«kimyo texnologiya» fakulteti oziq-ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiya asoslari fanidan

Solod tayyorlash jarayonida. Tayyor bo’lgan kraxmal xom ashyosini eruvchi eritma holiga o’tishi bu kraxmal zonachalarini qobiq xujayralarini (kletki) buzilishi demakdir. Suv molekulalarini kraxmal shimib, burtsh (nabuxanie) shimish jarayoni kechadi. Xajmi oshgan kraxmal kleystr holatiga o’tadi. SHunda amiloza va eruvchi kristaloidlar eradi.

Donlarni pishirishga va qandlashtirishga tayyorlash:

Tortilgan don shnek orqali pishirishdan oldin turadigan bunkerlarga olinib, u erda 1:3,5 nisbatda suv bilan aralashtirib, 90⁰S gacha par bilan pishiriladi va razvarnik idishlariga sig’imga jo’natiladi. Bu erda yuqori bosim va 135-150⁰S xaroratda 90-120 min. oralig’ida pishiriladi. (boshoqni turiga bog’liq – vaqt). Maydalangan pishgan don kuchli atmosfera bosimi ostida “osaxarivatel” ga jo’natiladi va 60-610 S xaroratgacha sovutiladi xamda “solod suti” bilan ishlov beriladi. (7-8 % massasiga nisbatan) 15 – 20 min. ichida keyin nasos bilan almashinish (teploobmennix) jo’natilib 20-25 ⁰S gacha sovutiladi. Bu erdan qandlashgan massa bijg’ish apparatlariga jo’natiladi. Xuddi shu apparatlarga drojjilar xam (6 – 8 % massasiga nisbatan) yuboriladi. Bu drojjilar (ekish droj) steril kolbalarda ekib, steril suslolarga 18 soat keyin qo’shib yana 18 soat davomida madaniylashtiriladi, so’ng drojjankalar orqali bijg’ish apparatiga yuboriladi. Bijg’ish jarayoni 3 bosqichdan iborat
bijg’ish (20 – 24 s)
asosiy bijg’ish (24 – 30 s)
oxirgi bijg’ish (18 – 24 s)
1.Bijg’ish jarayonida drojjilar ko’payadi, biomassa yig’iladi, muhitga moslashadi, haroratni 23⁰S ga ko’taradi va 20 % suslo uglevodlarni bijg’itadi.
2.Asosiy bijg’ishda 60 – 65 % uglevod suslosi bijg’iydi va brajnada spirtni asosiy miqdori yig’iladi va “teplo obmennik” (isitgich sig’imiga) bilan reaksiya issiqligi ya’ni glyukozani spirtga aylangandagi olinadi. Xarorat 30⁰ S ushlanib turadi.
3.Oxirgi bijg’ish 15 – 20 % boshlanadi. Uglevodlar bijg’iydi va etilgan brajka (zrelaya)da spirt miqdori 8 – 9 % ga etadi. Xarorat 28⁰S ushlanib turadi. Bijg’ish jarayonini tugashini massa tashqi ko’rinishi orqali aniqlanadi. (uglekislыy gaz chiqishi tugaydi) va spirt miqdori orqali aniqlanadi. Spirt xaydashni boshlang’ich davrida etilgan brajka bijg’ish apparatidan sig’imda (rezervuar) yig’ilib, nasos bilan brajka kalonnasiga uzatiladi va bu erda spirt par holida brajkadan ajralib bardasi kolonkadan tashqariga em maqsadlar uchun yig’iladi. Spirt suyuqligi holodilnikda sovutilib miqdori aniqlanadi. So’ng spirt – sыres (xom) rektifikasiya kollonkasida yig’ilib 90 – 92⁰ S gacha par bilan isitilib rektifikasiyalanadi. Bu erda efirlar, alkogidlar ajratib olinadi.