Kiripto bozor haqidagi bilimlar kaliti. Kiriptovalyutalarga investitsiya qilishning asosiy kursi

Utility tokens (ing. "foydalitokenlar".) - o'zegalarigakompaniyaningayrimmahsulotlarigayokixizmatlarigakirishhuquqiniberadiganraqamliaktivlar.
eAsset-backed tokens(ing. "Aktivtaminlangantokenlar") - raqamliaktivlar, boshqaommabopjismoniyaktivlartomonidantaqdimetilgan,qimmatbahometallbuyumlaridantortin tokochmasmulklargacha.
Ethereum
2011-yilda ruskelibchiqishiaslikanadalikdasturchiVitalikButerinbitkoingafaolqiziqishniboshlaydi. Tez orada u o'ziningaxborotnashriniyaratadiva kriptovalyuta bilanbog'liqloyihalarnio'rganishnidavomettiradi. 2013-yil boshidabittabitkoinningnarxi 11 dollardanoshmagan. Shuninguchun investorlarvayirik IT- kompaniyalarraqamlipullargaqiziqishbildirmadilar. Bitcoin 1000 dollardanoshib, jamoatchilike'tiborinitortganida, vaziyatsezilarlidarajadao'zgardi. Bitkoinko'tarilgandanso'ng, VitalikButerinuningimkoniyatlarinio'rganibchiqdivaraqamlipulkelajakdeganxulosagakeldi. Biroq, uningfikrigako'ra, jamiyatmoliyaviyoperatsiyalargaqat'iyrioyaqiladivablokcheynboshqaruviniyo'qotadi. Aynanshu texnologiyada u Ethereum asosidayaratilganimkoniyatlarniko'rdi. Kompaniyaningishgatushirilishi:
“Shveytsariya Ethereum”
2014-yilda Vitaliytexnologiyaniishgatushirishbo'yichatanlovdag'olibchiqib, 100 ming dollar olishgamuvaffaqbo'ldi. U ushbumablag'larni Ethereum rivojlanishiga sarfladi. Birinchidan, u Shveytsariyada Ethereum Switzerland kompaniyasiniro'yxatdano'tkazadivakeyinesa ICO-niishgatushiradi. Loyihajamoasisarmoyalarsifatida 31000 dan ortiqbitkoinlarnijalbqilishgamuvaffaqbo'ldi. Ethereum rasmiyravishda 2015-yil iyuloyidaefirgauzatildi. E'tiborbering, "Ethereum Switzerland" ro'yxatdano'tish joyi tasodifantanlanmagan. Shveytsariyadamoliyaviyinstitutlarvatexnologiyalarfaolrivojlanmoqda, shuninguchun Ethereum darholjavoboldi. Ko'pginakompaniyalaryangikriptovalyutasigaqiziqishbildirishdiva ishgatushirilgandan to'qqiz oy o'tgach, ethereumdarajasio'nbaravaro'sdi.
“Ethereum Classic”
2016-yil yozida Ethereum tarmog'idahaqiqiyjanjalpaydobo'ldi. Tizimlikamchiliklardanfoydalanganholdanoma'lumtajovuzkor DAO jamg'armasihisobraqamidan 60 million dollardanortiqmablag'niolibqo'yishgamuvaffaqbo'ldi. Hamjamiyata'zolariningaksariyati Hard fork (kriptovalyutaningmanbakodinio'zgartirish)vaxakergatizimdanpulolishigaimkonberadiganaqllishartnomalarnibekorqilishuchunovozberishdi. Hard Fork haqiqatan ham o'g'irlanganmablag'nitiklashga yordamberdi va Ethereum nominisaqlabqolganyangifilialniyaratdi. Saytningdeyarlibarchaishlabchiquvchilari, shujumladanVitaliyButerinningo'zi ham ungao'tdilar. Ammo foydalanuvchilarningkattaqismi tizimningtubdanorqagaqaytishigavaallaqachonishgatushirilganshartnomalarnibekorqilishgazid bo'lganmarkazsizlashtirishtamoyillarinisaqlabqolishtarafdoriedilar. Hard Forkningraqiblarieskifilialdaqolib, uni "Ethereum Classic" deb atashdi.
