«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

Alohida vakillari. Fenol – 181⁰C qaynaydigan, 43⁰C suyuqlanadigan kristall modda. Suvda 15⁰C da 8% eriydi. Suv bilan 15⁰C suyuqlanadigan gidrat hosil qiladi.
Texnikada fenol toshko’mir qatronidan hamda izopropil benzoldan olinadi.
Fenol – fenol-formaldegid smolalar olishda, tabobatda dori-darmonlar ishlab chiqarishda, bo’yoqlar, portlovchi moddalar olishda ishlatiladi. Fenolning oddiy efirlari dezinfeksiyalovchi moddalar olishda qo’laniladi.


4. Ikki vа uch аtomli fеnollаr haqida tushunchа.
Ikki atomli fenollar.
Izomeriyasi va nomlanishi. Ikki atomli fenollar uchta izomer ko’rinishda mavjud bo’ladilar:

pirokotexin rezorsin gidroxinon
1,2-benzendiol 1,3-benzendiol 1,4-benzendiol
Olinish usullari. Ikki atomli fenollarni bir atomli fenollarni olish usularidan foydalanib hosil qilish mumkin. Ularni benzoldisulfokislotalarni ishqorlar bilan qo’shib suyultirib, benzoxinonlarni qaytarib, aminofenollardan foydalanib olish mumkin:



Fizik va kimyoviy xossalari. Ikki atomli fenollar kristall moddalar bo’lib suvda yaxshi eriydilar.
Kimyoviy jihatdan ular bir atomli spirtlarning xossalarini takrorlaydilar.
1. Ikki atomli spirtlarning kislotali hususiyati bir atomli spirtlarnikiga qaraganda kuchli ifodalangan. Shuning uchun ular faqat ishqorlar bilangina reaksiyaga kirishmay, balki tuzlar bilan ham reaksiyaga kirisha oladilar:
2. Ikki atomli fenollar elektrofil almashinish reaksiyalariga bir atomli fenollarga nisbatan oson kirishadilar.



3. Pirokatexin va rezotsin oson oksidlanib 1,2- va 1,4-benzoxinonni hosil qiladilar:

4. Ikki atomli fenollarda aromatik hususiyat kam namoyon bo’ladi, shuning uchun ular tautomeriyaga oson uchraydilar. Masalan, rezotsin qaytarilganda degidrorezotsinni hosil qiladi: