Kimyoviy texnologiya

Jarayon texnologiyasi. YUqoridagi reaksiyalar yuqori tezlik va tanlovchanlikda sodir bo‘ladi, shuning uchun ularning xom-ashyolari toza bo‘lishi shart emas. Jarayon gazsimon reagentlarni suyuq mahsulotga barbotirlash yo‘li bilan amalga oshiriladi, reaksiya eritmada 70-100^oC kislorod va katalizator ishtirokida sodir bo‘ladi. Katalizator sifatida FeCl₃ ( yoki reaktorga temir bo‘laklari taxlanadi va xlor ta’sirida FeCl₃ hosil qilinadi). Organik reagentning xlorga nisbatan stexiometrik koeffitsientiga yaqin yoki olefinning miqdorini 5% ortiqcha olish mumkin. Bunda xlor tuliq reaksiyaga kirishadi.
Ion katalitik xlorlash olib borishda uch xil reaktordan foydalanish mumkin (5-rasm). a) turdagi reaktorlarda reksiya barbotajli kolonnalarda olib boriladi. Bu kollonnalarga qaytar sovutgichlar ulangan bo‘lib, ajralib chiqayotgan gazlar bilan ilashib chiqqan mahsulot bug‘lari kondensatsiyalanadi. Kondensat reaktorga qaytariladi, hosil bo‘lgan mahsulot esa kolonnaning yon qismidan keyingi qayta ishlash jarayoniga yuboriladi.
b) turidagi reaktorlar takomillashtirilishi natijasida, ya’ni ularning yon qismidan mahsulotni ajratib olmasdan, balki qaytar kondensatordan kerakli qismi olinadi, qolgan qismi esa kerakli temperatura va hajmni ushlab turish uchun yana kolonnaga qaytariladi. Bu usulda katalizator mahsulotni ifloslantirmaydi, kolonnada qoladi va uzoq vaqt ishlaydi.

5-rasm. Suyuq fazada ion katalitik xlorlash reaktorlari:
a) tashqariga chiqarish bilan sovutiladigan;
b) bug‘latish yo‘li bilan issiqlikni tashqariga chiqaruvchi;
v) xlorlash va rektifakatsiya jarayonlarini birgalikda olib boruvchi reaktorlar.
Xozirgi vaqtda v-turdagi reaktorlar sanoatda o‘z o‘rnini egallagan, chunki xlorlash va rektifikatsiya jarayonlari birgalikda olib boriladi. Reaktor vazifasini bajaruvchi kolonna kubiga xlor va etilen kiritiladi. Kolonnaning rektifikatsiya qismidan 1,2-dixloretan trixloretandan ajratiladi. Kubdagi reaksiya issiqligidan mahsulotni ajratish uchun foydalaniladi.