Ikkialohidakripto-valyutagaegaikkitaalohida filial
(Ethereum va Ethereum classic) hali ham mavjud. 
2017-yilkuzda Ethereum-ga bo'lganishonchnikuchaytiradiganyanabirmuhimvoqeayuzberdi: smart-shartnomadunyodagibirinchioperatsiyakriptovalyutasiuchunko'chmasmulksotibolishvasotishbo'yichabo`ldi. XaridorNyu-Yorklik, sotuvchiesaKievdan. Tomonlaro'rtasidakelishuv Ethereum kriptovalyutasiyordamidaamalgaoshiriladi. Natijada, esaqiymati 60 000 AQShdollarigatengkvartiraedi.

Ripple
Ripple o'ztarixini 2004-yilda boshlaydi. Kanadalikdasturchi Rayan FuggerRipplepayto'lovtizimidaishlagan.
Ripplepayningbirinchiversiyasi 2005-yilda ishgatushirilgan. 2011-yilda Ripplepayboshlig`imayningnitalabqilmaydigan markazlashmagan tarmoqni rivojlantirish-
ga qarorqildi. Ular Bitcoin tiziminingxarakteristikasidansezilarlidarajadaoshibketadigantranzaktsiyalarnitasdiqlashstavkasiniishlabchiqishnirejalashtirganedilar. 2012-yilda Ripplepay to'lovtiziminingishfaoliyatiniyaxshilashuchun " OpenCoins" kompaniyasiniochdi. Bir yilo'tgach, kompaniya Ripple laboratoriyalarinominioldi. 2014-yildakompaniyabirinchiijobiynatijalargaerishdi: ba'zibanklarhamkorlikshartnomalariniimzoladilar, Rippleningbirinchimijozi - Fidor Bank (Germaniya)bo`ldi. Hamkorlikningboshlanishibilanloyihaningkapitallashuvibirmunchavaqtboshqataniqlikripto-valyutalarningkapitalizatsiyasidanoshibketdi. Keyinchalikmoliyaviysohadagiboshqayiriko'yinchilar, masalan, Western Union vaAvstiraliyahamdo`stligiBanklariloyihagaqiziqishbildirishdi.
AvstraliyaHamdo'stligi. 2016-yil oxiriRipplepayuchunrekordko'rsatkichlarbilanqaydetildi. 2016-yilda kompaniya 55 million dollardanortiqinvestitsiyaoldi. Qoidagako'ra, aktivlarxalqaromiqyosdataniqliinstitutsionalinvestorlar, shujumladan Google tomonidanqilinganinvestitsiyalarniko`rsatishimizmumkin. Bozordabusezilmadi, chunki Ripple kriptovalyutasiningkursi past bo'libqoldi. Biroq, Ripple yaratuvchisio'zjamoasibilanishlashnidavomettirdivanatijada, 2017 yildakriptovalyutasi 21,600% astronomiko'sishniqaytetdi.

Bugun hamkiriptovalyutalarqiziqarlimi?
Bugungikundakripto-valyutalargaqiziqishvakriptoaktivlarigasarmoyakiritishstrategiyasio'sishdadavometmoqda. Biroq, ko'podamlarkripto-valyutalarnimaekanliginivakripto-valyutabozoriqandayishlashinibilishmaydi. Yuqori daromad bilanbirqatorda, kriptovalyutasisezilarlixatarlargato'la, ularham hisobgaolinishikerak. Quyidakriptovalyutaningba'ziasosiyafzalliklarivakamchiliklaritavsifiberilgan.
Kriptovalyutaningafzalliklarivakamchiliklari:
Kriptovalyutasi mutlaqoyangiaktiv sifatidaoddiyfoydalanuvchilartomonidan ham, professional investorlarvatreyderlartomonidan ham ungaqiziqishningo'sishigayordamberadiganbirqatoro'zigaxosxususiyatlargaega.
Afzalliklariquyidagicha.
• Markazsizlashtirish. Kriptovalyutasidagi operatsiyalar vafoydalanuvchilarningkriptovalyutasihamyonlarito'g'risidagima'lumotlaro'nminglabshaxsiykompyuterlarningtarqatilgantizimdasaqlanadi. Ushbutizimdavlat, banklarvadavlatidoralaritomonidannazoratqilinmaydi.
• Yuqorianonimlik. 
Kriptovalyuta bozori ishtirokchisi boshqafoydalanuvchiningshaxsiyma'lumotlarigakiraolmaydi. Faqatginatarmoqdagifoydalanuvchiningtaxallusinianiqlashmumkin.
• Globallik va tezlik. Kriptovalyutasideyarlibutundunyodaallaqachonishlatilmoqda. Bu xalqarooperatsiyalaruchun qulayvosita. Masalan, birmamlakatdajoylashgankompaniyaningmablag'lariboshqamamlakatdajoylashgankompaniyaning bank hisobraqamigao'tishiuchunuch dan beshkungachavaqtketishimumkin. Tez vajadalrivojlanayotganiqtisodiyotdabuko'pincha noqulay.Kriptovalyutadagito'lovlaresadeyarlibirzumdaamalgaoshiriladi. Xususan, toborako'proqbanklarbir-biribilanoperatsiyalarniamalgaoshirishuchun Ripple kriptovalyutasigao'tmoqdalar - bukriptovalyutaningyuqoritezligiva past to'lovlaritufaylidir.
• Ochiqligi.
Har kimkiriptovalyutahamyoniniochishimumkin. Kriptovalyutabozoridagiishtirokchilarijtimoiymavqeyivamoliyaviyholatidanqat'inazar, bir-birigatengdirlar.
• Tranzaksiyalarningqaytarilmasligi.
Bitimlarshartlariniishtirokchilar yokiboshqabironbirkishi o'zgartiraolmaydi,bumoliyaviyfiribgarliklarehtimolinikamaytiradi. 
• Biroq, harqandayaktivkabikriptovalyutaningbirqatorkamchiliklaribo'lishitabiiy. Ulardanba'zilarini biz ushbukitobdailgarimuhokamaqilinganafsonalartoifasiga tegishlibo'lishimumkin, ammo boshqalarialbatta, bozorvainvestitsiyafaoliyatidako'ribchiqishgaarziydi.
Kamchiliklariquyidagicha.
• o'zgaruvchanlik. Kriptovalyutajudao'zgaruvchan aktivdir, shuninguchun uningkursini taxminqilishva bashoratqilishdeyarlimumkinemas. Bittakriptovalyutaningmashhurligikeskinko'tarilib, ertasikunitushishimumkin. Stavkaningo'zgarishikunigabirnechao'nfoizgayetishimumkin.
• jinoyatkorlik.
Kriptovalyutasihalidavlatlartomonidanto'liqtartibgasolinmaganligisababli, jinoyatchilartomonidanko'pinchanoqonuniyoperatsiyalar (qurolvagiyohvandmoddalarsavdosi, kelishilganqotillik, fohishabozlik) uchunto'lovlarniamalgaoshirishuchunfoydalaniladi. Bu davlatvafoydalanuvchilar tomonidankriptovalyutasigabo'lganishonchdarajasinipasaytiradi .
• Mayningpaytidaelektrenergiyasigabo`lgan talab.
Kriptovalyutanichiqaribolishjuda kuchlikompyuterni 24/7 ishlashini ta'minlashuchunkattamiqdordagielektrenergiyasini talab qiladi. Mayningfermalariningkundalikelektrsarflariko`rsatkichlariallaqachondunyodagibirqanchamamlakatlardakuzatilibtaqqoslanibbo`lingan.
• yo'qotish xavfi.
Kriptovalyutahamyoniniochishda login vaparolnibironbirjoydayozibhamdaeslabqolishkerak, chunkiularyo'qolsa, kirishvatiklashimkonsizbo'ladi.
