Kimyo kafedrasi kimyo yo’nalishi 2-kurs 20

Azeotrop ajratish

Fraksiyonel distilasyon, azeotropun qismlarini ajratish uchun kullanılamadığı uchun, boshqa usullar bilan foydalanilishi lozim.
ad

• 
  Bosim suzuvchi distillash distillatni istalgan komponent bilan boyitish uchun aralashmaning tarkibini o'zgartirish uchun bosim o'zgarishini qo'llaydi.
  
• 
  Yana bir texnik - bu azeotrop tarkibiy qismlardan birining o'zgaruvchanligini o'zgartiruvchi modda bo'lib, u aralashtiruvchi qo'shiladi. Ba'zi holatlarda, harakatlanuvchi element havoni ifodalovchi birikma hosil qilish uchun reaksiyaga kirishadi. Antinezer yordamida distillashga azeotropik distillash deyiladi.
  

• 
  Pervaporatsiya tarkibiy qismlarini bir-biriga nisbatan ko'proq o'tkazuvchan membranani ajratib turadi. Bug ' o'tkazuvchanligi, bir komponentning bug' fazasini boshqasidan ko'ra ko'proq o'tkazuvchan membranadan foydalanib, tegishli texnikadir.
  

Azeotrop aralashmalar – haydalganda ajralmaydigan va tarkibi oʻzgarmaydigan eritmalar. Azeotrop aralashmalarning mav-judligini ilk bor 1810-yilda ingliz ki-myogari va fizigi J. Dalton aniqlagan. Ba’zi Azeotrop aralashmalar tarkibidagi alohida kompo-nentlarga qaraganda ancha yuqori temperaturada, ba’zilari esa pastroq temperaturada qaynaydi. Mac, 95,57% etil spirti (78,5°da qaynaydi) va 4,43% suvdan (100°da qaynaydi) iborat aralashma 78,15°da qaynaydigan Azeotrop aralashmalar hosil qiladi. Aksin-cha tarkibida 69,2% nitrat kislota (84°da qaynaydi) va 30,8% suv boʻlgan Azeotrop aralashmalar esa 121,8°da qaynaydi. Uch va undan ortiq mod-dalar aralashmasi ham Azeotrop aralashmalar boʻlishi mumkin. Tashqi bosim oʻzgarishi bilan Azeotrop aralashmalarning qaynash temperaturasi, tarkibi oʻzgaradi, shundan foydalanib, Azeotrop aralashmalar tar-kibiy qismlarga kimyoviy yoʻl bilan turli bosim ostida haydab ajrati-ladi.212

Azeotrop aralashmalarni haydash

Agar dastlabki aralashmaning tarkibi ekstremum nuqtaning chap tоmоniga to`g`ri kelsa (N₁), bоsqichli haydash jarayonida aralashma A—kоmpоnеnt va azеоtrоp aralashma (S) ga ajraladi. Agar aralashma tarkibi ekstrеmum nuqtaning o`ng tоmоnida bo`lsa (N₃), V kоmpоnеnt va azеоtrоp (S) ga ajraladi. Bоsqichly haydash lrоtsеssida bоra-bоra kоndеnsat azеоtrоp tarkibiga tеnglashadi. .Muvоzanatda turgan suyuqlik bug` fazalari bir хil tarkibga ega bo`lganidan azеоtrоp qaynaganda kоndеnsat suyuqlik bilan bir хiltarkibga ega bo`ladi, ya’ni qaynash prоtsеssida azеоtrоp tarkibi o`zgarmaydi dyomak eritmaning bug` bоsimi o`zgarmaydi, shunga ko`ra qaynash turg`un tеmpеraturada bоradi. Shuning uchun azеоtrоp turg`un tеmpеraturada tsaynaydigan suyuqliklar {aralashmalar) dеb ham atalada.
Shunday qilib, azеоtrоp aralashma hоsil qiluvchi sistеma-larni haydash bilai tоza kоmpоnеltlarga ajratib bo`lmaydi. Masalan, vinо spirtining suvdagi eritmasini haydash natijasi-da 4,43% suv va 95,57% spirtdan ibоrat azеоtrоp aralashma hоsil bo`ladi.
Azеоtrоp aralashma hоsil qiluvchi sistеmalarning haydalishi.
Azeotrop aralashmalarni ularning tarkibiy qismiga,asosan kimyoviy usul bilan yoki kimyoviy haydash usulini birgalikda qo’llab ajratish mumkin.SHu usul bilan suv-spirt azeotrop aralashmasidan toza (absolyut)spirtni ajratib olish mumkin.

2.