Kirish 1-test Quyidagi ta’rif qaysi tilga nisbatan aytilgan? «Xuddi bir guruh mutaxassislar birgalashib ishlab chiqqanday»

5. Kampir oyoq ostida o‘sgan o‘tdan yulib, kiyik tomon yura boshladi: «Ma, jonivor, ma!», – dedi.
Ushbu gapdagi undalma oʻzlashtirma gap tarkibida qanday sintaktik vazifada keladi?
A) vositasiz toʻldiruvchi B) kesim C) qaratqich aniqlovchi D) vositali toʻldiruvchi


6. Quyidagi qoʻshma gap oʻzlashtirma gapga aylantirganda sintaktik vazifasi oʻzgarmay qoladigan soʻzlarni toping.
- Qizim, umring uzoq bo‘lsin,– dedi yo‘lovchi.
A) qizim, uzoq boʻlsin B) dedi, yoʻlovchi C) yoʻlovchi D) umring, dedi


7. Bilginki, hunarsiz kishi quruq savlatdir, quruq savlat esa qotib turgan suratga o‘xshaydi, buni unutma.
Nechanchi gapdagi kesim soʻz boshqa gap tarkibida ega soʻz boʻlib kelgan?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

8. Mutafakkir so‘zining o‘zagi ham fikrdir, lekin har bir fikr yurita oladigan kishiga nisbatan mutafakkir so‘zini qo‘llab bo‘lmaydi.

Toʻgʻri javoblarni aniqlang.
1) ot va fe᾽l kesim shakllangan; 2) uchta sodda yasama soʻz mavjud; 3) bogʻlangan qoʻshma gap; 4) fonetik hodisali soʻz uchraydi; 5) qoʻsh va qator undoshli soʻz(lar) uchraydi.
A) 1,2,3,4,5 B) 1,3,4 C) 2,4,5 D) 1,3,4,5

9. Gapni cho‘zma, chunki hayot qisqadir. (M.Larin)

Ushbu gapning turini toping.
A) bogʻlangan qoʻshma gap B) ergashgan qoʻshma gap
C) sodda yoyiq gap D) bogʻlovchisiz qoʻshma gap

10. Avval bizga yetib olishsin, keyin birga jo‘naymiz. (X.To‘xtaboyev)

Umuman qo’shimchasiz soʻzlar qaysi turkum soʻzlari sanaladi?
A) ravish B) ot C) sifat D) fe’l

11. Bu o‘rinda aytish kerakki, Qalandarovlarni o‘sha davr hayoti yarata boshlagan edi. (M. Qo‘shjonov)

Qoʻshma gap turini toping.
A) ega ergash gapli qoʻshma gap
B) hol ergash gapli qoʻshma gap
C) kesim ergash gapli qoʻshma gap
D) toʻldiruvchi ergash gapli qoʻshma gap

12. Yo urug‘ aynigan, yoki agrotexnika qoidalari buzilgan. («Xalq so‘zi» gazetasidan)

Qaysi soʻz tushirilsa, qo‘shma gap o‘z tuzilishini o‘zgartiradi?
A) yo/yoki B) qoidalari C) aynigan D) urugʻ

13. Qadimgi(lar) demishki: «O‘z uyim – to‘shagim».

Koʻchirma gap sodda gapga aylantirganda sintaktik vazifasi va shakli oʻzgarmay qoladigan soʻz haqida berilgan qaysi hukm xato?
A) otlashgan sifat B) sodda yasama
C) kesim vazifasida D) omonim qoʻshimcha(lar) qoʻshilgan

14. Qaysi qo‘shma gap sodda gapga aylantirilganda ergash gap kesimi faqat harakat nomi shaklini oladi?

A) Men shunga achindimki, do‘stlarim sabr qilmay o‘zlarini yomon tutishdi.
B) Men shuni eshitganmanki, bo‘ri bolasining o‘chini oladi.
C) Bahor keldi, shuning uchun yengil kiyindim.
D) Kimki mardlik qilmasa, u davramizga xos emas.

15. Quyidagi gapning turini aniqlang.

Qudangiz meni na yerga, na ko‘kka ishonadir, o‘n besh kundan beri qo‘limni sovuq suvga urdirmay qo‘ydi.
A ergashgan qo‘shma gap
B) bog‘langan qo‘shma gap
C) bog‘lovchisiz qo‘shma gap
D) sodda yoyiq gap

16. Qaysi fikrlar xatoligini aniqlang.

1. O’zlashtirma gap doim darak gap shaklida bo’ladi.
2. Undalma o’zlashtirma gapda tushib qoladi.
3. Muallif gapi qo’shtirnoq ichiga olinadi.
17. Ko‘chirma gapning egasi o’zlashtirma gap tarkibida qaratqich aniqlovchi vazifasida keladi.
A) 1,2, 4 B) 3,4 C) 1,4 D) 2,3

18. Sodda gapni toping.

A) Elchin bilan Yo'lchin temiryo'lchi,
Temiryo'lchilarga yetib ko'r-chi?!
B) Bir juft cho'p ko'pmi, qo'sh juft cho'p ko'pmi?
C) Qutlug' quritgan urug' Ulug' quritgan urug'dan quruqroq.
D) Bir ayvoncha, ayvoncha labida hovuzcha, hovuzcha labida hovonchadir, hovoncha ichida bir hovuchcha dovuchcha bor.

19. Go‘yo so‘zi yuklama bo‘lmagan gapni aniqlang.

A) Hayotda go‘yo gul, ammo o‘tinlikka yaraydi, xolos.
B) Ovozni qara, bulbul-a go‘yo.
C) Bu uyda nima bo‘lyapti, go‘yo motamdek hammayoq jimjit.
D) Go‘yo biz yettinchi osmonda edik.

20. Qaysi gapda bosh va ergash gap mavjud?

A) Mehmonlar kelsa, biz ularni yaxshi kutib olamiz.
B) O’sha kuni Mastura xola bilan Sobir amaki foydali nasihatlar qildilar.
C) Chaqaloqni bir ko’rgim keldi.
D) Aqlli o’zini ayblar, aqlsiz do’stini.

