Reja: Nutq Nima

---

MAVZU: NUTQ 
TURLARI VA 
SHAKLLARI.

---

Reja:
1.Nutq Nima.
2. Nutq turlari va shakllari.
3. Til va nutq.

---

Nutq turlari va shakllari
Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal 
qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan 
yashash shakli. nutq deganda uning ogʻzaki (ovozli) va yozma 
ravishda namoyon boʻlishidagi jarayonlar, yaʼni soʻzlash 
jarayoni va uning natijasi (xotirada saqlangan yoki yozuvda 
qayd etilgan nutqiy fikrlar, asarlar) tushuniladi.
Lingvistik nazariyada nutq tushunchasi muayyan til jamoasida 
qabul qilingan ifoda vositalari tizimi hisoblangan mavhum til 
tushunchasiga hamda ijtimoiy borliq (hayot)ning eng 
harakterli koʻrinishlaridan boʻlgan aniq, bir qadar 
umumiyroqtil tushunchasiga qaramaqarshi qoʻyiladi.

---

Asl nutq ("tashqi nutq") bilan bir qatorda ichki nutq ham 
bor. U soʻzlovchi ongida bilishga yordam beradigan turli xil 
masalalarni muhokama qilish va hal etishga qaratiladi. 
Ichki nutq tashki nutq asosida, tovush yoki yozuv 
qoʻllanmagan holda, faqat ovozli nutqdagi soʻzlar haqidagi 
aniq tasavvurlar bilan kechadigan ak/shy jarayonlar tarzida 
amalga oshadi. Yozma nutq ogʻza-ki nutqdan bir qadar 
shakllanganligi, soʻzlarning oʻta sinchkovlik bilan tanlab 
olinishi, grammatik jihatdan aniq, lekin murakkab 
shakllanganligi, ogʻzaki nutq uchun xos boʻlgan ohang, 
mimika va qoʻl harakatlarining bevosita qoʻllana olmasligi 
bilan farqlanadi. nutqning monologik (qarang Monolog) va 
dialogi k (qarang Dialog) turlari mavjud.

---

Har bir kishining nutq individual, oʻziga xos 
xususiyatlarga ega boʻladi; vaholonki, asosiy til 
unsurlari — lugʻat tarkibi va grammatik qurilishi yakka 
shaxslargagina tegishli boʻlmay, umumnikidir, yaʼni 
muayyan til jamoasiga umuman taalluqyai boʻladi. 
nutq kishi tafakkuri, uning ongi bilan chambarchas 
bogʻliqdir. nutqda kishining oʻy-fikrlari shakllanadi va 
mavjud boʻladi. nutq tufayli va nutq asosida borliqni 
umumlashgan holda mavxumiy aks ettirish, 
individuallik doirasidan chiqib, jamoatchilik mahsuliga 
aylanadigan mantiqiy tushunchaviy fikrlash mumkin 
boʻladi.

---

Til va nutq. Nutqiy faoliyat turlari. Nutqning holati va 
uning tarkibiy qismlari. Nutq uchun asosiy talablar.
Til va nutq Til - bu so'zlar ma'nosiga ega bo'lgan 
so'zlarni va sintaksisni o'z ichiga olgan belgilar tizimi -
bu jumlalar quriladigan qoidalar to'plami. Nutq - bu 
harakatdagi til. Nutq - bu insonning o'ziga xos lisoniy 
faoliyat turi bo'lib, odamlar o'rtasidagi aloqani va 
ularning ijtimoiy-tarixiy rivojlanishini ta'minlaydi.

---

Nutq faoliyatining turlari Nutq quyidagicha bo'lishi 
mumkin: 1) tashqi yoki ichki. 2) og'zaki yoki yozma. 3) 
passiv (o'qish, tinglash) yoki faol (gapirish, yozish). 4) 
Monologik yoki dialogik. 5) Tez yoki sekin, 6) Qisqa yoki 
uzoq, 7) Aniq, ravshan yoki tartibsiz, 8) Hissiy ifodali yoki 
bir xil, 9) Tabiiy yoki odobli, 10) Jim yoki baland, 11) Yorqin 
yoki tushunarsiz, 12) Aqlli yoki qo'pol , 13) savodsiz yoki 
savodsiz va boshqalar.
So'zni va uning antonimini yozing G'azab hujumi Umid 
Mo''tabar Bo'ron Sovuq Shoshilinch Tez Zerikarli 
Zo'ravonlik Sharmandalik Rakati Qora o'tish Yaxshi butun 
sonli ish silliq Yuqoridan oling Zerikarli maqtov Sevgi 
Adagio Susha Madaniyat Ayol insoniyat bola kulgisini 
toping.

---

O'zingizni sinab ko'ring Jahl (mehribonlik) 2) Master (xizmatkor, qul) 
3) Sekinlik (chaqqonlik, epchillik, epchillik) 4) Uyat (shon-sharaf, 
shon-sharaf, sharaf) 5) Raqib (sherik, hamkasb, hamfikr) oq) 7) 
sakrash (turish) 8) go'zal (xunuk, xunuk, xunuk) 9) Bokira er 
(haydaladigan erlar, haydaladigan erlar, ekinzorlar) 10) 
insonparvarlik (shafqatsizlik, misantropiya) 11) Kulgi (yig'lamoq) 12) 
Hujum (mudofaa, himoya) 13) Bo'ron (tinchlik, tinchlik) 14) Zerikish 
(kulgili) 15) Muvaffaqiyat (quvonch) 16) Yuqoridan (taglik, taglik) 17) 
Zerikarli (yorqin) 18) Sevgi (nafrat) 19) Er (dengiz, suv). 20) 
Madaniyat (nodonlik) sizning) 21) Ayol (erkak) 22) Bola (keksa odam) 
23) Topish (yo'qotish) 24) Umid (umidsizlik) 25) Sovuq (issiqlik, 
issiqlik) 26) Ish (dam olish, harakatsizlik) 27) Silliq (qo'pol) 28) Ol 
(ber) 29) maqtovlar (haqorat, haqorat, tanqid) 30) Adagio (allegro, 
presto, scherzo)

---

Nutq aloqasi Nutq aloqasi, og'zaki aloqa - bu odam bilan 
shaxsan muloqot: biz gapiramiz, tinglaymiz, o'qiymiz, 
yozamiz, tarjima qilamiz. Nutqiy vaziyat - bu suhbatdoshlarni 
ma'lumot almashishga undovchi tashqi sharoitlar va ichki 
psixologik reaktsiyalarning murakkab kombinatsiyasi. Nutqiy 
vaziyatning tarkibiy qismlari: ishtirokchilar: qabul qiluvchi, 
qabul qiluvchi, auditoriya; nutq mavzusi; holatlar: joy, vaqt, 
boshqa muhim shartlar; aloqa kanali - aloqa usuli - og'zaki 
yoki yozma nutq, odatiy belgilar va boshqalar yordamida. 
kod: til, dialekt, uslub; nutq janri, masalan, ilmiy ma'ruza, 
suhbat; voqea maqsad, ishtirokchilarning fikriga ko'ra, 
muayyan vaziyatda nutqning natijasi bo'lishi mumkin bo'lgan 
narsa; nutq samaradorligini baholash, masalan, hisobot 
tinglovchilarni qiziqtiradimi yòqmi.

---

Nutq madaniyati, uning asosiy mezonlari Nutq 
madaniyati og'zaki va yozma adabiy til normalariga 
(talaffuz qilish qoidalari, stress, foydalanish, 
grammatika, uslub), shuningdek, nutqning maqsad va 
mazmuniga muvofiq turli xil aloqa sharoitlarida tilning 
ekspressiv vositalaridan foydalanish qobiliyatidir. 
Nutq madaniyati mezonlari: aniqlik to'g'ri va mantiqiy 
aloqa Muvaffaqiyatning ifodasi aniqlik Boylikning 
mavjudligi bog'liqlik Tozalik estetikasi

---

Yozma nutq insoniyat nutq madaniyatida, grammatika, 
lug‘atlar, klassik matnlar yaratishda muhim o‘rin 
tutadi. Bularning barchasi yozish ehtiyojlari bilan 
bog'liq. Insoniyatning ruhiy madaniyati, eng avvalo, 
yozma madaniyatdir. Aynan matnda mazmun 
ifodalangan bo'lib, uning to'g'ri yoki yolg'on ekanligini 
aytishimiz mumkin. Shuning uchun yozma matnlar 
tufayli fan ham paydo bo'ldi. Yozma nutq tufayli 
og'zaki nutq o'zgaradi va o'zgaradi.

---

Nutqning eng universal turi sifatida nutq boshqa har 
qanday nutqni boshqarishga yordam beradi. 
Tinglangan matn mazmunining to’g’ri 
o’zlashtirilganligini faqat o’quvchi hikoyasi, ya’ni nutq 
yordamida tekshirish mumkin. O'qish natijalarini 
gapirish orqali ham tekshirishingiz mumkin. O'z 
navbatida, yozilgan narsalarni o'zlashtirish nutqni 
yanada mazmunli va mantiqiy shakllantirishga 
yordam beradi. Ammo, umuman olganda, didaktik 
(o'rgatish) nuqtai nazaridan, nutqning eng oson turi 
o'qish, keyin tinglash, gapirish va yozishdir.