Kimyoviy texnologiya

Xlorgidrinlash reaksiyalari yordamida olinadigan mahsulotlar
Ushbu jarayonning sanoat ahamiyati shundan iboratki, xlorgidrinlar ishqorlar bilan ishlov berilganda olefinlarni -oksidlari hosil bo‘ladi. Ilgari shu usul bilan etilenxlorgidrin orqali CH₂(OH)CH₂Cl etilenoksid olingan, lekin hozirgi kunda uni sintez qilishni iqtisodiy tomondan samarali yo‘li topilgan.
Propilenxlorgidrin CH₃CH(OH)CH₂Cl izomerlari aralashmasi propilenni xlorgidrinlash natijasida hosil bo‘ladi.
Dixlorgidrin glitserin ClCH₂CH(OH)CH₂Cl va uning izomeri 5%-li suvli eritma xolida allilxloridni xlorgidrinlash bilan olinadi; oraliq mahsulotlar 1,2,3-trixlorpropan, tetraxlorpropil va izopropil efirlari aralashmasi bo‘ladi, masalan (ClCH)₃CHOCH(CH₂Cl)₂ , ular epoksid polimerlari, glitsidil efirlari va glitsirin olishda qo‘llaniladi.
4. Atsetilendan vinilxlorid olish. Gaz fazasida geterogen katalitik jarayon yo‘li bilan atsetilen va vodorod xloriddan sanoatda vinilxlorid sintez qilinadi. Faollashtirilgan ko‘mirga sulema shimdirish yo‘li bilan katalizator tayyorlanadi. Hosil bo‘lgan katalizator tarkibida 10% (mass) HgCl₂ bo‘ladi. Sulemani kuchli zaharliligi va atsetilenni portlashi mumkinligi sababli texnika xavfsizligi va mehnat muxofazasi qoidalariga qat’iy rioya qilinishi talab etiladi. Atsetilenni gidroxlorlash bilan vinilxlorid olish texnologiyasi bilan tanishamiz (7-rasm).

7-rasm. Atsetilenni gidroxlorlash bilan vinilxlorid olish texnologik sxemasi: 1-olovni to‘suvchi; 2,6,10-sovutgichlar; 3-quritish kolonnasi; 4-aralashtirgich; 5-reaktor; 7-9-skrubberlar; 11-kompressor; 12,13-rektifikatsiya kolonnalari; 14-separator; 15-deflegmator; 16-qaynatgich.
Tozalangan atsetilen 1-chi olovni to‘suvchidan o‘tadi va dastlab namlikni kondensatsiyalanishi hisobiga 2-chi namokopli sovutgichda quritiladi, so‘ngra 3-kolonnaga keladi. 4-chi aralashtirgichda u, quruq vodorod xlorid bilan aralashtiriladi va 5-chi trubkasimon reaktorga yuboriladi. Atsetilenni konversiya darajasi 97-98% tashkil qiladi, bunda reaksiya gazlari tarkibida 93% vinilxlorid, 5% HCl, 0,5-1,0 % C₂H₂ va 0,3 % atsetaldegid va 1,1-dixloretan bo‘ladi. Ular o‘zlari bilan sulema bug‘ini olib ketadi. Gaz 6-chi sovutgichda soviydi, 7,8-skrubberlarda sulema va NSl dan tozalanadi (20%-li xlorid kislota, suv, ishqor yordamida). SHundan so‘ng gaz 10-chi namokopli sovutgichda sovutiladi va 11-chi kompressor yordamida 0,7-0,8 MPa bosim ostida siqiladi. Aralashma navbatma-navbat 12 va 13-chi rektifikatsiya kolonnalarida ajratiladi. Dastlab, og‘ir qoldiq (1,1 dixloretan), so‘ngra engil qismi (atsetilen, atsetaldegid qoldiqlari) ajratiladi.