Kirish Asosiy tushuncha va atamalar

Bajarish tartibi

1. 
   Texnalogik uskunalarni yangicha sozlashni o`rganish
   
2. 
   Avtomatlashtirilgan sohada detalni tayyorlash texnalogiyasini tuzish.
   
3. 
   Nazorat qilishning asosiy vositalarini aniqlash.
   
4. 
   Avtomatlashgan rejimda stanokni sozlash bilan tanishish.
   
5. 
   Avtomatlashtirilgan sohada ishlov berish metodini aniqlash.
   
6. 
   Mexanik ishlov berish texnalogik sestimasi bilan tanishish.
   
7. 
   Avtomatlashtirilgan kesish rejimi bilan tanishish
   
8. 
   Sozlash aniqligini kuzatish usuli bilan aniqlash.
   
9. 
   Bajarilgan ish buyicha hisobot tuzish.
   

Nazorat savollari

1. 
   Texnalogik moslamalarni sozlash usullari
   
2. 
   Avtomatlashtirilgan rejimni stanokga o`rnatish qanday amalga oshiriladi.
   
3. 
   avtomatlashtirilgan kesish rejimini qanday amalga oshiriladi
   
4. 
   sozlash aniqligi qanday qilib kuzatish usuli bilan aniqlanadi.
   

AMALIYMASHG’ULOT N4
O’tish xarakteristikalarini sifat ko’rsatkichlarini aniqlashga misollar.


Ishdan maqsad: buyumlarni nazorat qilish va joylashtirishni avtomatizatsiya qilish usuli bilan tanishish.
Topshiriq:

1. 
   Tegishli datchikni asosiy sxemasi bilan tanishish.
   
2. 
   Uning mashinasozlikda qullanish usuli va ishlash prinsipi izohlash.
   
3. 
   Stanokni avtomatlashgan rejimga sozlash bilan tanishish.
   
4. 
   Asbobning sinishi va yeyilish sodir bo`lganda ularning o`lchami va tegishli nazoratnini aniqlash
   

Metodik qo`llanma
RDB dastgohida tayyorlanganda detalni nazorat qilish. RDB stanogida, avtonam rejimda ishlayotganda birinchi o`lcham o`rnatilishi va sozlamasi, kesuvchi asbobning yiyilishi kuzatiladi, kesgich yiyilgandan sung kesgichni sozlash va o`rnatish operator tomondan bajariladi.
GPS tuzilmasi yordamida ishlayotgan stanok hamma funksiyasi avtomatlashgandir. GPS kompleks aparat va dasturlar vositasi bilan taminlangan. Bu avtomatlashtirilgan boshqarish dasturiCAK hisoblanadi. CAK qullanigan bo`lsa oddiy uskunalar kamayadi, ko`pstanokli hizmat va ishlashda uchunchi smenada ishlashga to`g`ri keladi.bu hollarda yuqori aniqlik xarakteridagi stanoklar ishlatiladi, buyumlar stanokni o`zida o`lchanadi.
Zamonaviy ko`pmaqsadli stanok yuqori aniqlikdagi, kordinatali kuchadigan hisoblanib kordinatali o`lchash mashinalaridan qolishmaydi (KO`M) va bu stanok zagatovkalarni satanokni o`zidaham o`lchash mumkun KO`M esa buyumlarni kompleks nazorat qilish uchun ishlatiladi.
Buyumlarni stanoklarda o`lchash qo`llanilmagani bu stanokni oddiyligini va ishlab chiqarish unumdorligini kamaytiradi. Bunaqa o`lchashni maqsadga muafiqligi iqitisod tomondan foydali hisoblanadi.
Detalni o`lchashda nazorat qilish texnik vositalari turli xildir. O`lchash uchun maxsus statsionar va kuchuvchi moslamalar ular mexanik, optic, elektrik, pnivmatik, induktiv, va boshqa datchiklar. Ishlov berish jarayonida zagatovkani o`lchashda aktiv boshqarish sestimasi muljallangan.
Odatda bu RDB sestimasi stanog bilan qayta aloqa ega bo`lib agar xatolik ruy berayotgan bo`lsa korekterovkaga signal yuboradi. Shu bilan berga passiv nazorat sestimasi bo`lib bunda yo detalni o`lchashda stanokni to`xtatgandan keyin universal o`lchovchi vositalardan o`lchaydi yo ishlov berilgandan keyin stanokdan zagatovkani yechib olingandan keyin o`lchanadi.
Qachonki detallarni o`lchamlari va kesgichni sinishi va yeyilishi bo`lgan bo`lsa tegishli nazorat aniqlansa O`lchovchi uskunalar detalni to`g`ridan-to`g`ri nazorat qiladi. Birinchi tipdagi datchiklar vaqti-vaqti bilan zagatovka va asbobga siypalab turadi ikkinchi tipdagi datchiklar esa stanokni shpindilidagi aylanish moment va kesish kuchini uzliksiz o`lchashni tashkil qilish bilan farqlanadi. Oxirgi hisobot buyicha kesuvchi asbobni holatini aniqlash mumkun, qanchalik ko`p o`tmaslashgan bo`lsa shunchalik ko`p kesih kuchi va aylanish momenti hosil qilinadi.
Ikkinchi tipdagi datchiklar yetishmovchiklar yo`q deb hisoblash mumkun, lekin bir muncha aniqligi kichikroq, undagi jarayonda o`lchashni summali effikti ruyxatdan o`tqazadi va bu kesgich holati , faktik quyim, ishlov berilayotgan materialni qattiqligi va kesish parametrlarni uz ichiga oladi. Bu parametrlarni har birini ta`sirini aloxida kursatish juda qiyish.
Birinchi tipdagi keng qo`llaniladigani va perispiktiv datchiklar quydagilarga bo`lish mumkun induktiv kontaktli ( tegirib olish datchigi) va kallakni chetlanishidir. Tegib olish datchigi kallak va eliktron blokdan tashkil topgan. Bu datchiklar o`rnatilgan stanoklar kordinatali- o`lchash mashinasi rejimida ishlab turib o`zining kordinata o`qi yunalishida, ishlov berilayotgan detalni liniyali o`lchamini tekshiradi.
Misol qilib robotlashtirilgan KT14RPM modelli tokarli stanokni olamiz, bu RDB modelli moslama bilan sozlangan. 2U32 va BV4271 o`lchovchi kompleksi datchigida 2 ta paypaslagich detalga yo kesgichga tegib turadi.
Datchik 2 (4.1 a rasm) zagatovkani o`lchash uchun mo`ljallangan 4 patronga mahkamlangan 5, tokarli stanokning 1 revolver kallaglarining biron bir pozitsiyani band qiladi va telemetrik aloqa bilan elektr blogini birlashtiriladi. O`lchanayotgan zagatovkani shakliga qarab datchik sharik va deskli shakldagi 3 paypasligich bilan uskunalangan. Asbobni o`lchash uchun bazali vtulkani nolovoy nuqtasida 6 paypasligichli datchik 7 mo`ljallangan .
RDB parmalash-frezalash- uyish dasgohlari guruhida nazorat operatsiyasini bajarishda o`lchovchi paypaslagich stanokning biron bir asboblar magazine joylashuvida qoldiriladi. Kesgichni almashtirish avto operatori RDB buyrug`i bilan o`lchash paypaslagichi stanok shpindiliga o`rnatiladi va ishlash zonasi nuqtasiga olib keladi. O`lchash paypasligichi dastur bo`yicha ishlov berishdan oldin zagatovkaning yuldosh moslamadagi holati va yuldoshning stanok stoliga o`rnatilishi haqida tekshiradi. Bu juda muhim , agar odam bo`lmasa zagatovkani stanokga harakatini bir xilligini aniqlash uchun kerak.

Tegib oluvchi datchikning ishlash sxemasi 4.1 rasm

Detalni bir xillashtirish uchun maxsus konstruktiv elementlar mo`ljallangan, masalan aniqlangan konfiguratsiyani ortib borishi. Bu elementlarni tanish uchun paypaslagich usuli bilan tanib olish detalni illashtirish ( idintifikatsiyalash) hisoblanadi. O`lchov kallaklarning qadr qimmati shundakiy chetlanishlar va xatolarni tezda bartaraf etilishidir.
Tegib olish datchigi RDB maxsus interfiysli plata moslamasi bilan aloqadordir bu esa harakat hisoblagichli ochiq-dasturi bilan sozlangan( kardinata buyicha alohida). Har qaysi kordinata qayta aloqa datchigiga ega, bu esa harakat datchigiga signal beradi. 4.2 rasmda RDB tokarli stanogida islov berilayotgan zagatovkani deametriga tegib olish datchigi RDB sestimasiga signa berishi sxemasi ko`rsatilgan.Shunday qilib tegib olish datchigi foydalanilganda o`lchash aniqligi yiyilishdagi xatolik, stanokni o`lchash aniqligiga, stanokni qayta aloqa sestimasi, issiqlik deformatsiyasi va boshqa sabablarga bog`liqdir. Bunaqa nazoratda o`lchash xatoligi olib keladi va karrektirovka qilish kerak bo`lib qoladi.
Har xil konstruktorli kallaklar keng tarqalgan hisoblanadi.O`lchash paypasgichlarining faktikholatiga qarqab ular fiksatsiyalanadi, bunda boshqarilayotgan dastur buyicha ular stanokni azosi kuchishida, nazorat qilinayotgan detal yuzasi bilan kontaktda bo`ladi.
Shuning uchun ham kallagni RDB uskunasi bilan o`lash zaruriyati yo`qdir, bu esa o`lchashni bajarishda aniqlik oshadi.

2. 
   rasm RDB tokarlik stanogida ishlov berilayotgan detalni deametrini o`lchash sxemasi.
   

Chetlanish kallagi- detalnio`lchamlarni aniqlashda standart shpindil moslamasiga qotiriladi va stanokni sozlashda asbob magazine bironta bush joyiga joylashtiriladi. Berilgan dasturda stanokning avtooperator tamondan shpindilga buyruq beriladi va avtomatik holatda O`lchov kallagini Ishlash holatiga olib kelinadi. O`lchashdan so`ng kallak avtomatik tarzda asboblar magaziniga olib kelinadi,