21. Ajoyib tomoni shu bo‘ldiki, qush uyasi yonmay qolibdi.

Qo‘shma gap turini toping.
A) ega ergash gapli qo‘shma gap
B) aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gap
C) kesim ergash gapli qo‘shma gap
D) to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gap

22. Qaysi gapda belgilangan so‘zdan so‘ng qo‘yilgan ikki nuqta noo‘rin?

A) Endi gap shu: qimirlamay turlaring. (Tohir Malik)
B) Biz istiqlol sharofati bilan ko'p qadriyatlarni: imonimizni, milliy g'ururimizni, ozodlikni, bir so'z bilan aytganda, Parvardigorni qaytadan chinakamiga tanidik.
C) 0‘zimcha hayronman: nega bu kishilar kitob o‘qirkanmiz, deb shuncha taraddudlanib o‘tirishibdi? Hammasi o‘z uyida o‘qiyvermaydimi?
D) Yaqin ikki haftadan beri ko‘z ochirmayotgan kuzak shamoli yaydoq daraxtlar shoxida chiyillaydi, g‘uvullaydi: tomlarda vishillaydi, yopiq eshik va darchalarga bosh urib uf tortadi.

23. Yer yumshoq, havo yoqimli, ishning unumi yaxshi.

Ushbu gap-… .
A) … sodda yoyiq gap.
B) … kesimi uyushgan sodda gap.
C) … qo‘shma gap.
D) … aniqlovchisi yo‘q gap.

24. Ko‘chirma gapi bor gap bu-… .

A) … har qanday vaziyatda ham sodda gap.
B) … muallif gapisiz ham kela oladigan gap.
C) … qo‘shtirnoq, vergul, tire kabi tinish belgilari bilan ajralib turuvchi gap.
D) … o‘zlashtirma gapga aylana olmaydigan gap.

25. Xotinining bu gapi Bo‘taboyning jon-jonidan o‘tib ketdi, lekin bundagi kuchli mantiq tilini bog‘ladi-yu hech narsa deya olmadi.

Yordamchi soʻzlarning bu oʻrinlardagi vazifa(lar)sini toping.
A) Qoʻshma soʻzlarni bogʻlagan.
B) Sodda gaplarni bogʻlagan.
C) Sodda gaplarni bogʻlash va soʻzlarga kuchaytiruv-ta᾽kid ma᾽nosini berish.
D) Uyushiq boʻlaklarni uyushtirgan.

26. Otaga shunday o'g'il zarurki, u ikki girdob: olov va suv girdobidan ozodlik maydoniga chiqa olsin...

Gap turini toping.
A) ergashgan qoʻshma gap B) bogʻlangan qo‘shma gap
C) aralash murakkab qo‘shma gap D) sodda gap uyushiq gap

27. Qaysi qatordagi soʻzlar mazmunan toʻgʻri qoʻllangan?

A) Osmonda qushlar qanot qoqib uchadi.
B) “Pepsi”ni maydalab chaynab ich.
C) Nam suv bilan qoʻl chayqashdi.
D) Onalar bolalarini hayvon kabi tarbiyalash uchun dunyoga keltiradilar.

28. Sodda gap berilgan qatorni aniqlang.

A ) Daraxtni yer koʻkartiradi, odamni-el.
B) Qo^ʻy-qo^ʻzilar ma’rashib, Go'yo tomchi talashib, Chopishar qir chetidan. (Mirtemir)
C) Sayoq yursang, tayoq yeysan.
D) Ochildimi boychechak, Endi har yon gul demak. (Shukur Sa᾽dulla)

29. Turgʻun bogʻlanma, yaʼni ibora bilan ifodalangan kesimni belgilang.

A) Dalalarga chiqing: quvvatga kirib ketasiz. (Oybek)
B) Shamol qay tarafga essa, maysa ham o‘sha tomonga egiladi. (Xurshid Davron)
C) Shuni bilingki, vaqtning qadriga yetish, uni behuda o‘tkazmaslik lozim.
D) Ikkovi ham men bilan qadrdonlardek so‘rashdi, shuning uchun darrov suhbatimizga jon kirdi.

30. Qaysi qatorda qo‘shma qismlari bog‘lovchi vazifasidagi vosita yordamidan bog‘langan?

A) Hasanali bekning yechinib yotishini kutib turardi, chunki uni yotqizib yoqilgan shamni o‘zi bilan narigi hujraga olib chiqmoqchi edi.
B) Ular mening aytganimni qilishadi, chunki men oilamizning kenjatoyiman.
C) Agar Alloh oldida javobgar bo‘lsang, boshing, shaksiz, kesilgay. (Xurshid Davron)
D) Misralarda so‘zlar gavhar kabi yonadi, go‘yo yangi ranglar, yangi jilvalar bilan porlaydi. (Oybek)


3-test

1. Jaloliddin Manguberdi mo‘g‘ul bosqinchilariga qarshi kurashda jasorati tufayli buyuk vatanparvar va milliy qahramon sifatida Sharq va G‘arbda dong taratdi. (B.Ahmedov)

Uyushiq boʻlakning sintaktik vazifasini toping.
A) sifatlovchi aniqlovchi B) ega
C) oʻrin holi D) ravish va oʻrin holi

2. Quvonarlisi shundaki, Fitratning kitobi yangi milliy musiqashunosligimizga asos soldi. (Inog‘omov)

Gap turini toping.
A) kesim ergash gapli qoʻshma gap
B) bogʻlangan qoʻshma gap
C) sodda yoyiq gap
D) toʻldiruvchi ergash gapli qoʻshma gap

3. Odam borki, fikr yuritish qobiliyatiga ega. Mutafakkir so‘zining o‘zagi ham fikrdir, lekin har bir fikr yurita oladigan kishiga nisbatan mutafakkir so‘zini qo‘llab bo‘lmaydi. Yuksak, teran va atroflicha fikr yurita oladigan va ijtimoiy faoliyatidan el-yurtiga naf yetadigan siymolarnigina mutafakkir deyish mumkin. Amir Temur, Husayn Bayqaro va Bobur faoliyatida davlat tafakkuri ustunlik qilgan, Ulug‘bek faoliyatida ilmiy tafakkur yetakchi edi.

Matnda qanday bogʻlovchi vosita yordamida bogʻlanishiga koʻra qoʻshma gapning qanday tur(lar)i ishtirok etgan?
A) bogʻlangan qoʻshma gap
B) ergashgan qoʻshma gap
C) bog‘lovchisiz qoʻshma gap
D) A,B, C

4. Hol ergash gapli qoʻshma gapni koʻrsating.

Bahrom o‘zining go‘zal kanizagi Fitna bilan kiyik oviga chiqdi(1).

Ov vaqtida Bahrom bir kiyikni shunday ustalik bilan otadiki, bundan o‘zi ham bag‘oyat hayratga tushadi(2).

Bahrom kanizagiga ko‘z tashlaydi, ammo uning hayratlanmaganligi Bahromni darg‘azab etadi(3).

U o‘z sarkardasiga kanizakni o‘ldirishni topshiradi(4).

A) 1- B) 3- C) 2- D) 4-

5. Qiz sarkardaga ko‘p yolvorib iltijo qiladi, shuning uchun u Fitnani shahardan tashqaridagi hovlisiga eltib qo‘yadi(1).

Fitna har kuni u yerda bir buzoqchani zinadan ko‘tarib boloxonaga boqqani olib chiqadi(2).

Oradan ma’lum vaqt o‘tadi va haligi kichik buzoqcha bahaybat navvosga aylanadi, lekin Fitna odatdagidek uni hech qiyinchiliksiz zinalardan ko‘tarib chiqishda davom etaveradi(3).

Bir kuni sarkarda ovdan qaytayotib, Bahromni o‘z oromgohiga taklif qiladi(4).

Sodda gaplar qatorini toping.
A) 1- B) 4- C) 1-,2- D) 2-,4-

6. Ot kesim bilan ifodalangan bosh gap qatnashgan qatorni koʻrsating.

A) Ikkinchi masala ancha jiddiy, shuning uchun u maxsus o‘rganishni talab qiladi. (Murod Muhammad Do‘st)
B) Hayotimda kim uchundir foydali inson bo‘lsam, bu mening eng katta yutug‘imdir.
C) Yo‘lning ikki chetidagi g‘alla tovlanardi, ammo ular o‘tgan yillardagi kabi baland emas edi (Oybek)
D) Paxta terish bilan bandman-u, butun diqqatim Muattarda. (U. Nazarov)

7. Hol ergash gapli qoʻshma gap qaysi qatordaligini koʻrsating.

A) Haqiqiy do‘stlarning sadoqati boshga ish tushganda bilinadi. (Oybek)
B) Odamlar siz bilan dardini yoki quvonchini o‘rtoqlashsa, diqqat bilan tinglang. (Deyl Karnegi).
C) Odamning turli fe’1-atvorli do‘stlari bo‘ladi, hammasi bilan fe’liga, tabiatiga qarab, yaxshi muomala qilish zarur. (M.Mahmudov)
D) G‘ayratlining yuragi qaynar,
G‘ayratsizning yuragi o‘ynar. (Maqol)

8. a) Bo‘lsa, esa, deb so‘zlari;

b) -u, (-yu),- da, -ki yuklamalari;
d) nisbiy so‘zlar;
e) ko‘makchili qurilmalar;
f) shart mayli qo‘shimchasi -sa
Faqat ergashgan qoʻshma gap qismlarini bogʻlashga xizmat qiladigan vositalarni belgilang?
A) b,d,e,f B) a, d,f C) a,b,d,e,f D) d,e,f

9. Maqsad bogʻlovchisi mavjud boʻlgan qoʻshma gapni belgilang.

A) Mobodo boshingga qilich kelsa ham, to‘g‘ri gapir.
B) Yurtim, seni faqat boyliklaring-chun Sevgan farzand bo‘lsa, kechirma aslo!
C) Vijdonni asrangiz har nedan ortiq, Bobolardan qolgan noyob bu tortiq, Toki avlodlarga yetolsin omon. (A. Oripov)
D) Ikkinchi masala ancha jiddiy, shuning uchun u maxsus o‘rganishni talab qiladi. (Murod Muhammad Do‘st)

10. Sabab ergash gapli qoʻshma gapni toping.

A) Vatanimizning kelajagi buyuk, chunki unda yashayotgan aholining katta qismini yoshlar tashkil etadi. (Azim Suyun)
B) Agar arqondan qo‘llari chiqib ketsa, to tuman tarqalguncha yo‘l topolmay sarson bo‘lib yuraveradilar. (Said Ahmad)
C) Siz uni tartibga chaqirib qo‘ying, bo‘lmasa, ustidan arz qilaman. (Abdulla Qahhor)
D) Tilagim shuki, tog‘a, ayam bilan ukalarim kishilarga muhtoj bo‘lmasin. (Oybek)

11. Qaysi qoʻshma gapda ega qatnashmagan?

A) Goh kechalari shamol bo‘riday uvillab chiqardi, goh sharros yomg‘ir quyib qolardi. (E. Usmonov)
B) Qatorda noring bo‘lsa, yuking yerda qolmaydi, deydilar. (Hakim Nazir)
C) Guli yo‘q bo‘stondan yaproq yaxshi, foydasi yo‘q yo‘ldoshdan tayoq yaxshi. (Maqol)
D) Uzun bir yog‘och topdi-da, asta olmani o‘ziga tomon «hayday» boshladi.

12. 1. Hujrasiga qaytdi-yu, o‘ylay boshladi. ↔ 2. Asalxon e’tibor bilan tingladi-yu, javob berish o‘rniga indamay yo‘lida keta berdi.

Bogʻlovchi vositalarning farqlovchi xususiyatini toping.
A) faqat yuklama boʻla olishi
B) teng bogʻlovchi ekanligi
C) biriktiriv va zidlov boʻgʻlovchisi ekanligi
D) bir xil boʻgʻinli soʻzlarga qoʻshilishi

13. Kesimida koʻmakchi fe’l bo‘lmagan gapni toping.

A) Sarbon shundog‘ dedi-da, quchog‘ini ochib Abu Bakr tomon kela boshladi.
B) To‘lagan ro‘molchasini cho‘ntagidan oldi va boshqatdan qatladi-da, yana cho‘ntagiga solib qo‘ydi.
C) Gapni cho‘zma, chunki hayot qisqadir. (M.Larin)
D) Yo‘q, faqat meni bilishmaydi, lekin boshqalarni, jumladan, seni ham allaqachon bilib boʻlishgan.

