Kimyoviy muvozanat Reja

Reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentratsiyasi qancha katta bo’lsa, ularning o’zaro to’qnashish ehtimoli shuncha yuqori bo’ladi. Shunday qilib, reaksiyaga kirishuvchi moddalar soni hajm birligida qancha ko’p bo’lsa, reaksiya shuncha tez boradi. А + ВАВ reaksiya uchun massalar ta‘siri qonunining matematik ifodasi: V = K · CA · CB

bu yerda, V – AB modda hosil bo’lish reaksiyasining tezligi; CA, CB – moddalarning konsentratsiyalari, K – kimyoviy reaksiyaning tezlik konstantasi bo’lib, vaqt birligi ichida dastlabki moddalarning qancha qismi reaksiyaga kirishganini ko’rsatadi. Kimyoviy reaksiyaning tezlik konstantasi (K) reaksiyaga kirishayotgan moddalar tabiatiga, haroratga, katalizatorning bor – yo’qligiga bog’liq bo’lib, reaksiyaga kirishayotgan moddalar konsentratsiyasiga bog’liq emas.

Yuqorida aytilgan qaytar reaksiyalar qatoriga quyidagi reaksiyalarni kiritish mumkin: 1) yodning ajralishi, 2) HI ning ajralishi, 3) HCl ning ajralishi, 4) ammiakning hosil bo’lishi va hokazo. Bu reaksiyalar gomogen sistemalar uchun misol bo’la oladi, chunki bu holda moddalar yo faqat gaz holatida yoki faqat eritmada bo’ladi.

Yuqorida aytilgan qaytar reaksiyalar qatoriga quyidagi reaksiyalarni kiritish mumkin: 1) yodning ajralishi, 2) HI ning ajralishi, 3) HCl ning ajralishi, 4) ammiakning hosil bo’lishi va hokazo. Bu reaksiyalar gomogen sistemalar uchun misol bo’la oladi, chunki bu holda moddalar yo faqat gaz holatida yoki faqat eritmada bo’ladi.

Har qanday qaytar reaksiyani umumiy holda quyidagicha yozish mumkin:

Har qanday qaytar reaksiyani umumiy holda quyidagicha yozish mumkin:

mA + nB  pC + qД

Bu yerda m, n, p, q – reaksiyada ishtirok etayotgan moddalarning stexiometrik koeffitsienti. Bunda to’g’ri reaksiya, ya‘ni chapdan o’ngga boradigan reaksiya tezligi:

V1 = KI [A]m · [B]n

SHunga o’xshash teskari, ya‘ni o’ngdan chapga tomon boradigan reaksiya tezligi:

V2 = K2[C]P [Д]q

Bu tenglamalarda, K1 va K2 to’g’ri va teskari reaksiyalarning tezlik konstantalari.