Unutishallaqachonko'plabfoydalanuvchilargakattamablag 'sarflashgaolibkelgan. AQShda, hattomo`mayginapulevazigamijozlarni trans holatigakeltiradiganvakripto-valyutahamyonlariningunutilganma'lumotlarinieslabqolishlarigayordamberadiganmaxsusgipnozterapevt ham bor.
• Ishonchsizlik.
Kripto-valyutanioltin, neftyokihaqiqiypullario`rnini bosa olmaydi deb ishoniladi. Shuninguchununiko'pincha "pufak"gao`xshatishatibtaqqoslashadi. Ushbutaqqoslashfoydalanuvchilaruchunkripto-valyutalarningo'sibborayotganichkiqiymatinie'tiborsizqoldirsa-da, bu bo'shliqasta-sekinyo'qqilinmoqda, qolaversahaqiqiyaktivlargabog'langankriptovalyutalarham mavjud.
• Kafolatlaryo'qligi.
Yagona regulyatoryo'qligisababli, hechkimvalyutakursiningnisbiybarqarorliginiyokikriptovalyutahamyonidagimablag'larningxavfsizliginikafolatlamaydi.
Kripto-valyutalarningtasnifiKripto-valyutalarbir-biridanbirnechajihatdanfarqqilishimumkinvaularning xilma-xilligikriptoiqtisodiyotgafoydalita'sirko'rsatadi: foydalanuvchilarturlixilmuammolarnihalqilishlarivako'proqoperatsiyalarniamalgaoshirishlarimumkin. Bundantashqari, xilma-xillikportfelnidiversifikatsiyalashgavarisklarnitaqsimlashgayordamberadi. Biroq, ko'pfoydalanuvchilar kiriptovalyutalardayutqazishadi. Buningajablanarlijoyiyo'q, chunkiminglabkripto-valyutalarmavjud, ularningaksariyatiistiqbolgaegaemas. Hamdaaksincha, birqarashdadeyarlisezilmaydigan,yaqinkelajakda daromadibirnechayuz, hattomingfoizgayetishimumkinbo'lgankripto-valyutalarmavjud.Ular paydobo'ladivayo'qbo'libketadi,sababiularbuningkimgakerakliginivanimaliginibozorishtirokchilarigayetkazibberaolishmaydi. Shu bilanbirga, foydalanuvchilar orasidamashhurlikniqozonishgamuvaffaqbo'lganba'zikripto-valyutalar ham mavjud . Shunita'kidlashkerakki, bundaykriptovalyutalaruchtaxususiyatbilantavsiflanadi:
• Ishlabchiqarishqobiliyati.
Jamiyatharbirtexnikyangilikkaqiziqishbilanmunosabatdabo'ladi. Kriptoiqtisodiyotturliyo'nalishlardabirqatorsezilarliyaxshilanishlarnidavomettirmoqda, shuninguchunhayotyokibiznesningharqandaysohasidasezilarliyaxshilanishnitaklifqilgankripto valyutasi bozordaqoladivatalabgaaylanadi.
• Amaliylik.
Foydaolish uchunfoydalanuvchilarkriptovalyutanierkinvatezkorravishda naqdqilibolishyokiboshqakripto-valyutalargaaylantirish imkoniyatijudamuhimdir . Aksholda, kriptovalyutasiniishlatishuchunnoqulaybo'lib, talab pasayibqolishimumkin.
• Ishonch.
Kripto-valyutabozorio'zgaruvchanlik, yuqorixatarlarvakafolatlaryo'qligibilanajralibturadi. Bozordagiharqandaybarqarorlikorollaribirzumdakriptovalyutaningreytinginiko'taradi. Boshqatomondan, beqarorlik, yo`qolishinikeltiribchiqaradi. Bunixakerlarhujumlari, hukumat to'lovlarivah.k.lardan keyinstavkalarningtushushianiqko'rsatibturibdi, shuninguchunfoydalanuvchilartomonidanbarqarorkriptovalyutalariyuqoribaholanadi.