Kimyo tarixi predmeti nimani o’rganadi

62)M.V. Lomonosovning atom – molekulyar ta’limoti tug’risida ma’lumot bering.
M.V. Lomonosov 1741 yilda atom – molekulyar ta’limotni quyidagicha ta’riflab berdi:
1. Moddalar korpuskulalardan (molekula) va elementlardan (atom)
tashkil topgan.
2. Korpuskula va elementlar ma’lum hajm va og’irliklarga ega.
3. Korpuskula va element doimo harakatda bo’ladi, shuning uchun ularning issiqligi, temperaturasi har xil bo’ladi
4. Harakatning saqlanish prinsipi bo’ladi. Shuning uchun ular bir-biriga ta’sir qiladi.
5. Olov modda harakati natijasidir. R Boylning metallarning og’irliklari olovda qizdirilganda hosil bo’ladi degan fikrni noto’g’ri deb, u havo hisobiga amalga oshadi degan fikrni aytadi.
63)Ingliz olimi J.Daltonning atomistik ta’limotini tushintiring.
1808 yilda ingliz olimi J.Dalton atomistik ta’limotni quyidagicha ta’rifladi:
1)Moddalar nihoyatda mayda zarrachalar – atomlardan tuzilgan, atom yanada kichikroq zarrachalarga
bo’linmaydi:
2.Har qaysi kimyoviy element faqat o’ziga xos “oddiy” atomlardan tuzilgan bo’lib, bu atomlar boshqa element atomlaridan farq qiladi, har bir elementning atomi o’ziga xos massa va o’lchamga ega:
3. Kimyoviy reaksiya vaqtida turli elementlarning “oddiy” atomlari o’zaro aniq va o’zgarmas butun sonlar nisbatida birikib, “murakkab” atomlarni hosil qiladi:
4. Faqat boshqa – boshqa xossalarga ega bo’lgan atomlar o’zaro birika oladi, bir elementning atomlari hech qachon o’zaro kimyoviy reaksiyaga kirishmaydi ular bir biridan itarishadi.
Dalton bu nazariyasidan foydalanib, kimyoning asosiy qonunlarini izohlab berdi. U kimyoviy element tushunchasiga aniq ta’rif berdi: “kimyoviy element bir xil xossalar bilan tavsiflanadigan atomlar turidir”.
1803 yilda nisbiy atom massa tushunchasini fanga kiritdi va butun son bilan ifodalanishini aytdi.
Analitik kimyo kimyoning bir bo’lagi sifatida vujudga keldi.
64)Stexiometriya nima va uni kim fanga kiritdi.
M.V. Lomonosovning atom – molekulyar ta’limoti va J.Daltonning atomistik ta’limotlarini yaratilishi o’z navbatida kimyoviy elementlarning sifat va miqdor jihatdan birikishini tushuntiruvchi nazariy stexiometrik qonunlarning yaratilishi uchun xizmat qildi. Bu qonunlar “kimyoviy birikmalarni - mexanik aralashmalardan”, “o’zgarmas tarkibli moddalarni esa o’zgaruvchan tarkibli moddalardan” ajratishga olib keldi. Stexio - so’zi grekchadan olingan bo’lib boshlang’ich degan ma’noni bildiradi. Stexiometriyani Rixter (Germaniya) 1793 yilda fanga kiritdi. Stexiometrik qonunlariga quyidagilar kiradi:
Ekvivalentlar qonuni
Tarkibning doimiylik qonuni
Karrali nisbatlar qonuni
Hajmiy nisbatlar qonuni
Modda massasini saqlanish qonuni
Avagadro qonuni