14. Biriktiruv munosabatida (-u, -yu, -da) bog‘langan qoʻshma gapni toping.

A) Vijdonli kishini ta’qib etish mumkin-u, sharmanda qilish mumkin emas. (F.Volter)
B) Uning so‘zlari jonli chiqdi-yu, savollar shoshirib qo‘ymadi. (Hakim Nazir)
C) Oyim menga qarab gapiryapti-yu, mening ko‘zlarim Kimsan akamda. (O‘. Hoshimov)
D) Hujrasiga qaytdi-yu, o‘ylay boshladi.

15. Qoʻshma gaplarda qiyoslanuvchi bo‘lakdan so‘ng keladigan bogʻlovchi vositani toping.

A) esa B) va C) ammo D) shuning uchun

16. Zidlov bogʻlovchisi yordamida bogʻlanmaydigan qoʻshma gapni toping.

A) Dushman nasihatiga qarab ish tutmoq xato, (yo, ammo, va) nima deganini bilib qo‘ymoq ravo. (A.Qodiriy)
B) Tong cho‘qqidan oshdi (biroq, va, lekin) qishloq uzra quyildi. (T. Sodiqova)
C) Biz shahar havosidan qochib, tabiatda jon asragimiz keladi (-yu, biroq, ammo) sho‘rlik tabiatning o‘zi bizdan bezillaydigan bo‘lib qolibdi. (O‘. Hoshimov)
D) Paxta terish bilan bandman, (-u, ammo, yoki) butun diqqatim Muattarda. (U. Nazarov)

17. Bogʻlovchi (vosita) oʻrniga “natijada” soʻzi erkin almashina oladigan gap berilgan qator qaysi?

A) U har uch qadamda bir to‘xtab, nafasini rostlay-rostlay tepaga zo‘rg‘a yetdi, qopni ag‘dardi va muvozanatni saqlay olmay o‘tirib oldi.
B) Gulchehra “piq” etib kuldi-da, cho‘zilib tugunni oldi.
C) Mashhur qora qashqa ayg‘irining chilvirini xirmondagi bolalarga tutqazdi-da, dabdurustdan chollar bilan gaplashib turgan Komilaga yuzlandi.
D) Dilimizda orzu balandroq edi, lekin ko‘klam bir oz noqulay keldi. (Oybek)

18. Zidlov bogʻlovchisi bogʻlagan qaysi gap “ketma-ketlik” mazmunida bogʻlangan?

A) Yo‘lning ikki chetidagi g‘alla tovlanardi, ammo ular o‘tgan yillardagi kabi baland emas edi (Oybek)
B) Oy yoritadi, lekin isitmaydi.
C) Ashula nihoyasiga yetdi, ammo bir zumdan keyin yana yangi tovush parvoz qildi.
D) Bu daraxtning bo‘yi baland, lekin mevasi kam.

19. Sabring bo‘lmasa, kasbing mukammal bo‘lmaydi.

Ushbu gap turini toping.
A) ergashgan qoʻshma gap
B) bogʻlovchisiz qoʻshma gap
C) bogʻlangan qoʻshma gap
D) sodda yoyiq gap

20. Men uxlamay dars qilaman, u esa uxlab charchaydi.

Qoʻshma gap turini toping.
A) bogʻlovchisiz qoʻshma gap
B) bogʻlangan qoʻshma gap
C) ergash gapli qoʻshma gap
D) sodda yoyiq gap

21. Tinish belgisi notoʻgʻri qoʻllangan qoʻshma gapni toping.

A) Dam kun birdan qizib ketadi, dam bulut kelib jala quyadi. (Qamchibek Kenja)
B) Yo mehmon kelganini bilmaydi yo, bilsa ham, o‘zini bilmaganlikka soladi. (Nabi Jaloliddin)
C) Ba’zan qurbaqalarning qurillashi quloqqa chalinib, kishiga rohat beradi, ba’zan itlarning vovillashi bu ovozlarni bosib ketadi. (Asqad Muxtor)
D) Goh qah-qah kulgi ovozi eshitiladi, goh muzika sadosi avjiga chiqadi. (Ismoil To‘lak)

22. Har bir narsa aqlga muhtoj, aql … tajribaga muhtojdir.

Gap bog‘lovchi vosita bilan toʻliq qilinganda qaysi turdagi qoʻshma gap hosil boʻladi?
A) sodda yoyiq gap B) bogʻlovchisiz qoʻshma gap
C) bogʻlangan qoʻshma gap D) ergashgan qoʻshma gap

23. Qiyoslanuvchi boʻlak yordamida bogʻlangan qoʻshma gap kesimlari ot kesim bo‘lgan qatorni toping.

A) Ulug‘ Navoiy o‘zigacha yashagan va o‘ziga zamondosh bo‘lgan shoirlarning baytlarini yig‘ib «Majolis un-nafois» asarini tuzgan holda, avlodlar mulkiga aylantirdi, buyuk Sa’diy Sheroziy esa xalq donishmandligining nodir namunalariga o‘z iste’dodi shu’lasi bilan sayqal berib, «Guliston» va «Bo‘ston» larni yaratdi. (E.Vohidov)
B) To‘g‘ri so‘z qilichdan o‘tkir, shuning uchun hamisha rost so‘zlashga odatlan.
C) Yaxshilik obro‘ keltiradi, yomonlik bo‘lsa zulmatga olib boradi. (Maqol)
D) Aql – eskirmas kiyim, bilim bo‘lsa tuganmas buloqdir.

24. Kesim ergash gapli qo‘shma gapni toping?

A) Chin do‘st yurakdan so‘zlar, chunki u sening yomon bo‘lishingni aslo xohlamaydi.
B) Agar qiz bo‘lsang, otingni Kimsanoy qo‘yaman, agar o‘g‘il bo‘lsang, Kimsanboy qo‘yaman. (Said Ahmad)
C) Olloyorning eng zo‘r sifati shuki, uning qo‘lida yig‘layotgan chaqaloqlar birdan yupanadi-qoladi. (Murod Muhammad Do‘st)
D) Asalari gʻingillardi, suv sepilganidan soʻng bu ovoz ham tindi-qoldi.

25. Aniqlovchi ergash gapli qoʻshma gap qaysi qatorda berilgan?

A) Unutmangki, do‘stlar bilan suhbat qurmoq gullar orasida sayr qilmoqdan xushdir.
(«Aql aqldan quvvat olar» kitobidan)
B) Yuragi yonsin uchun, ataylab atlas ko‘ylagini kiyib chiqibdi.
C) U shunday zoʻriqdiki, dardini birovga aytolmas edi.
D) Sevgi shunday navbahorki, u tikondan gul qilur. (E.Vohidov)

26. Ergashgan qoʻshma gapni toping.

A) Topgan obro‘ni yo‘qotmaslik shart, chunki obro‘ ko‘ylak emas.
B) Mening kasb tanlashimga otamning do‘mbirasi sababchi bo‘lgan.
C) Yaxshi fikr tiniq uslubni talab qiladi, uslub boʻlsa fikr libosidir. («Tafakkur gulshani»)
D) Polvonlar epchillikda bir-biridan o‘tib, kurashda goh unisi, goh bunisi yutadi.

27. 1. Bogʻlovchisiz qoʻshma gapni aniqlang.

A) Dam kun birdan qizib ketadi, dam bulut kelib jala quyadi. (Qamchibek Kenja)
B) Dam qurbaqalarning qurillashi quloqqa chalinib, kishiga rohat beradi, dam itlarning vovillashi bu ovozlarni bosib ketadi. (Asqad Muxtor)
C) Dam asablarga foyda berdi, dam hordiqlarni chiqarib, qon aylanishini yaxshiladi.
D) Dam qah-qah kulgi ovozi eshitiladi, dam muzika sadosi avjiga chiqadi. (Ismoil To‘lak)

28. Mehrim bermasmidim o‘sha muzlarga?..

Ritorik soʻroq gapda barcha undoshlari jarangli bo‘lgan soʻz qanday sintaktik vazifa bajargan?
A) toʻldiruvchi B) kesim
C) aniqlovchi D) ega

29. Men senga shunday narsalar keltirayki, ularni tushingda ko‘rmagansan. (Oybek).

Ergash gap turini toping.
A) toʻldiruvchi B) kesim
C) aniqlovchi D) ega

30. …, koʻmakchi qurilma+ aniqlovchi+ega+aniqlovchi+toʻldiruvchi… va hokazo ketma-ketlikda joylashgan bosh gapni toping.

A) Beruniy ilm yo‘lidagi hamkorlikni juda qadrlar, shuning uchun ham o‘z davrining taniqli olimlari bilan ilmiy aloqalar o‘rnatgan edi. (Mirkarim Osim)
B) Maktabimizda sport klubi faoliyat olib bormoqda, shuning uchun klub a’zolari turli musobaqalarda yaxshi natijalarni qo‘lga kiritmoqdalar.
C) Musavvirlikka menda havas uyg‘ondi, shu sababli uning sirlarini o‘rganishga astoydil bel bog‘ladim. (Said Ahmad)
D) Giyohvandlik – insoniyat kushandasi, shu tufayli unga qarshi dunyo ahli ommaviy kurash olib bormoqda. (Gazetadan)


4-test

1. Ergash gapi fe᾽l kesim bilan ifodalangan gapni toping.

A) Olim kishilar har yerda aziz va hurmatlidir, shuning uchun har vaqt ilm olish ilinjida bo‘l.
B) Ilmsiz inson – mevasiz daraxt, shuning uchun hamisha ilmlilar safida bo‘lishga intil.
C) Ilm martabasi martabalarning zo‘ridir, shu sababli yoshlikdan ilm olish payida bo‘l.
D) Qog‘ozga tushirilmagan ilm unutilib ketadi, shuning uchun bilganlaringni kelgusi avlodlarga yozib qoldirishga harakat qil.

6. “deb orqali bog‘langan ergash gapli qo‘shma gaplarning kesimi III shaxs buyruq mayli shaklidagi fe’llar bilan ifodalanadi”.

Ushbu qoidaga mos keluvchi soʻzning sodda gapdagi sinonimi qaysi javobda berilgan?
A) sababli B) –gin yoki sin C) deb D) uchun

7. qolipidagi qoʻshma gapni aniqlang.

A) Kamalakdek rango-rang Bo‘lsin deb, san’at, tillar, Asrlarcha qildim jang. (E. Vohidov)
B) Gul barglari uchishadi, tushayin deb qo‘lingga (Hamid Olimjon)
C) Shu mo‘jaz uyimda yonsun deb chiroq, Ne aziz zotlarga yondoshdim gohi. (A.Oripov)
D) Yovlar yakson bo‘lsin deb, Yigitlar jang boshladi, Yovlar qocha boshladi. (Hamid G‘ulom)

8. Agar kimning quroli bilim bo‘lsa, porloq kelajak kutadi. (J.Abdullaxonov)

Ergash gap turini toping.
A) toʻldiruvchi B) kesim
C) aniqlovchi D) ega

9. Qadim yurtga qaytsin qadim navolarim,

Qumlar bosib qurimasin daryolarim,
Alpomishga alla aytgan momolarim,
Ruhini shod etay desang, xalq bo‘l, elim!
Mutlaq qofiya sifatida shakllangan uchinchi soʻzning sintaktik vazifasini toping.
A) aniqlovchi B) ega
C) kesim D) hol

10. Qaysi hol ergash gapli qoʻshma gapda chegara ma᾽nosini beruvchi qo‘shimcha ishtirok etgan?

A) Oqsoqol qayerda bo‘lsa, o‘sha joyda ish bir tartibda borardi. (O‘.Hoshimov)
B) Oyna opa xatni oxirigacha o‘qiy olmadi, chunki hovlining eshigini kimdir taqillata boshladi. (Sh.Xolmirzayev)
C) Dushanbadagi bir davrada aytgan gaplarini haligacha qoyil qolib eslayman. – Siz meni o‘zbek, Tursunzodani tojik deyapsizlar.
D) Hali Onaxonning bilmaganlari shu qadar ko‘p ediki, so‘rab oxiriga yetolmasday ko‘rindi(miqdor). (Asqad Muxtor)

11. Qaysi gapdagi bogʻlovchi vosita shart munosabatini bildirib(payt emas), qoʻshma gap qismlarini bogʻlagan?

A) Agar daraxt shoxlari yoz faslida sarg‘aysa, kuz erta keladi.
B) Olma, olcha kabi mevali daraxtlar ikkinchi bor gullasa, bu kuzning iliq kelishidan darakdir.
C) Pulni olib kelsagina, sizlarni ozod qila olaman.
D) Qaldirg‘och pastlab uchsa, yog‘ingarchilik bo‘ladi.

