Kimyoviy texnologiya

Mavzu bo'yicha savollar
1. Neft mahsulotlarini aromatlashtirish nima?
2. Aromatik uglevodorodlar va ularni xossalari.
3. Katalitik riforming jarayoni haqida nima bilasiz?
4.Riforming jarayonida qanday katalizatorlar qo'llaniladi?
5. Katalitik riformingdagi asosiy texnologik parametrlar.
6. Platforming jarayonining texnologik sxemasi.
7. Riforming jarayonining maqsadi nima?

5-mavzu. Asetilen olish usullari. Atsetilenni kalsiy karbiddan va uglevodorodlardan olish texnologiyasi
Atsetilenni kalsiy karbiddan olish texnologiyasi. Bizga ma'lumki, kalsiy karbidi kalsiy oksidi va koksdan olinadi. Reaksiya kuchli ekzotermik bo`lib katta elektrenergiya sarfini talab etadi, bu esa ishlab chiqariladigan atsetilenning tan narxida o'z aksini topadi.
CaO + 3C → CaC<sub>2</sub> + CO
Kalsiy karbidga suv ta'sir ettirilsa, atsetilen hosil bo`ladi (reaksiya ekzotermik tarzda sodir bo`ladi):
CaC<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub>O → C<sub>2</sub>H<sub>2</sub> + Ca(OH)<sub>2</sub>; -∆H<sup>0</sup><sub>298</sub> =127,1 kDj/mol
1 kg texnik kalsiy karbiddan (tarkibida koks, kalsiy oksid va boshqa aralashmalar) 230-280 litr atsetilen olinadi. Nazariy jihatdan olganda esa 1 kg toza CaC<sub>2</sub>dan 380 litr atsetilen olish mumkin.
Kalsiy karbidni parchalanish reaksiyasida jarayonni yaxshi sodir bolishi uchun ma'lum bir shart-sharoitlarga amal qilish kerak. Reaksiya geterogen bo'lganligi sababli, uning tezligi kalsiy karbidning yirik yoki maydaligiga bog'liq. Kalsiy karbid qancha mayda bo'lsa, reaksiya tezligi shuncha katta bo`ladi. Reaksiya aralashmasini aralashtirib turish kerak, chunki karbidning sirtida ohak qatlami hosil bo`lishi mumkin; u esa CaC₂ ni to'liq parchalanishiga xalaqit beradi. Reaksiya muhitida hosil bo'lgan issiqlikni tashqariga chiqarib turish kerak, chunki atsetilen polimerlanishi yoki parchalanishi mumkin.