Кино ва телевидениеда монтаж

.
 
 
16-rasm. 

---

43
Yomon! Boshqa misol: insonning umumiy-o‘rta plani va 
umumiy plani kadrlari o‘zaro montaj qilinganda qanday natija 
bo‘ladi? (17-rasm). 
 
17-rasm.

 
Yana yomon!.. Birinchi misolda ham, ikkinchi vaziyatda 
ham tomoshabin tasvirlar kompozitsiyasida qandaydir “sakrash”ni 
his qiladi, ekranda yoqimsiz chaqnashni kuzatadi. Muammo 
nimada? Kadrlarning o‘zaro montaji natijasi nega tomoshabin 
tomonidan bunday yomon qabul qilinmoqda?
Keling, yana bir misolni ko‘rib chiqamiz: endi yirik va olis 
planlarni o‘zaro montaj qilib ko‘ramiz (18-rasm).

 
 
18-rasm. 

---

44
Yana yomon!.. 
Qanday qilib yaxshi natijaga erishish mumkin? Kadrdan 
kadrga o‘tishning eng maqbul qoidasi, usuli qanday va nima qilsa 
kadrdan kadrga o‘tishni ko‘rish tomoshabin uchun qulay, 
tushunarli bo‘ladi, uning ko‘ziga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi? 
Kinematografiyaning yuz yillik tajribasi va televideniening 
yarim asrlik amaliyoti bu savolga juda tushunarli va aniq javob 
berishga imkon beradi. Biroq, film yoki ko‘rsatuvni tomosha 
qilish paytida, bir kadrdan ikkinchi kadrga o‘tish jarayoniga 
bunday munosabatda bo‘lishga tomoshabinlarni kino yoki 
televidenie o‘rgatgani yo‘q, balki, tomoshabin va uning 
psixofiziologiyasi kino va televidenie rejissyorlarini bu narsaga 
e’tiborli bo‘lishga o‘rgatdi. 
Inson ko‘rish tizimining g‘aroyib xususiyatlaridan biri 
shundaki, inson ko‘zi filmdagi bir kadrdan ikkinchi kadrga 
o‘tishni, qachonki bu ikki kadr o‘zaro bir-biridan o‘zining 
kompozitsiyasi, 
plan 
yirikligi 
bilan 
sezilarli 
darajada 
farqlansagina, oson va hech qanday zo‘riqishlarsiz qabul qiladi. 
Bir asrlik tajribalar shuni ko‘rsatdiki, filmdagi kadrlarni 
montaj qilishda o‘rtada bitta plan kattaligi tashlab montaj qilinsa 
bu montaj o‘tishi tomoshabin ongi va ko‘zi tomonidan oson idrok 
etiladi. Masalan, bir epizod yoki ko‘rinish doirasida, aynan bitta 
insonni tasvirga tushirishda, uni o‘rtada bir plan kattaligi tashlab 
tasvirga olish zarur. Ya’ni, uning yirik planidan keyin umumiy 
o‘rta planga o‘tish, yirik o‘rta planidan esa umumiy planga o‘tish 
maqsadga muvofiq bo‘ladi, va aksincha.
Bu qoida amal qilish shart bo‘lmagan vaziyatlar sifatida 
detal plandan yirik planga o‘tishni hamda umumiy plandan olis 
planga o‘tishni aytib o‘tishgan (19-rasm). 
Amaliy jixatdan qaralganda shuni aytish mumkinki,