Кино ва телевидениеда монтаж

montajda navbatdagi kadr bilan birikadigan joylarini zaxlest, 
ya’ni takrorlash bilan tasvirga olinishini anglatadi.
Masalan, biror epizodda qahramon xonaga kirib kelib stulga 
o‘tirishi va stoldan qog‘ozni, ruchkani qo‘liga olib nimanidir 
yozishi kerak. Aytaylik, uning xonaga kirib kelishi va stolga 
o‘tirishi – umumiy planda, qog‘oz va ruchka olib yozishi esa – 
o‘rta planda tasvirga olinishi rejalashtirilgan bo‘lsin. Umumiy 
planda qahramonning xonaga kirib kelishi va stolga o‘tirishidan 
tashqari uning qog‘oz va ruchkani olish uchun qo‘lini uzatishi 
ham qo‘shib tasvirga olinadi. Shunga mos holda, o‘rta plan ham 
uning qog‘oz va ruchkaga qo‘l uzatishidan boshlanmay, undan sal 
avvalroqdan, ya’ni uning stulga kelib o‘tirishidan boshlanadi. 
Bunda umumiy plandagi “ruchka va qog‘ozga uzatilgan qo‘llar 
harakati” va o‘rta plandagi “stulga o‘tirish” harakatlari zaxlest 
deyiladi. Soddaroq aytganda, 2-kadrni tasvirga olishda uni 
tasvirga olishni 1-kadrning so‘ngidagi harakatlarni takrorlagan 
holda boshlanadi.
Bu montajchiga kadrlarni montaj qilishda eng yaxshi va 
sezilmas birikkan joyni erkin tanlab olishga imkon beradi. 
Ayniqsa, agar kadrlar harakat va qovealarga boy bo‘lsa. 
Hatto, hujjatli kinoda ham operatorlar kamerani voqea 
tugaganidan keyin ham ikki-uch soniya o‘tkazib keyin tasvirga 

---

187
olishni to‘xtatishadi. Bu ortiqcha olingan qism bor yo‘g‘i ikki 
soniyani tashkil etishi mumkin, lekin ba’zida ana shu ikki
soniyada voqea, kadr yoki epizodning mohiyatini ochib beruvchi 
tasvir aks etib qolgan bo‘lishi mumkin.