Kirish 2 I. Bob. Psixolog faoliyatida korreksiya va diagnostikaning birligi

II.BOB.PSIXOLOGIK REAKSIYA TAMOYILLARI
2.1Psixologik korreksiya
Psixologik korreksiya — psixologik xizmatning mazkur yo’nalishi psixologdan inson shaxsi va individualligini tarkib toptirish jarayoniga faol ta’sir o’tkazishni taqoza qiladi.
Rivojlantiruvchi va psixokorrekstion ishlar dasturi, o’z ichiga psixologik va pedogogik muammolarni qamrab oladi.
Korrekstion faoliyatning psixologik qismi mutaxasislar tomonidan amalga oshiriladi. Mazkur ishning pedogogik jihati esa psixologning pedagoglar, ota-onalar bilan hamkorligida o’tkaziladi va butun ma’suliyat uning zimmasiga tushadi.
— Rivojlantiruvchi va psixokorrekstion ishlar psixolog tomonidan har-xil shakllarda, vaziyatlarda va holatlarda tashkil qilinadi;
— Bunda amaliy psixologning maxsus ishi, mashg‘uloti ayrim bolalar, o’quvchilar bilan alohida o’tkazilishi rejalashtiriladi.
— Psixologlarning boshqa bir faoliyati maxsus ravishda amalga oshirilib, o’quvchilar guruhlariga tarbiyaviy ta’sir o’tkazishga yo’naltirilgan bo’ladi,
— Bu kabi ishlarni ota-onalar, pedogogik jamoa ishtirokida tarbiyaviy tadbirlar tarzida olib borish nazarda tutiladi,
— Rivojlantiruvchi va psixokorrekstion ishlar dasturini shunday tuzish kerakki, unda korrekston ishga jalb qilinuvchilar guruhining qadriyatga yo’nalganligi, etnopsixologik va etnomadaniyat xususiyatlari o’z aksini topsin.
Korrekstion ishlar ma’lum tartibda, ilmiy tanlov asosida, muayyan seans bo’yicha o’tkazilishi shart.Bunda emostional zo’riqishga uchragan shaxs millati, yoshi, jinsi, individual tipologik xususiyati, ta’sirlanish darajasi hisobga olinishi kerak.Tuzatish ishlari mashg‘ulot, faoliyat, kasb xususiyatiga mos, mutanosib bo’lishi ta’sir o’tkazish samaradorligini oshiradi. Unda yapon uslublarini qo’llash ham zarur ma’lumotlar to’plash va tanglikni yo’qotish imkoniyatini yaratadi.Psixologik xizmatning ushbu yo’nalishida alohida ahamiyat kasb etadigan narsa – bu bolalar, o’quvchilar o’sishida (rivojlanishida) kechikish (orqada qolish), ularda xulqning buzilishi, ta’limda o’zlashtirishning yomonlashuvi bo’lib hisoblanadi.Konsultativ ishlar.Psixologik maslahat (konsultatstiya) – bunda o’qituvchilar, ota-onalar va o’quvchilarga shaxsiy, kasbiy va hayotiy muammolarini hal etishga yordam beriladi, ularni o’z psixologik salomatliligini muhofaza qilishga o’rgatiladi.Psixologik maslahat individual, guruhiy tarzda o’tkaziladi, profilaktik va korrekstion xarakterga ega bo’ladi.Bu jarayonda psixolog quyidagi ishlarni amalga oshirishi lozim:
-Shaxsga oid, ixtisoslikka doir muammolar yuzasidan o’qituvchilarga keng ko’lamda maslahatlar berish;
-Bolalar, o’quvchilar, va ta’lim tarbiya ishi bilan shuo‘ullanuvchi barcha shaxslarga, jumladan ma’muriyat, o’qituvchilar murabbiylar, ota-onalar, ijtimoiy hamda jamoatchilik tashkilotlari hodimlariga aniq maslahatlar berish;
-Ota-onalarga bolaning psixik rivojlanish xususiyatlari, shaxs sifatida shakllanishi, odamlarning o’zaro munosabati, bunda farzandning yosh, jins, shaxsiy tipologik xususiyatlari muammosi yuzasidan ilmiy amaliy ma’lumotlar berish;
-o’quvchilar, xodimlar, muallimlar o’rtasida sodir bo’luvchi har hil nizolarning psixologik ildizini o’rganish, shaxslararo munosabatlarning asl mohiyatini namoyon qilish, ularni keltirib chiqaruvchi motivlarni tahlil qilish, favqulotdagi vaziyatlarni engillashtirish va ularni tamoman bartaraf qilish yo’llari yuzasidan maslahatlar berish;Kasb- hunarga yo‘naltirish
Kasb-hunarga yo’naltirish — o’quvchilarni layoqati, qiziqishi va qobiliyatlariga mos kasb-hunarlarni ongli tanlashga tayyorlashdan iborat tadbirlar majmuasidir. Mazkur yo’nalishlarning uzviy va uzluksiz boo‘liqligi psixologik xizmat mazmunining yahlitliligini ta’minlaydi.Umumiy o’rta ta’lim maktablari amaliyotchi psixologlarni kasb-hunarga yo’naltirish yo’nalishidagi ishlari mazmuni quyidagilar;Yangi tipdagi maktablarga, o’rta maxsus va kasb-hunar kollejlariga o’quvchilarni tanlash mohiyati, vazifasi, ularning imkoniyati, istiqboli to’risida ilmiy-amaliy xususiyatiga molik konsultativ ishlarni olib borish, yoshlarni saralash, tanlash, ixtisosga yaroqlik va layoqatlilik darajasi aniqlash, tanlov jarayonida maslahatchi sifatida qatnashadi

O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida” gi qonuni, Prezidentimizning “Professional ta’lim tizimini yanada takomillashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2019-yil 6-sentyabrdagi PF-5812-son Farmoniga binoan respublikamizda professional ta’limni yanada takomillashtirish masalasida, boshlang‘ich, o‘rta va o‘rta maxsus professional ta’lim bosqichlar.Maktab o’quvchilarining umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida kasb-hunarga yo‘naltirish ishlarini tashkil etish, o‘quvchilarda kasbiy bilimlarni va motivatsiyani, ijtimoiy hayotdagi kasbiy olamga moslashuv va jamoaviy hamkorlik ko‘nikmalarni shakllantirish hozirgi zamoning dolzarb muammolaridan biridir.Maktab o’quvchilarida kasb-hunar tanlashga ko’malashishning asosiy maqsadi — umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida kasb-hunarga yo‘naltirish ishlarini tashkil etish, o‘quvchilarda kasbiy bilimlarni va motivatsiyani, ijtimoiy hayotdagi kasbiy olamga moslashuv va jamoaviy hamkorlik ko‘nikmalarni shakllantirish.Makatab amaliyotchi psixologi quyidagilarni rivojlantirish uchun mas’uldir:
— o‘quvchilarni kasblar haqidagi fikrlarini kengaytirish, ularni qobiliyat va imkoniyatlarini amaliyotda qo‘llashga o‘rgatish;
— o‘quvchilarning bilim motivlarini shakllantirish, intellektual va ijodiy imkoniyatlarini rivojlantirish hamda ularning kasblar dunyosi haqidagi fikrini kengaytirish;
— o‘quvchilarda kasbga nisbatan o‘z qobiliyatlarini o‘rganishga o‘rgatish, ularning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish, ularni ma’lumotnoma va entsiklopedik adabiyotlar bilan ishlashga o‘rgatish;
— o‘quvchilarni uzluksiz kasb-hunarga yo‘naltirish, psixologik-pedagogik diagnostik metodikalari asosida kasbiy qiziqishi, layoqati, moyilligi va qobiliyatlarini erta yoshdan aniqlash hamda yo‘naltirib borish;
— o‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirishda ota-onalarni va keng jamoatchilikni jalb qilgan holda targ‘ibot-tashviqot ishlarini olib borish. Bugungi kunda har bir insonning kasblar olamida o’z-o’zini topishi,kasbiy o’zligini anglashi,jamiyatda o’z o’rnini topishga intilishi va unga qiziqishlari kun sayin ortib bormoqda. Minglab kasblar ichida qaysi birini tanlash, unga shaxs moyilligi, layoqati, va qiziqishlarining mos kelishi yoki kelmasligini bilish shaxs istiqbolida muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa o’quvchi- yoshlarni kasbga yo’naltirish umumta’lim maktabi ishining tarkibiy qismidir. Ma’lumki, agar kasb to’g’ri tanlangan bo’lsa,inson uchun mehnat quvonch,ijodiy ilhom manbaiga aylanadi jamiyat uchun foydalidir.