«kimyo-texnologiya»

18-Mavzu: Paxtani yig’ib-terib olishga tayyorgarlik ko’rish va yigib, terib 
olish  
  
Reja:  
1.  Terim oldidan hosilni aniqlash va dalani paxta terimiga tayyorlash.   
2.  Paxta yig’im-terimiga tayyorgarlik, terish, muddatlari.  
3.  Paxtani saqlash usullari  
  
Terim oldidan hosilni aniqlash va dalani paxta terimiga tayyorlash  
  
Terim boshlanishida 10 kun oldin hamma joyda yo’llar, ko’priklar, tarozilar, 
paxta  quritiladigan  xirmonlar,  bostirma  va  maydonchalarida  xozirlash  ishlari 
tugallanishi  lozim.  Mashina  terimiga  ajratilgan  maydonlarni  akt  bilan  qabul  qilib 
olish,  xosilni  yetilishini  xisobga  olgan  xolda  mashina  terimini  o’tkazish  grafini 
tuzish kerak.   
Mashina terimidan 1-2 kun oldin texnika buriladigan joylar xozirlanadi. Xosili 
qo’lda  ikki  marta  teriladi,  so’ngra  ko’raklar  yig’ib  olinadi.  Eni  8  metrdan  kam 
bo’lmagan  burilish  joylari  o’q  ariqlar  «GN-4,0»  greyder  yoki  «D-606»  buldozeri 
bilan tekislanadi.   

---

Hamma  joyda  yig’im-terimning  dala-bunker-telejka-tayyorlov  punktidan 
iborat  uzluksiz  texnologiyasi  keng  joriy  etilishi,  yig’im-terim-transport  otryadlari 
tashkil qilish, mashinalarni gruppalab qo’llash lozim.   
  
 
 O’rta tolali navlarning xosili mashinalar bilan 2 –marta–birinchi marta to’plardagi 
ko’saklarning 55-60, ikkinchi marta yana 20-30% ochilganda terib olinadi.  
Ingichga  tolali  navlar  xosili  birinchi  marta  ko’saklarning  50-60,  ikkinchi 
marta  oradan  10-12  kun  o’tgach  teriladi.  Urug’lik  paxtani  terishda  yaruslab 
teradigan  «XVA-1,2»  va  «XVA-1,8»  mashinalaridan  foydalaniladi.  Ular  g’o’za 
barglarining kamida 85 % to’kilgach, ko’saklarni 75-80% ochilgach ishlatiladi.   
Kichik bunkerlik «XNP-1,8» mashinalar paxtasi burilish joylaridagi maxsus 
ajratilgan uchastkalarga to’kiladi, so’ngra «UPX-1,5B» da tozalanadi.   
Mashinalar tergan paxtani tashish uchun kamida xar bir terim mashinasiga 23 
ta pritsep berkitilgan bo’lishi kerak.   
Mavjud zamonaviy terim  mashinalarining butun kompleksidan foydalangan 
xolda  paxtani  yig’ib  terib  olish  texnalogiyasini  70-80%  mexanizatsiyalash,  terim 
davrini 30-35 ish kunigacha qisqartirish imkonini beradi.   
Bugungi kunda g’o’za tupida to’liq ochilgan paxtani terib olishda texnikani 
kutib o’tirmasdan qo’l mexnati bilan yig’ib-terib olish maqsadga muvofiqdir. Qo’lda 
terilganda chanoqdagi paxtani xom termaslik, chanog’ida qoldirmasdan sifatli qilib 
terish,  yerga  tushgan  paxtalarni  terish  etaklarning  maxsus  cho’ntaklariga  terib 
olishlari to’g’risida terimchilarga tushuntirish ishlarini albatta amalga oshirish lozim 
bo’ladi.