Кино ва телевидениеда монтаж



Download 2,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/86
Sana30.06.2021
Hajmi2,75 Mb.
#105266
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   86
Bog'liq
Монтаж ўқув қўлланмаси ТАТУ 26 01

80-rasm. 
 
Ikkinchi 
kadr. 
Kadrdan 
kadrga 
o‘tish  jarayonini 
tomoshabin  uchun  yanada  silliq  va  sezilmas  bo‘lishi  uchun 
ikkinchi kadrga ham ayrim o‘zgartirishlar kiritish lozim bo‘ladi. 
Buning  uchun  qahramonni  vagon  oynasi  yoniga  o‘tirgizib 
qo‘yish kerak va bunda vagon oynasi kadrda egallagan maydon 
kadr umumiy maydonining uchdan bir qismidan ortib ketmasligi 
kerak. 
Agar  bu  kadrlar  montajiga  shiddat  bilan  harakatlanib 
ketayotgan  poezd  va  relslar  ovozini  montaj  qilsak,  u  holda 
tomoshabin  poezdning  tezligi  va  shiddatini  rostmana  his  qilishi 
mumkin.  
Endi  bu  epizod  montajini  tomoshabinlar  tomonidan 
qanday qabul qilinishini ko‘rib chiqamiz. Kuzatuv panoramasini 


147
 
 
amalga  oshirish  orqali  biz  tomoshabinga  o‘z  ko‘zini  ekranni 
qariyb 
to‘liq  egallab  olgan  “massa”ning  ma’lum  bir 
yo‘nalishdagi  harakatiga    moslashtirib  olishga  imkon  beramiz. 
Aynan  shu  holat  harakat  aks  etgan  bir  plandan  ikkinchisiga 
silliq va sezilarsiz o‘tishiga sharoit yaratdi. 
Biz 
tomoshabin 
ko‘zini  vagonning  ma’lum  bir 
yo‘nalishdagi  harakatiga    moslashib  olishiga  sharoit  yaratib 
berdik  va  ikkinchi  kadrda  ana  shu  harakatni    shu  yo‘nalishda 
davom ettirdik. Hatto, agar biz yuqorida ko‘rib chiqqan birinchi 
misoldagi 
ikkinchi 
kadrni 
(78-rasm) 
o‘zgarishsiz 
qoldirganimizda  ham  bu  montaj  tomoshabin  uchun  deyarli 
sezilmas bo‘lardi va yaxshi idrok etiladi.  
Balki,  keltirgan  bu  misollarimiz  kimdir  uchun  tushunarsiz 
bo‘lgandir.  Bu  holatni  yanada  to‘g‘ri  va  to‘liqroq  tushunib 
yetish  uchun  albatta  uni  harakatda,  ya’ni  video  shaklida  ko‘rib 
chiqish kerak. Keling, yana bil misolni ko‘rib chiqamiz.   
Katta  yo‘l  bo‘ylab  avtomobil  harakatlanib  ketmoqda.  Uni 
siz  sevgan  qahramon,  aytaylik  Jeyson  Born  boshqarib 
ketmoqda. Muhokamani avval uning o‘rta planidan boshlaymiz. 
Birinchi  kadr  –  Born  kabrioletda,  ya’ni  usti  ochiq  mashinada 
o‘tiribdi.  Kadr  shunday  tasvirga  olinganki  ekranda  faqat 
Bornning  o‘zi  ko‘rinadi,  mashinaning  hech  bir  qismi,  aytaylik, 
ruli, peshoynasi kadrda aks etmagan (81-rasm). 
 
 
81-rasm. 
 


148
 
 
Ikkinchi  kadrni  statik  holatda,  ya’ni  harakatsiz  tasvirga 
olamiz.  Olis  plan  –  uzoqdan  trassa  bo‘ylab  harakatlanib 
yaqinlashib kelayotgan avtomashina (82-rasm). Bu holatda ham 
kadrdagi ob’ektning harakat yo‘nalishi bo‘yicha montaj talablari 
to‘liq bajarilgan.  
 
82-rasm. 
 
Har  ikkala  kadrni  tasvirga  oldik  va  montaj  qildik.  Ekranda 
hosil  bo‘lgan    natijani  ko‘rib  chiqamiz.  U  esa  nimagadir  yaxshi 
chiqmadi.  Tomoshabinning  bu  epizod  montajidan  oladigan 
taassurotini  tahlil  qilib  ko‘ramiz.  Yana  kadrdagi  harakatda 
bo‘lgan  va  harakatsiz  nuqtalarni  strelkalar  va  nuqtalar  bilan 
belgilab olamiz.  
Birinchi kadrda haydovchining gavdasi ekran maydonining 
taxminan  to‘rtdan  bir  qismini  egallagan.  Ekranning  qolgan 
qismi,  ya’ni  to‘rtdan  uch  qismini  harakatlanayotgan  massa 
egallab olgan va u o‘ngdan chapga yo‘nalgan. 
Ikkinchi  kadrda  harakatlanayotgan  asosiy  massa  ekran 
maydonining  o‘ttizdan  bir  qisminigina  egallagan,  biroq  u 
aksincha,  chapdan  o‘ngga  harakatlanmoqda.  Umuman  olganda, 
ikkinchi  kadrni  harakatsiz  tasvir  deb  hisoblash  mumkin  (83-
rasm). 
Kadrlarning  bu  ko‘rinishdagi  montajini,  undan  olingan 
natijani  ko‘rish  jarayonida  tomoshabin  ko‘zi  murakkab 
masalaga  duch  keladi.  Gap  shundaki,    birinchi  kadr  tugab 
ekranda navbatdagi kadr paydo bo‘ladi va ikkinchi kadr ekranda 
paydo  bo‘lishi  bilan  “sakrash”ni  his  qiladi.  U  avvaliga 


