moxiyati, o’lchash texnikasi, ulchamlar anikligi tugrisida mahlumot olish. O’lchash asboblarining ishlash printsiplari. SHtangentsirkul turlari, mikrometr, nutromer, burchak o’lchagich, tsirkul, krontsirkul, shchup, skoba, probka kabi asboblar bilan tanishish. O’lchash asboblarini tugri ishlatish, tugri saklashni bilish.

O’lchash anikligiga karab o’lchash asbobini tanlash. Tashki, ichki va chukurlik ulchamini tugri o’lchash. Mikrometr bilan o’lchash. Burchak o’lchagichlar bilan burchaklarni o’lchash.

3. 
   Tekislikda va fazoviy rejalash, rejalash usullari, asboblari va moslamalar.
   

Rejalash ishlarining moxiyati, rejalash ishlarining ketma-ketligini bilish.

CHizgich turlari, tsirkul, kerner, mis kuporosi va ulardan foydalanish. Detallarni rejalashga tayyorlash kvadrat, turtburchak, uchburchak detallarga nishon kuyish. CHizgich va tsirkul oyokchalarini charxlash va kirovini tukish.

Fazoviy rejalashni tekislikda rejalashdan farki, ishlatiladigan asboblar (reysmus, shtangenreysmus), moslamalar: prizma, buriladigan stol, domkrat xakida bilimga ega bulish. Uklar va markazlarni nishonlash ishlarini bajarish.

4. 
   Metallarni kesish, metallni kesish asboblari va usullari. Metall kesish asboblarini sozlash.
   

Kesish tugrisida mahlumotga ega bulish. Zubilo, kreytsmesel, uygich, bolgalar ogirligi va turini bilish. Kesish jarayoni, zubiloni ushlash, bolga bilan zarba berish. Listlardan zagotovka kirkib olish. Tunikalarni To’g’ri chiziq buyicha kesish. Plita ustida tunikani xar xil nakshda kesish. Reja izlari buyicha kesish. Metall tasmani kesish. Arikchalar kesish.

Asbobni dastgoxda utkirlash, charxlanish burchagini tekshirish.

5. 
   Metallarni qirkish asboblari va ularga bulgan talablar. Metallarni qirkish usullari.
   

Metallarni qirkish tugrisida umumiy tushunchalar. Metallarni qirkishga tayyorgarlik kilish va qirkish jarayoni. Dastakli qaychi lar, richagli qaychi lar, gilg’otina qaychi lar, arralar. Dastakli arra bilan tasmali metallarni qirkish, kuvurlarni va tsilindrsimon detallarni qirkish, qaychi bilan rejalangan listlarni qirkish.

6. 
   Metallarni to’g’rilash. To’g’rilash asboblari va moslamalar. To’g’rilash usullari.
   

To’g’rilash, to’g’rilash usullari, moslamalari, jixozlari va asboblar bilan tanishish, texnika xavfsizlik koidalarini tushuntirib utish. Simlarni va list materiallarni to’g’rilash va tugri bulganligini tekshirish.

7. 
   Metallarni egish.
   

Jarayon bilan tanishtirish, ishlatiladigan asbob uskuna va moslamalar bilan tanishtirish. Rejalangan listlarni sovuk xolatda gira va boshka moslamalarda egish ishlarini bajarish, tunikadan xomutlar tayyorlash.

Kuvur va chiviklarni sovuk xolatida moslamalarda 450 , 900 , 1350 ga egish. CHivikdan ilgak va ilmok kabi detallar tayyorlash.

8. 
   Egov turlari, tasniflari va ularga bulgan talablar, yuzani egovlashga tayyorlash. Tekis yuzani egovlash.
   

Metallarni egovlash tugrisida umumiy tushunchalar. Metallarni egovlashga tayyorgarlik kilish va egovlash jarayoni. Egovlar turlari, tasnifi, egov dastalari ularni tanlash, urnatish va yechib olishni urgatish. Yuzalarni egovlashdan oldin bajariladigan ishlar bilan tanishtirish, tozalash, rejalash.

Tekkis yuzalarni egovlash usullari. Yassi va yassi tutash yuzalarni egovlash, paralel yuzalarni egovlash.

9. 
   Fason yuzalarni egovlash.
   

Fason yuzalarni egovlash usullari, kul xarakatlari, gavdani tutish. Fason yuzalarni egovlashdan keyin tekshirish.

Kavarik va botik yuzalarni egovlash. Zagotovkani maxkamlash, yuzani profiliga karab egov tanlash va egovlash. Yupka listlarni egovlashni urganish. Yupka listlarni egovlagandagi nosozliklar paydo bulishi va ularni bartaraf kilish.

