Kimyoviy texnologiya

 

I.3. Katalitik riforming texnologik tizimi tavsifi 

 

Riformingning  sanoat  qurilmalarini  ko’zgalmas  qatlamli  katalizatori  bo’lgan 

(yarim regenerativ riforming) va harakat kiluvchi qatlamli bo’lish muukin.  Bularning 

orasida  qurilmalarning  oraliq  turi  mavjud  bo’lib  bunda  ko’zgalmas  qatlamli 

katalizatori  bo’lgan  qurilmaga  qo’shib  katalizatorni  uzluksiz  regenerastiyalash 

sistemasi  (dualforming)  bo’lgan  yangi  reaktorni  yoki  katalizatorni  uzluksiz 

regenerastiyalash sistemasi (oktanayzing) ni kuradilar. 

Rossiyaning  neftni  qayta  ishlash  zavodlarida  VNIIN  neftexim  instituti 

texnologiyasi va Lengipronefteximiya loyihasi bo’yicha qurilgan ko’zgalmas qatlamli 

katalizatori bo’lgan riforming qurilmalari hamda UOP va “Axens” kompaniyalarining 

listenziyasi  bo’yicha  harakat  qiluvchi  qatlamli  katalizatori  bo’lgan  qurilmalar 

ishlayapti. UOP kompaniyasining texnologiyasi bo’yicha vertikal joylashgan reaktor 

va harakat qiladigan katalizatorli XK,K qurilmalari loyihalashtirilayapti va kurilayapti.  

---

“Axens”    kompaniyasining  texnologiyasi  bo’yicha  asosan  dualforming  va 

oktanayzing  qurilmalari  kurilayati.  Riformingni  birinchi  sanoat  qurilmasi  AQSh  da 

1941 yilda, Rossiyada esa 1953 yilda kurilgan. 

CCR–  riforming  (Continuosis  catalytic  reforming)  nomini  olgan  1.2-rasmda 

keltirilgan  VOP  kompaniyasining  harakat  qiladigan  qatlami  bo’lgan  katalizatorli 

riforming qurilmasining texnologik sxemasi keltirilgan. Ishchi bosimning xom ashyo 

o’zgarishi  chuqurligining  oshishi  bilan  bir  vaqtda  pasayishi  holida  bu  texnologik 

sxema eng tejamlidir. Birinchi qurilma AQShda 1971 yilda ishga tushirilgan edi.  

Aylanib  turadigan  vodorod  saqlagan  gaz  bilan  aralashtirilgan,  issiqlik 

almashtirgich 13 va ko’p sekstiyali pech 8 da isitilgan xom ashyo birin-ketin reaktor 1-

3 larda va o’sha pechning qolgan ikkita sekstiyasidan o’tadi. Uchta reaktor bir-birining 

ustida  joylashgan  va  bir-biri  bilan  kichik  diametrli  naylarning  sistemasi  bilan 

bog’langan. Diametri 1,6 mm bo’lgan sharikli katalizator reaktordan reaktorga og’irlik 

kuchi  ta’sirida  erkin  oqib  o’tadi.  Uchinchi  reaktordan  sharli  klapanli  katalizator 

zanjirlar sistemasidan o’tib regenerator 4 ga kelib tushadi u erda katalizator yuzasidagi 

koks kuydiriladi. 

Regenerator  uchta  texnologik  zonaga  ajratilgan  reakstion  gazlarning  radial 

oqimi bo’lgan apparatdan iborat. Yuqori zonada kislorodning molli miqdori 1 % dan 

kam bo’lmaganda koksning kuydirilishini olib boradilar, o’rtadagi zonada kislorodning 

miqdori 10-20 % va xlororganiq moddalarni berib turganda katalizator metallarining 

dispergirlash uchun katalizatorning oksidlovchi xlorlanishi o’tkaziladi. Pastki zonada 

metallarni qaytarish uchun katalizatorni quruq havo oqimida qo’shimcha qizdiradilar. 

Zonalar  bir-biridan  gidravlik  ajratilgan.  Gaz  mahsulotli  aralashma  yuqori  va  past 

bosimi separator 5,6 lardan, barqarorlashtir ustuni 7 dan o’tadi so’ngra riformat tovarli 

benzinni tayyorlash uchun yuboriladi. Ustun 7 ning ustidan gaz suyuqli aralashmani 

chiqarib havoli sovutish apparati 21 da sovutadilar so’ngra separator 17 da quruq va 

suyuqlantirgan  gazga  ajratadilar.  Quruq  gazni  yonilg’i  tarmog’iga  chiqaradilar, 

suyuqlantirganini qisman ustun 14 ga qaytarib yuboradilar, balans miqdorini esa tovar 

parkiga yuboradilar. 

 

---