149
 
 
ekrandagi  massaning,  ya’ni  ekranning  katta  qismini  egallagan 
ob’ektning  o‘ngdan  chapga  harakatiga  moslashadi,  inersiya 
oladi.  Keyin  esa  tamomila  statik  bo‘lgan  ikkinchi  kadr  paydo 
bo‘ladi  va  tomoshabinning  birinchi  kadrdagi  faol  harakatga 
moslashib  olgan  ko‘zi  bu  kutilmagan  to‘htash  sabab  bir  oz 
idrokni yo‘qotadi.  
 
 
83-rasm. 
 
Ekrandagi  harakat  kutilmaganda  nega  to‘xtab  qolgani, 
aslida  nima  bo‘layotganini  anglab  yetishi  va  yangi  harakatga 
moslashishi  uchun  ko‘zimizga  bir  oz  vaqt  kerak  bo‘ladi.  Agar, 
bu  harakat  yo‘nalishi  avvalgisiga  tamomila  teskari  yo‘nalgan 
bo‘lsa muammo yanada jiddiylashadi. 
Inson ko‘zi o‘ziga hos inersiyaga ega bo‘lib, u ham huddi 
fizik jismlar inersiyasiga o‘xshash xususiyatga ega. Faol harakat 
aks etgan kadr bilan harakatsiz kadrni o‘zaro montaj qilinganda 
huddi  avtobus  katta  tezlikda  borayotib  birdaniga  tormoz  olgan 
vaziyatdagidek  jarayon  yuz  beradi.  Avtobusning  harakat 
tezligiga  moslashib  olgan  avtobus  ichidagi  yo‘lovchilar 
birdaniga  berilgan  tormoz  natijasida  qay  axvolga  tushishlarini 
hammamiz  yaxshi  bilamiz.  Yo‘lovchilar  bunda  turli  shikastlar 
olishi  turgan  gap.  Ko‘z  bilan  ham  shunday,  harakatdagi  kadr 
ketidan  ulangan  statik  tasvir  ham  tomoshabin  uchun  noxush 


150
 
 
yangilik bo‘ladi va ko‘ziga zarbdek tegadi.  
Muammoni  hal  qilish  va  tomoshabinga  filmni  ko‘rishda 
yetarlicha  qulaylik  yaratib  berish  uchun  ikkinchi  kadrning 
tasvirga olishi nuqtasini, uning kompozitsiyasi va tasvirga olish 
usulini  bir  oz  o‘zgartirish  mumkin.  Avtomashina  harakatini 
yonroq  tomondan  ko‘rsatib  berish  uchun  kamerani  avtomobil 
yo‘lidan bir oz uzoqroqqa joylashtirish kerak. Kadrlar montajini 
esa  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  avtomashinani  kuzatuv  panoramasidan 
boshlash  kerak.  Bunda  avtomashinaning  ortida  aks  etgan  fon 
tasvirlarining  harakat  yo‘nalishi  avtomashinaning  o‘z  harakat 
yo‘nalishi bilan yaqin bo‘ladi. Faqat bunda kadrlardagi orqa fon 
tasvirlarining harakat tezligi va tempi har ikkala kadrda ham bir 
xil bo‘lishiga e’tibor qaratish lozim. Agar kamerani mashinadan 
uzoqroqqa  joylashtiradigan  bo‘lsak,  unda  asosiy  massa  harakati 
pastroq  ko‘rinishi  mumkin  va  unda  tomoshabin  kadrlar  ulangan 
joyda  baribir  “qoqilish”ni  boshdan  kechiradi.  Ortiqcha  “bosh 
og‘riqlar”  kelib  chiqmasligi  uchun  yaxshisi  bu  epizodni  bir 
nechta  variantlarda  va  turli  fokus  masofali  ob’ektivlardan 
foydalangan holda tasvirga olish kerak. 
Ikkinchi  variant.  Birinchi  kadrda,  aniqrog‘i  uning  oxirida 
xaydovchi  Jeyson  Bornning  yirik  planidan  avtomobilning  120 
km/soat  tezlikni  ko‘rsatib  turgan   spidometriga panorama qilish 
kerak.  Shu  yo‘l  bilan  biz  kadrni  statik  tasvir  bilan  yakunlashga 
erishamiz.  Bu  esa  kadrdan-kadrga  silliq  va  “qoqilish”larsiz 
o‘tishga zamin yaratadi. 
Va  nihoyat,  kadrdagi  asosiy  massa  harakat  yo‘nalishi 
bo‘yicha  montajning  asl  mohiyatini  ochib  beruvchi  chizmani 
ko‘rib chiqamiz. Unda bu tamoyilning mohiyati juda tushunarli 
yoritib berilgan. 
Yetarlicha  bilimga  ega  bo‘lmaganliklari  tufali  ba’zida 
yosh  rejissyorlar  bir-biriga  qarama  qarshi  yo‘nalishda  tasvirga 
olingan  ikkita  panoramali  kadrlarni  ketma-ket  montaj  qilishga 
urinadilar (84-rasm). 
 


151
 
 
 
84-rasm. 
 

Download 2,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish