Kimyo bakalavr) 2021-2022 o’quv yili I semester uchun II kurs (III semestr) namangan – 2021

Ni²⁺ ionlarining reaktsiyalari

Ni²⁺ ion gidratlangan ionlar hosil qilgani uchun suvli eritmalarda yashil rangli bo’ladi.

1. 
   O’yuvchi ishqorlar NaOH va KOH Ni²⁺ ion bilan ko’k Ni(OH)₂ cho’kmani hosil qiladi:
   

Ni²⁺ + 2OH^-  Ni(OH)₂↓

CHo’kma kislotada, ammiakda va ammoniy tuzlarida eriydi.

1. 
   Ammiak NH₄OH avval (NiOH)₂SO₄ asosli tuzning yashil cho’kmasini hosil qiladi, so’ngra u mo’l NH₄OH da erib, ko’k tusli kompleks tuz hosil qiladi:
   

Ni²⁺ + 6NH₄OH  [Ni(NH₃)₆]²⁺ + 6H₂O

Ammiak Ni²⁺ ion bilan [Ni(NH₃)₆]²⁺ kompleks kationni hosil qilishi sababli Ni²⁺ ion cho’kmaga tushmaydi.

2. 
   Dimetilglioksim (Chugaev reaktivi) Ni²⁺ ion bilan ammiakli muhitda xarakterli lola rang qizil cho’kma ichki kompleks tuzni hosil qiladi. Reaktsiya tenglamasi yuqorida keltirilgan.
   

Reaktsiyani qilib ko’rish uchun nikel tuzi eritmasining bir tomchisiga dimetilglioksim eritmasidan bir toimchi va suyultirilgan ammiak eritmasidan ham bir tomchi ta’sir ettirib, hosil bo’lgan nikel dimetilglioksim cho’kmasi kuzatiladi.

Ni²⁺ ionning bu muhim reaktsiyasini qilib ko’rishda eng avval eritmaning pH iga e’tibor berish kerak.

Xiyla kuchli kislotali eritmalarda reaktsiya chiqmaydi. Chunki dimetilglioksim kuchsiz kislota va u bilan hosil bo’ladigan kompleks H⁺ ionlar ta’sirida buziladi. SHuningdek, ammiak ham ortiqcha bo’lmasligi kerak, aks holda nikelning ammiakli kompleksi hosil bo’lib qolishi mumkin. Umuman Ni²⁺ ni dimetilglioksim bilan to’la cho’ktirish uchun pH 5 bilan 10 o’rtasida bo’lishi kerak. Reaktsiyani atsetatli bufer aralashma (CH₃COOH bilan mo’l CH₃COONa aralashmasi) ishtirokida pH ≈ 5 bo’lganda olib borish mumkin.