“Kimyo-texnologiya” fakulteti “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi

Ikkilamchi PETFni qayta ishlashni fizik usullari
. 
2 litr sig‘imga ega bo‘lgan 
yumshoq PETFdan tayyorlangan butilkalar ishlatiladi. Ularni yuqori sifatli tola 
ko‘rinishida qayta ishlandi 99.9% tozalikda 88.4% ni tashkil etgan. S. V. Kuznesov 
PETFdan tayyorlangan butilkalarning Shved kompaniyasi RETECH [32] 
uskunalarida qayta ishlash texnologik jarayonini ishlab chiqqan. Polimerlardan 
tayyorlangan oziq-ovqat qadoqlash idishlarini qayta ishlashda oziq ovqat 
mahsulotlarini qayta qadoqlashga yaroqsiz bo‘lib qoladi. Bu paketdagi nomalum 
moddalarning migratsiya tufayli bo‘lgan ularni konsentratsiyasi ruxsat etilgan 
meyordan ortib ketadi. 

---

2.2. Fizik-kimyoviy taxlil usullari. 
Polimerlarning 
kimyoviy 
destruksiyasi 
katalizator 
ishtirokida 
polyar 
suyuqliklarda olib boriladi. Agar muhit sifatida suvdan foydalanilsa ,u holda bu 
jarayon gidrolitik destruksiya yoki gidroliz deb ataladi. Reaksiya spirtli muhitda olib 
borilsa, jarayon alkogoliz deb ataladi. Agar jarayon kislotali muhitda olib borilsa 
atsidoliz deb ataladi [33]. Kimyoviy metodning mohiyati shuni ko’rsatadiki, 
ikkilamchi PETF destruksiyasida har xil organik birikmalar sinfigacha turli-tuman 
funksional gruppali oligomerlar va dastlabki monomerlargacha qatnashadi. 
Kimyoviy destruksiya destruksiyalovchi agentni turiga bog’liq (suv, ishqorni suvdagi 
eritmasi, spirtlar, kislotalar va boshqalar), jarayonni keyingi podmetodlarga bo’lish 
mumkin: gidroliz, alkogoliz aminoliz va boshqalar. Bu metodlar monomerlarni har 
xil poliefirpoliollar,oligoefirlarni olish mumkin. 
GIDROLIZ
. Polietilentereftalatni gidroliz usulida qayta ishlash 3 xil: ishqoriy 
gidroliz, neytral, kislotali gidroliz. Ishqoriy gidroliz ikkilamchi PETF ni suv yoki 
ishqorni suvdagi eritmasida destruksiya qilinadi va bunda oligospirtlar, 
oligokislotalar va hattoki dastlabki xom-ashyo uchun qo’shimchalar olish mumkin. 
PETFni gidrolizi kuchli tezlashtiruvchi vodorod yoki gidroksil ionlrida ion 
mexanizmi bo’yicha boradi. PETFni ishqoriy gidrolizidan maqsad polimerni to’liq 
etilenglikol va tereftal kislotagacha parchalash, yoki qayta ishlanayotganda lavsan 
matolarini parchalanishini oldini olib, foydalanayotgan tekstil materiallarni muhim 
xususiyatlarini yaxshilab ularning tabiiylikka yaqinlashtirishdir.[34] 
Gidrolizda quyidagi ishqorlardan sifatli foydalaniladi LiOH, KOH, NaOH va 
NH
4
OH yana Mg(OH)
2
, Ca(OH)
2
, Ba(OH)
2
Ishqorlar bir valentlik kationning tereftal kislotani tuzining olinishi va 
ishqorlarni suvda erishi quyidagi tartibda o‘tadi : 
NH
4
ТFK< Li
2
TFK < Na2TFK2
TFK 

---

Bu ishqorlarning hammasi suvda yaxshi eriydi, konsentratsiyasi keng oraliqda 
ishlatiladi. Bu holatda ikki valent kationli ishqorlarni suvda erishi quyidagicha:
Mg(OH)
2
<< Ca(OH)
2
<2