10. 
    SHaberlar va ularning turlari.
    

SHaberlash tugrisida umumiy mahlumotlar va moxiyatini tushuntirish. SHaberlarning konstruktsiyasi va tayyorlash materiallari. SHaberlarni charxlash va utkirlik burchagini o’lchash. Tekis yuzalarni shaberlash va sifatini tekshirish.

Tekkis yuzalarni shaberlashga tayyorlash va shaberlash. Fason yuzalarni shaberlashga tayyorlash va shaberlash. SHaberlangan yuzani tekshirish.

11. 
    Detallarni bir-biriga moslashtirish. Sirtlarni ishkalash va yaltiratish.
    

Jarayon xakida tushuncha berish. Moslashtirish va pripasovkada ishlatiladigan asboblar va moslamalar. Moslashtirish va pripasoka usullari. Klapanlar va kranlar bir biriga pripasovkalab moslashtirishga tayyorgarlik ishlari va moslashtirish ishlari. Moslashtirilgan detallarni tekshirish va nuksonlarini bartaraf etish.

12. 
    Parmalash.
    

Parmalash ishlari tugrisida umumiy mahlumotlar va parmalash ishlari moxiyati tushuntirish. Parmalarning konstruktsiyasini bilish, zagotovkaning materialiga karab parmani tanlash, ochik va berk teshiklarni parmalash. Parmalarni charxlash va andoza yordamida utkirligini tekshirish.

Parmalashda ishlatiladigan kul mashinalar (drel, kolovorot) bilan ishlash. Zagotovkani moslamaga kotirish. Dastgoxni sozlash va kesish rejimini urnatishni bilish. Dastgoxni sozlash, parmani urnatish, ochik va yopik teshiklarni parmalash ishlarini olib borish.

13. 
    Rezbalar, rezba kesish asboblari va rezba kesish jarayoni.
    

Rezbalar tugrisida umumiy mahlumotlarni bildirish. Rezba profili, turlari va ulardan foydalanish. Rezba kesish asboblari va turlari.

Ochik va berk teshiklarda ichki rezba ochish. Rezba sifatini tekshirish. Aniklangan nuksonlarni bartaraf kilish. Sinib kolgan metchikni zagotovkadan chikarib olish usullari.

Turli diametrli zagotovkalarga rezba kesib bolt, shpilka yasash. Rezba sifatini tekshirish va nuksonlarini aniklash.

14. 
    Parchinlash.
    

Parchinlash ishlari. Parchinli birikmalar turlari. Parchinli birikmani tayyorlash uchun zagotovkani rejalash va teshish. Parchin mixlarning turlari. Parchinlarni diametri va uzunligini aniklash. Zagotovkani moslamalarga urnatib parchin mixlar tayyorlash.

Parchinli birikmani yigish va sifatini tekshirish.

15. 
    Kavsharlash.
    

Kavsharlash ishlari. Kavsharlash turlari. Kavsharlash lampalari. Kavsharlash va kalaylashda texnika va yongin xavfsizligi koidalari. Simlarni bir-biriga kalaylab ulashni urgatish. Kavsharlangan birikmani tekshirish. Kavsharlashda yuzaga keladigan va ularni bartaraf etish.

Elimlash. Yelimlar turlari, yelimlashga tayyorgarlik ishlari. Zagotovkalarni bir-biriga yelimlash. Yelimlangan zagotovkalarning sifatini tekshirish.

16. 
    Kompleks ishlar.
    

Ukuvchilar amaliyot vaktida uzlashtirgan bilim malaka va kunikmalaridan foydalanib, turli xil ulchamdagi ochik va yopik xomutlar tayyorlashadi. Rejalash, kesish, to’g’rilash, bukish, teshish, zenkovkalash ishlarini bajarishadi.

Rezbali birikmani yigish uchun zagotovkalarni tayyorlash ishlari.

Tashki va ichki rezbalarni nazoratdan utkazish.

Rezbalar nazoratdan utkazilib ichki va tashki rezbalar bir-biriga mos kelishi tekshiriladi. Nukson rezbali detallar tugirlanadi yoki almashtiriladi.

Rezbali birikmani yigish ishlari.

Rezbali detallar bir-biriga ulanadi, bolt va vint yordamida detallar tortiladi va kotiriladi. Rezbali birikma ishonchli bulishi uchun kontrgayka orkali yoki shplint yordamida mustaxkamlanadi.

Ukuvchilar amaliyot vaktida uzlashtirgan bilim malaka va kunikmalaridan foydalanib berilgan anik ulchamdagi ilgak tayyorlashadi.