12. Ergash gapidagi soʻzlarning barchasi tub soʻz boʻlgan gapni aniqlang.

A) Chinnigul o‘zidan yoqimli hid taratsa, tez orada shamolni kutavering.
B) Baliq tez-tez suv betiga sapchib chiqsa, yomg‘ir yog‘adi.
C) Mevali daraxtlar ko‘p hosil qilsa, qish qattiq keladi.
D) Seni hurmat qilishlarini istasang, o‘zingni hurmat qil. («Tafakkur gulshani»)

13. Kesim inversiyasi qaysi gapda mavjud ekanligini toping.

A) Ichlari achimasa, menga o‘sha gaplarni gapirmas edi. (Abdulla Qahhor)
B) Hurmat qilsang, hurmat ko‘rasan. (Maqol)
C) Mehmon kelsa eshikdan, rizqi kirar teshikdan. (Maqol)
D) Kasalini yashirsang, isitmasi oshkor qiladi. (Maqol)

14. “Koʻrsatish olmoshili ergashgan qoʻshma gapda koʻrsatish olmoshi ifodalanmasa ham, oʻrni bilinib turadi”.

Qaysi qo‘shma gapda yuqoridagi qoidaga umuman mos kelmaydigan va qoʻllab boʻlmaydigan qoʻshma gap mavjud?
A) Biz (shunday) kutubxona bino qilaylikki, butun el qoshida manzur va mo‘tabar bo‘lsin.
B) (Shunday) odamlar borki, ular bilan gaplashib bahra olasan. (Hamid G‘ulom)
C) (Shuni) angladimki, inson qobiliyati cheksiz ekan.
D) Aybingiz (shuki), juda ko‘ngilchansiz. (Z.Saidnosirova)

15. Hol ergash gap qaysi qatorda berilgan?

A) Shuni doimo yodingda tutki, biz hammamiz seni yaxshi ko‘ramiz. (Parda Tursun).
B) Shunga aminmanki, «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonun ta’lim tizimimizni yaxshilashda tub burilish yasaydi. («Ma’rifat»)
C) Umidimiz shuki, Sizlar baxtli bo‘lasizlar. (Ismoil To‘lak)
D) Shunday yashaylikki, hamma havas qilsin.
16. Aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gapni toping.
A) Kimki birovga yomonlik qilsa, shu dunyoning o‘zidayoq jazosini ko‘radi. (Hadis)
B) Bu savollardan shunisi ma’lum gap bo‘lyaptiki, aybnoma uydirma emas. (Abdulla Qahhor)
C) Katta arava qaysi yurgan yo‘ldan yursa, kichik arava ham xuddi shu yo‘ldan yuradi. (Hikmatli so‘z)
D) Kimki ilm urug‘ini sepsa, ulug‘lik mevasini teradi. (Donolar bisotidan)

17. Ega ergash gapli qoʻshma gapni koʻrsating.

A) Baxtim shuki, seni uchratdim―Baxtimni seni uchratganligim deb bilaman. (Z.Saidnosirova)
B) Shunday o‘zgarishlar bo‘lmoqdaki, aqling bovar qilmaydi―Aqling bovar qilmaydigan o‘zgarishlar bo‘lmoqda.
C) Shunisi quvonarliki, sinfdagi o‘quvchilarning hammasi bir-biri bilan juda ahil―Sinfdagi o‘quvchilarning hammasi bir-biri bilan juda ahilligi quvonarlidir.
D) Shuni bilingki, hech bir yangilik bexosiyat bo‘lmaydi―Hech bir yangilik bexosiyat bo‘lmasligini biling. (Asqad Muxtor)

18. Kimning ko‘ngli to‘g‘ri bo‘lsa, uning o‘zi to‘g‘ri bo‘ladi.

Ushbu aniqlovchi ergash gapli qoʻshma gapni ega ergash gapli qoʻshma gapga aylantiradigan jarayonni aniqlang.
A) oʻzlik olmoshi va uning qaratqich soʻzidagi shakli tushirib tashlansa
B) koʻrsatish olmoshini bosh kelishik shakli qilib oʻqish.
C) sodda gapga aylantirilganda soʻroq olmoshi qoldirib aytilsa.
D) bosh gapdagi yordamchi soʻz tushirilsa.

19. Uyushgan toʻldiruvchi qaysi gapda mavjud ekanligini aniqlang.

A) Kimdir mendan zulm emas, mehr topa olsa, bu – mening eng katta yutug‘imdir, insonlarga tekkan eng katta foydamdir. (Q.Ergasheva)
B) Kitobimni olganni haqoratlamay qoʻymayman.
C) Bilmaydiki, ishining chatog‘i chiqqanida Chorshanbi emas, uning o‘zi qochib ketadi.
D) Yeri nasya emas, balki naqdina
Jannat deb atalgan O‘zbekistondir.

20. Kesim ergash gapli qo‘shma gapni toping.

A) Kim chaqqon va tez harakat qilsa, yutuq o‘shaniki bo‘ladi.
B) Sen birodaringni qanchalik yaxshi ko‘rsang, Tangri ham seni shunchalik yaxshi ko‘radi.
C) Qayerda ish to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan bo‘lsa, o‘sha yerda rivojlanish bo‘ladi.
D) Nima ro‘zg‘orga kerak bo‘lsa, dadam o‘shani bozordan keltiraverar edi.

21. Kimki boshqalarga rahm-u shafqat qilmasa, hech kim rahm-u shafqat qilmaydi. (Hadis)

Qoʻshma gap turini toping.
A) aralash murakkab qoʻshma gap
B) toʻldiruvchi ergash gapli qoʻshma gap
C) ega ergash gapli qoʻshma gap
D) koʻrsatish olmoshili ergashgan qoʻshma gap

22. Aniqlovchi ergash gapli qoʻshma gap qaysi qatorda berilmagan?

A) Kimning aqli ko‘p bo‘lsa, ayblari yashirin va do‘stlari ko‘p bo‘ladi.
B) Har kim o‘z og‘zining qorovuli bo‘lsa, uning nafasi hech qachon bo‘g‘ilmaydi.
C) Kimning ichi nog‘ora singari bo‘sh bo‘lsa, behuda so‘zlari atrofdagilarning miyasini egovlaydi.
D) Kimki shoshilmay, aql-u tadbir bilan ish tutsa, o‘z maqsadlariga oson erishadi.

23. Quyidagi gaplarning nechtasi hol ergash gapli qoʻshma gap sanaladi?

1. Kimki samimiy va pokdil bo‘lsa, uning ishlari o‘ngidan kelaveradi.
2. Odamlarga qanchalik yaxshilik qilsang,el seni shunchalik e’zozlaydi.
3. Qaysiki narsaga o‘z mehnating bilan erishsang, o‘sha narsa sen uchun qadrlidir.
4. Kimning yuragida o‘t-olov bo‘lsa, o‘sha odamlarning ishlarida tashabbus bo‘ladi.
5. Qayerda ahillik bo‘lsa, o‘sha yerda yutuq bor.
A) 1 tasi B) 2 tasi C) 3 tasi D) 4 tasi

24. Ergashgan qoʻshma gap sodda gapga aylantirilganda ergash gap kesimi harakat nomi koʻrinishiga aylanadigan qatorni belgilang?

A) Shuni sezdimki, oila a’zolari bir-biri bilan juda ittifoq ekan.
B) Kim oldin musht ko‘tarsa, u ojiz bo‘ladi.
C) Tilagimiz shuki, hammangiz el xizmatiga kamarbasta farzandlar bo‘linglar. (Qamchibek Kenja)
D) Siz kimga ishonch bildirsangiz, men uni sherik qilib olishim mumkin. (R.Fayziy)

25. Ergash gapining kesimi “-lik”, “ekanlik” shakliga oʻzgarib soddalashadigan ergash gapli qoʻshma gapni toping.

A) Shuni bilingki, dunyoda tinchlikdan ulug‘roq ne’mat yo‘q.
B) Kimki mustaqil fikr yuritmasa, uni boshqalar oson egib oladi.
C) Shunga ishonch hosil qildimki, ko‘p uxlagan oz yashaydi.
D) Badanda nimaiki quvvat bo‘lsa, u tozalik va pokizalikdandir.

26. Qalbingiz(1) nimani(2) buyursa(3), siz(4) menga (5) shuni (6) buyuring(7). (P. Qodirov)

Ushbu qoʻshma gapning nechanchi soʻz(lar)i sodda gapga aylantirilganida qatnashmay qoladi?
A) 2- B) 2-,4- C) 2-,6- D) 1-,2-

27. Saxiylikni odat qilgan bo‘lsa kim, //Qo‘lidan davlati ketmasin. (E. Vohidov)

Qoʻshma gap turi…
A) ega ergash gapli qoʻshma gap
B) aniqlovchi ergash gapli qoʻshma gap
C) shart ergash gapli qoʻshma gap
D) Sodda yoyiq gap

28. Belgisiz tushum kelishigi qoʻllanmagan gapni toping.

A) Kechqurun osh suzsak, bir nasiba kam. (G‘ofur G‘ulom)
B) Yana ikki ko‘z ham berdim, yov kelganda, ko‘rsin deb. (Hamid Olimjon)
C) Dutor chalib o‘tursam, tori uzilib ketdi. (Qo‘shiq)
D) Oyna opa xatni oxirigacha o‘qiy olmadi, chunki hovlining eshigini kimdir taqillata boshladi. (Sh.Xolmirzayev)

29. Kimki taqdirga tan bersa, () hayot to‘lqinida g‘arq bo‘lib ketadi. (O. Yoqubov)

Qavs oʻrniga tiklana olmaydigan olmoshni toping.
A) ana oʻsha B) u C) shunday D) oʻsha

30. Qoʻshma gap qismlarining barchasi ot kesim boʻlgan gaplar sonini aniqlang.

1) Qizig‘i shundaki, shu ko‘rinishiga ovozi muloyim edi;
2) Toleyim shulki, jahonda bir guliston tanladim;
3) Muhammad Yusuf ijodining o‘ziga xos xususiyati shundaki, u juda oson o‘qiladi, sodda, xalqchil;
4) Buning natijasi shu bo‘ldiki, To‘laganning qanshariga musht tushdi;
5) Keragi shuki, ana shu miqqiyni ham boqish kerak;
6) Endi sizlarga muborak topshiriq shuki, har biringiz alohida-alohida ketasiz.
A) 2 ta B) 3 ta C) 4 ta D) 1 ta


5-test

1. Qanday gaplar nisbiy soʻzlar yordamida bogʻlana oladi?

A) sifatlovchi aniqlovchi ergash gapli qoʻshma gap
B) oʻrin holi ergash gapli qoʻshma gap
C) kesim ergash gapli qoʻshma gap
D) A, B, C

2. 9-sinf darsligiga koʻra bogʻlovchisiz qoʻshma gap qismlari orasiga qanday tinish belgisi qo‘yilmaydi?

