Kimyоviy bog’lanish

KOVALENT BOG`LANISH.
Ion bog’lanish organik va ko’pchilik anorganik birikmalarda, masalan, Н₂, N₂, O₂, F₂, CI₂ kabi faqat bir xil atomlardan tuzilgan qutbsiz molekulalardan kimyoviy bog’lanishning hosil bo’lish va uning mavjudlik sababini izohlab bera olmaydi. Bu birikmalar bir qancha xossalari bilan ionli birikmalardan farq qiladi: elektr oqimini o’tkazmaydi, suyuqlanish va qaynash haroratlari past bo’ladi. Bularning ko’pchiligi gazlar va oson bug’lanadigan suyuqliklardir. Bunday birikmalarda atomlar o’zaro kovalent bog’lanish hosil qilib birikkan.
1916 yilda amerka kimyogari G.N.Lyuis tomonidan yaratilgan kovalent bog’lanish nazariyasi asosida «sirtqi qavati sakkiz (yoki ikki) elektrondan iborat atom barqaror» degan tushuncha yotadi. Bu bog’lanishda barqaror konfiguratsiya bir atomdan ikkinchi atomga elektron kuchishi natijasida emas, balki ikki atom orasida bir yoki bir necha umumiy elektron juftlar hosil bo’lishidan kelib chiqadi. Elektron juftlar hosil bo’lishida ikkala atom ham ishtirok qiladi. Shuning uchun har bir atom umumiy juft uchun o’zidan albatta elektron beradi. Kovalent bog’lanish hosil bo’lishini bir necha moddalarda kuzatish mumkin. Har birida bittadan elektron bo’lgan ikki vodorod atomi o’zaro yaqinlashganda vodorod molekulasini (Н₂ ) hosil qiladi. Bu jarayon quyidagicha ifoda qilinadi:
Н + Н → Н : Н
Har qaysi atomning umumiy juft uchun beradigan elektroni sxemada nuqta bilan tasvirlanadi. Vodorod molekulasida bir juft elektron ikki yadro orasida joylashishi natijasida barqaror konfiguratsiya hosil bo’lishiga olib keladi.
Ftor atomida oktet, ya‘ni sakkiz elektronli qavat hosil bo’lishi uchun bir elektron yetishmaydi. Ftorning bir atomini uning ikkinchi atomi bilan birkkanda kovalent bog’lanish hosil bo’lishini quyidagicha tasvirlash mumkin:
. . . . . . . .
: F + F: : F:F:
^{. . . . . . . .}
Azot atomida oktet hosil bo’lishi uchun uch elektron yetishmaydi. Ikki atom azot molekulasining hosil bo’lishini quyidagicha yozish mumkin: