«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Pоlielеktrоlitlаr haqida umumiy tushuncha
Eritmalarda ionlarga ajrala oladigan yuqori molekulyar birikmalarga pоlielеktrоlitlаr deyiladi. Pоlielеktrоlitlаr sanoatda keng qo’llaniladi va tabiiy polimerlarning eng ko’p qismini tashqil qiladi.
Pоlielеktrоlitlаr ionlanadigan guruhlarning tabiatiga qarab uch turga bo’linadi.

1. Polikislotalar – tarkibida kislotali guruhlar tutgan polimerlar. Masalan:

(-CH₂-CH(COOH)-)_n (-CH₂-CH(SO₃H)-)_n

Poliakril kislotasi Polivinilsulfokislota
(kuchzis kislota) (kuchli kislota)
2. Poliasoslar – tarkibida asosli guruhlar tutgan polimerlar. Masalan:
(-CH₂-CH(NH₂)-)_n (-CH₂-CH-)_n
│
CH₃ – N⁺-CH₃OH
│
CH₃
Polivinilamin Poliviniltrimetilammoniy
(kuchzis asos) (kuchli asos)

3. Poliamfolitlar – tarkibida kislotali va asosli guruhlar tutgan polimerlar. Masalan:

(-CH₂-CH(NH₂)-)_n * (-CH₂-CH(COOH)-)_m
Vinilamin bilan akril kislotasining sopolimeri
(-C-NH-CH-)_x-(- C-NH-CH-)_y-(-C-NH-CH-)_{z
║ │ ║ │ ║ │}
O R O COOH O NH₂
Oqsil moddalar

Chiziqli tuzilishga ega bo’lgan pоlielеktrоlitlаr suvda yaxshi eriydilar va sanoatda flokulyant va stabilizatorlar tibbiyotda dori moddalar har xil to’ldirgichlar sifatida qo’llaniladilar. Ba’zi bir pоlielеktrоlitlаr esa ionitlar sifatida juda keng ishlatiladi.

Pоlielеktrоlitlаr ba’zi bir xossalari bilan quyi molekulyar elektrolitlarga o’xshab ketadi va elektr tokini yaxshi o’tkazadi, lekin gidrodinamik xossalari bo’yicha elektrolit eritmalari va elktrolitmas polimerlarning eritmalaridan tubdan farq qiladi.
Pоlielеktrоlitlаrning o’ziga xos xususiyatlari ularning makromolekularida joylashgan zaryadlarning zichligini bog’liq boladi va bu xossalar poliionlarning tarkibidagi zaryadlangan guruhlarni o’zaro va qarama-qarshi ionlar bilan ta’sirlanishi orqali aniqlanadi. Shuning uchun pоlielеktrоlitlаrning suvli eritmalarida bo’ladigan ionlanish muvozanatini o’rganish katta ahamiyatga egadir.