A) vergul B) qavs C) ikki nuqta D) nuqtali vergul

3. Qoʻshma gap qismlari orasiga qoʻyilmagan tireni koʻrsating.

A) Yuragida qanday dard bor – mana bu menga sir. (Oybek)
B) G‘animlar duch kelar – jang bo‘lar puxta. (A.Oripov)
C) Eshakni yaydoq minib bo‘lmaydi – yiqiladi kishi. (Abdulla Qahhor)
D) Yaxshi o‘g‘il – el obro‘si…

4. 1) asal tashuvchi hasharot…

2) moʻyqalam sohibi…
3) nolimoq fe᾽lining asosi teskari oʻqilganida yuzaga chiqadigan jonivor nomi…
4) chuqur til orqa undoshlaridan biri…
Toʻrtta jumboqning javobini toping, hamda ularning bosh harflaridan hosil boʻlgan ot qaysi gapda ega vazifasida kelganligini toping.
A) Bir kishi ariq ochadi, ming kishi suv ichadi.
B) Bir kishi ariq ochadi va ming kishi suv ichadi.
C) Bir kishi ariq ochsa, ming kishi suv ichadi.
D) Bir kishi tomonidan ariq ochilsa, ming kishi suv ichadi.

5. Ohang yordamida bogʻlangan qoʻshma gap boʻlmagan gapni toping.

A) Davlat poytaxtsiz bo‘lmaydi, poytaxtsiz davlatni tasavvur qilish mumkin emas.
B) Og‘iz va tilning bezagi to‘g‘ri so‘zdir, to‘g‘ri so‘z-la tilingni beza.(Ahmad Yugnakiy)
C) Koʻzgu borini boricha koʻrsatadi, qalbing esa yoʻgʻini ham koʻrsatadi.
D) Toshkent sho‘rolar davrida poytaxt emas edi, mustamlaka bir o‘lkaning poytaxti edi.

6. Qaysi gapda qo‘shma gap qismlarini bog‘lash uchun ikki nuqta qatnashadi?

A) Siddiqjon to‘xtadi orqasidan kimdir kelayotgan edi. (Abdulla Qahhor)
B) Orzum shul o‘chmasin yongan chirog‘ing. (A.Oripov)
C) Ruboiyni ichida o‘qidi yuzini tabassum qopladi. (Oybek)
D) Oyim endi o‘rnidan turayotgan edi eshik shaxt bilan ochildi. (O‘.Hoshimov)

7. Yog‘ib yubordi-da yomg‘ir // osmon dil qulfini zaminga sochdi. (T.Sodiqova)

// belgisi oʻrniga qanday tinish belgisi qoʻyiladi?
A) ikki nuta B) tire
C) vergul D) nuqtali vergul

8. Ketma-ketlik munosabati qanday bogʻlovchi yordamida yoki gapda yuzaga chiqa olishini umumiy qoidalarga yondoshib belgilang.

1) biriktiruv bogʻlovchisi;
2) vergul yordamida bogʻlangan bogʻlovchisiz qoʻshma gapda;
3) zidlov bogʻlovchisi;
4) boʻlsa, esa soʻzlari yordamida bogʻlangan qoʻshma gapda;
A) 2,3 B) 1,4 C) 1,3,4 D) 1,2,3,4

9. Qaysi qatordagi qoʻshma gapda kesimning uyushishi mavjud?

A) She’r shuning uchun muqaddaski, uning bir vazni ilohiy, insoniy va zaminiydir. (A.Oripov)
B) Akang armiyadan kelsa, issiqxonani ishga solamiz, lekin sen akangga yordamchilik qilasan. («Fidokor»)
C) Shuni unutmaki, sen yer farzandisan va yerni ardoqlash, uni obod qilish sening vazifangdir. (Yo‘ldosh Sulaymon)
D) Ko‘lga yetib kelsak, birdaniga miltiq gumburladi va suv yuzida pitirlayotgan ikki-uchta o‘rdak ko‘rindi. (Mirzo Karim)

10. Yaxshilik qilsang, odamlar duo qiladi.

Ergashgan qo`shma gap turini toping.
A) hol ergash gapli qo`shma gap B) kesim ergash gapli qo`shma gap
C) ega erg.gapli qo`shma gap D) to`ldiruvchi erg.qo`shma gap

11. 1) Esida bor // otasi bilan mana shu o‘rindiqqa o‘tirsa, mototsikl degani qattiq ovoz chiqarib yurib ketdi-yu, nevara qo‘rqqanidan otasini mahkam quchoqlab, ko‘zlarini yumib oldi. (Tog‘ay Murod)

2) Insonlik mohiyati baxt-saodatga erishuvdir// inson bu maqsadni o‘zining oliy g‘oyasi va istagiga aylantirsa, u baxt-saodaga erishadi. (Forobiy)

3) Hirot, tashqaridan qaraganda, avvalgiday tinch, hamma o‘z ishi bilan mashg‘ul bo‘lganday ko‘rinadi, // kosib-hunarmandlar, dehqonlar hali g‘azabdan tushmagan edilar. (Oybek)

// belgisi oʻrniga qoʻyiladiganlarni toping.
A) tire, ikki nuqta, va B) ikki nuqta, vergul, lekin
C) –ku, vergul, balki D) vergul, vergul, qoʻshtirnoq

12. Ko‘m-ko‘k dala. Qoʻy-qoʻzilar ma᾽za qilib oʻtlab yuribdi.

Birinchi gap kesimi nima yordamida shakllangan?
A) mayl B) ohang
C) bosh kelishik D) bogʻlama

13. Paxtalar qiyg‘os ochildi, terim avjiga chiqdi. Paxtalar qiyg‘os ochildi, shuning uchun terim avjiga chiqdi. Paxtalar qiyg‘os ochildi va terim avjiga chiqdi.

Uch gap oʻrtasida qanday mazmuniy bogʻliqlik bor?
A) payt B) sabab-natija
C) shart D) bogʻlovchi vositasi boʻyicha

14. Qaysi gap qismlari ayiruv bogʻlovchisi yordamida bogʻlanadi?

(Nuqtalar o‘rniga qarang)
A) Dadam shaxt bilan o‘rnidan turdi ... cho‘loqlanib tokcha yoniga bordi.
B) U bir zum jilib qoldi... qo‘shib qo‘ydi.
C) Qaysi birligini bilmayman-u, bitta o‘g‘lingiz tirik, erta-indin ...o‘zi keladi, ...xabari deydi.
D) Bu jonivor qachon sigir bo‘ladi ...qachon sutga kiradi.