Rejalash, kesish, to’g’rilash, bukish, teshish, zenkovkalash, parchinlash ishlarini bajarishadi.

Ukuvchilar amaliyot vaktida uzlashtirgan bilim malaka va kunikmalaridan foydalanib berilgan anik ulchamdagi bolga tayyorlashadi. Rejalash, parmalash, egovlash kabi ishlarni bajarishadi.

Tavsiya etiladigan adabiyotlar Asosiy adabiyotlar

1. 
   G. Yormatov, Isomuxammedov. “Mexnatni muxofaza kilish”. - T:. Uzbekiston. 2002.
   
2. 
   Amaliy kasbiy tahlim metodikasi 1-P-SH kismlari. - T:. 2003.
   
3. 
   N.I. Makienko. “Slesarlik amaliy ishlar” - T:. 1992.
   
4. 
   N Makienko, A. Umronxujaev. “CHilangarlik”
   
5. 
   N. Bekmurodova “CHilangarlik ishlari”. - T:. “Mexnat” nashriyoti, 2002.
   

Kxushimcha adabiyotlar

1. 
   V.S. Starichkov . “Slesarlik ishlaridan praktikum” - T:. 1986.
   
2. 
   Yu.V. Kornilov . “Slesarg’-elektromontajchi” - T:. 1984.
   
3. 
   E.I. Krupitskiy. “Slesarlik ishi” - T:. “Ukituvchi” nashriyoti, 1979.
   

Elektron manbaalar

1. 
   G’Ir: //xxx.QQ1o1ekag.giU
   
2. 
   G’Ir: //xxx.zadasha.gi/
   
3. 
   G’Ir: //xxx.ash-r.gi/
   
4. 
   G’yr: //xxx.81§oeueyo.gi/
   
5. 
   G’yr: //’xxx.kshdaPG’.sosh/
   
6. 
   G’yr: //xxx.1od-1p.gi/
   
7. 
   G’yr: //xxx.uapu1k!og.gi/
   

CHilangarlik ishlari ukuv amaliyotidan mahruzalar matni

1. 
   
   
2. 
   
   

MAVZU: Kirish. CHilangarlik ishi turlari, mexnat xavfsizligi koidalari. Ish joylarini tashkil etish va tayyorlash

Reja:

1. 
   Kirish
   
2. 
   Mexnat madaniyati
   
3. 
   Xavfsizlik koidalari
   
4. 
   CHilangar ish faoliyati
   

Kirish

Temirchilik kishilik jamiyatining eng kadimgi davrlarida paydo bulgan. Miloddan avvalgi 4—3 ming yillikda Eron, Mesopotamiya, Misrda temirni sovuk xolda, shuningdek, kizdirib bolgalash bilan turli aslaxalar, mexnat kurollari va boshka buyumlar yasalgani mahlum. Markaziy Osiyoda temirchilik kadimdayok kasb sifatida shakllangan. Ishlab-chikarish kurollarining takomillashuvi, turli rangli metallarga ishlov berilishi xunarmandlar mexnatining bulinishiga olib keldi. Yahni, ayrim temirchilar mexnat kurollarini yasagan bulishsa, boshkalari nafis uy buyumlariga saykal berishgan.

Kadimda chilangarlar mayda metall buyum (ustara, qaychi , gazan, bigiz, arra, iskana kabi)larni yasashgan. Ushbu buyumlar dastlab xunarmandchilik usulida ishlab chikarilgan. Bu xunar egalari, asosan, pichok, dam, boskon, bolga, ombur va boshka asboblardan foydalanardi. Ular sartaroshlik, etikduzlik, maxriduzlik, duradgorlik kasblariga kerakli, shuningdek, binokorlik uchun xam ish kurollari yasab berishardi.

Zamonaviy chilangarlik — bu dastgoxlarda mexanik ishlov berishni tuldiradigan yoki metall buyumlar tayyorlashda yakuniy boskich bulgan mashina va mexanizmlarni yigish xamda sozlash ishlaridir. Mashinasozlikda chilangarlikning axamiyati katta bulib, ustaning ishtirokisiz mashina, mexanizm yoki asbobni yigib bulmaydi. CHilangarlik ishlab chikarishning barcha soxalarida keng qo’llaniladi, shu bois ishning turiga kura chilangarlar kuyidagi guruxlarga bulinadi:

mashina va mexanizmlarni yiguvchi;

mashina va mexanizmlarga texnik xizmat kursatuvchi va tahmirlovchi;

ishlab chikarish asbob-uskunalarini tahmirlovchi asbobsoz;

dastgox-mashina va shunga uxshashlarni urnatish buyicha yiguvchi chilangarlar.

Rejalash, kesish, to’g’rilash va egish, parchinlash, shaberlash, kavsharlash, kalaylash, yelimlab biriktirish, asosan, kulda bajariladi. Kul mexnati bilan bajariladigan ishlar mexanik usuldagiga karaganda birmuncha unumsiz bulishi bilan birga katta jismoniy kuch talab kiladi. SHuning uchun xam imkoni boricha kul mexnatini mexanizatsiyalashga xarakat kilinadi.

CHilangarlikda mexanizatsiyaning qo’llanilishi chilangarni stanokchi- ishchilar kasbiga yakinlashtiradi. Korxona yoki ustaxonalarda chilangarlarning xar tomonlama malakaga ega bulishi ayni muddaodir. Binobarin, zarur bulib kolganda u tahmirlash, dastgoxlarni yigish, moslamalar yasash bilan shugullanadi. SHu bois chilangar turli dastgoxlarda ishlay olishi kerak.

Mexnat madaniyati. Maxsulot sifati

Mexnat madaniyati deganda ishni makbul rejalashtirish, tashkil etish va uni nazorat kilish malakasini tushunmok lozim.

Mexnat unumdorligi mahlum vakt (soat, smena, oy, yil) ichida ishlab chikilgan maxsulotning soni va sifati bilan ulchanadi. Mexnat unumdorligini oshirishning muxim omillaridan biri ish vaktidan samarali foydalanishdir. Ishni shunday tashkil etish kerakki, uning xar bir dakikasi bexuda ketmasin. Buning uchun mexnat intizomiga kathiy rioya kilish zarur.

Maxsulotning sifati - unga kuyilgan texnik talablar, undan foydalanish, extiyojlarni kanoatlantira oladigan xususiyatlarning majmuidir. Maxsulot sifati ayni vaktda uning texnik konstruktorlik, ishlatilishi, texnologik parametrlari, ishonchliligi, chidamligi, badiiy- estetik xamda iktisodiy kursatkichlari bilan baxolanadi va standartlar bilan belgilanadi.

Ishonchlilik - buyumning belgilangan davr ichida va berilgan chegara doirasida chidamliligi, saklanuvchanligi va tahmirlashga yarokliligi, ishlatilish xususiyatlarini saklab kolishidir.

CHidamlilik - ishlatish (ekspluatatsiya) jarayonida buyumning uz xossasini saklay olish xususiyatidir. Ishning sifatiga tezlik tahsir kursatishi mumkin. Tezlikning pasayishi yoki ortishida ish sifati va xarakat anikligi kamayadi.

Xavfsiz mexnat sharoitlari

Mexnat muxofazasi - insonning xayoti va salomatligi uchun xavfsiz

mexnat sharoitlarini tahminlashga karatilgan texnikaviy, sanitariya-

gigiena va xukukiy tadbirlar majmuidir. Ishlab chikarishda xavfsiz

21

mexnat sharoitlarini yaratishda texnikaviy mehyorlarga, ishlab chikarish sanitariyasi va gigienasiga rioya kilish muxim xisoblanadi.

Texnikaviy mehyorlar ishlovchilarni mexnat predmetlari va vositalarining tahsiridan ximoya kilish buyicha amaliy choralarni belgilaydi. CHilangarlik ishlarini bajarishda dastgoxlar xamda mexanizmlarning xarakatlanuvchi kismlari ximoya tusiklari bilan berkitilishi zarur. Relsli elektr transportlar, kul vagonetkalari, aravalar va yuk kutaruvchi transport vositalari ishlaydigan yulkalar xavfli zonalar xisoblanadi. Bu xakda ogoxlantirib turish uchun xarakatlanadigan transport vositalariga turli sirenalar, xar xil rangdagi lampalar urnatiladi.

Mashina mexanizmlarining tok utkazuvchi kismlari ishlovchiga xavf keltirishi mumkin. Elektr tokidan saklanish uchun bunday joylarga ogoxlantiruvchi yozuv yoki shartli belgilar kuyiladi. Elektr asboblar elektr tarmokda shlangali kabel bilan ulanishi, unda, albatta, “erga ulash” nol simi bulishi kerak. Elektr asboblar bilan ishlashda shaxsiy ximoya vositalari - rezina kulkop, kalish va rezina taglikdan foydalanish zarur.

Uskunalarning urnatilishi, binodagi chang, gaz, bug, xarorat, namlik, shovkinning mehyori ishlab chikarish sanitariyasi va mexnat gigienasi talabiga javob berish kerak.

Ish boshlashdan oldin

SNI-AMSARMTSCHS 15N leu|