Kimyo – biologiya

KALENDAR REJA

O’SIMLIKLAR FIZIOLOGIYASI VA BIOXIMIYASI fanidan
laboratoriya mashg’ulotlar mavzusi
Boblar	№	Ko’rib chiqiladigan masalalar	soati	sana
O’simliklar hujayrasining fiziologiyasi	1	Plazmoliz va deplazmoliz	2
	2	Turgor xodisalarini kuzatish	2
	3	Moddalarning hujayra ichiga o’tishini aniqlash	2
O’simliklarda uchraydigan organik birikmalar	4	Oqsilning xossalari bilan tanishish	2
	5	Oqsilning rangli reaktsiyalari	4
	6	O’simlik tarkibidagi oshlovchi moddalr borligini aniqlash	4
	7	O’simliklar tarkibidagi alkolloidlarni aniqlash	2
O’simliklar to’qimasila uchrayligan ba’zi fermentlar	8	Unayotgangan urug’larda amilaza fermentini aniqlash	2
	9	Saxaroza-invertaza fermentini o’simlik to’qimasidan ajratib olish va uning saxarozaga ta’sirini o’rganish	4
Fotosintez	10	Barg pigmentlari va ularning xususiyatlar	2
	11	Barg pigmentlarini M.S.Tsvet usulida bir-biridan ajratish	2
	12	Yorug’lik ta’sirida kraxmal xosil bo’lishini aniqlash	4
	13	Fotosintez tezligiga yorug’lik kuchining ta’siri	2
	14	Fotosintez tezligiga tempiraturaning ta’siri;	2
	15	Fotosintez jarayonida kislorod ajralib chiqishini aniqlash	2
O’simliklardagi nafas olish jarayoni	16	Ungan urug’lar tomonidan kislorod o’zlashtirilishini aniqlash	2
	17	Nafas olishda ajralib chiqadigan karbonat angidridni	2
	18	Nafas olish koeffitsientini aniqlash	2
O’simliklarda suv almashinuvi	29	Ildizning bosim kuchini aniqlash	2
	20	Guttatsiya hodisasini kuzatish	2
	21	Barg og’izchalarining ochilish darajasini infiltratsion usulida aniqlash.	2
	22	Barg og’izchalari harakatini mikroskopda kuzatish	2
	23	Transpiratsiyani kobalt usulida	2
	24	Transpiratsiyani hajviy usulda aniqlash	2
O’simliklarda mineral almashinuvi	25	O’simliklar kulida uchraydigan makro va mikro elementlarni aniqlash	2
	26	O’simliklarning azot, fosfor va kaliy elementlariga bo’lgan talabini. V.V. Tserling usulida aniqlash	2
O’simliklarning o’sishi, ivojlanishi, parvarish qilinishi va vegetativ ko’paytirish usullari	27	Ildizlarning o’sish zonasini aniqlash	2
	28	Poyaning o’sish zonasini aniqlash	2
	29	O’simliklaning o’sishiga yorug’lik va qorong’ulikning ta’siri	2
	30	O’simliklardagi geotropizm harakatini aniqlash	2
	31	O’simliklarni suvda, qumda, tuproqda o’stirish	4
	32	O’smimliklarni parxesh qilish yo’li bilan ko’paytirish	2
	33	O”’simliklarni bargsiz va bargli qalamchalari orqali ko’paytirish	2
O’simliklarning tashqi	34	O’simliklarning issiqqa chidamliligini aniqlash	2

nogulay omillariga moslashuvini aniqlash	35	Tsitoplazmaning sovuqqa chidamliligini oshirishda shakarning roli.	2
JAMI:			80 soat

1. Laboratoriya ishi.

Mavzu: Plazmoliz va deplazmoliz.


Umumiy ma’lumot:

O’simlik hujayrasi o’z shirasi konsentratsiyasidan yuqori bo’lgan (gipertonik) eritmaga botirilganda sitoplazmasi membranasidan ajraladi. Bu hodisa plazmoliz deb ataladi. Plazmoliz holatidagi hujayralar suvga yoki gipotonik eritmaga botirilganda, hujayra sitoplazmasi qaytadan o’z po’stiga borib taqalishi d ye p l a z m o l i z deb ataladi.

Konsentratsiyasi bir-biriga mos kelgan eritmalar izotonik eritma deyiladi.
Kerakli o’quv materiallari.
Mikroskop, buyum oynasi, qoplag’ich oyna, ustara, filtr qog’oz, qizil piyoz, NaCl, KCl yoki saxarozaning 1n li eritmasi.
Darsning maqsadi:
Hujayra ichki suyuqligini o’z membranasi (po’sti)dan ajralishi va qayta o’z holatiga tiklanishini mikroskop ostida kuzatish.
Ishning bajarilishi.
Antotsion (rangli qizil) piyoz po’stidan ustara yordamida yupqa kesik olinadi. yupqa kesik buyum oynasiga qo’yilib, ustiga suv tomiziladi, uni qoplag’ich oyna bilan yopiladi. Hujayralar bir tekis bo’yalgan va tarang holda ko’rinadi. Qoplag’ich oynaning bir chekkasiga NaCl, KCl yoki saxarozaning 1 n eritmasidan bir tomchi tomiziladi.
Qoplag’ich oynaning ikkinchi tomonidan filtr qog’oz bilan suv shimdirib olinadi. SHu vaqtda sitoplazma hujayra po’stidan ajralib o’rtaga to’plana boshlaydi. Sitoplazma birdaniga hujayraning markaziga o’tib ketmasdan, avval hujayra po’stining burchaklaridan ko’cha boshlaydi va to’liq ajraladi (1-rasm).

1. 
   rasm. Plazmoliz hodisasi:
   

a-normal turgor holatdagi hujayralar; b-sitoplazmaning hujayra po’stidan ajralishi, ya’ni botiq plazmoliz; v- qavariq plazmoliz; g-sitoplazmaning ayrim uchastkalarida hujayra po’sti bilan bog’langan Gext ipchalari (d).
Sitoplazmaning ba’zi bir qismlari sitoplazmatik ipchalar yordamida hujayra po’stiga bog’langan bo’ladi. Bu ipchalar G ye x t ipchalari deb ataladi.
Oradan bir oz vaqt o’tgach, qoplagich oynaning bir chekkasiga bir tomchi suv tomizib, ikkinchi tomonidan dastlab tomizilgan kimyoviy eritma filtr qog’oz bilan shimdirib olinadi. Suvning qayta shimilishi natijasida sitoplazma dastlabki holatiga qaytadi, ya’ni deplazmoliz hodisasi ro’y beradi.


Nazorat uchun savollar.

1. 
   Plazmoliz hodisasi deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Deplazmoliz hodisasi qanday sodir bo’ladi?
   
3. 
   Sitoplazmaning hujayra po’stida ajralish holatlarini ayting?
   

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Mustaqimov G.D. O’simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiyasi asoslaridan amaliy mashg’ulotlar. T. 1990.
   
2. 
   Sulaymonov A.S. Tretyakov K.G. O’simliklar fiziologiyasidan amaliy mashgulotlar. T.1976.
   
3. 
   Burigin V. A. va boshq. Botanika va o’simliklar fiziologiyasi asoslari. T. 1972.
   
4. 
   Gavrelinko V. F. va boshq. Bolshoy praktikum po fiziologii rasteniy. M. 1975.
   
5. 
   Genkel P.A. Fiziologiya rasteniy. M. 1975.
   
6. 
   Alimbekov M. U, Inogomomva M. T, Umarov X. T. O’simliklar fiziologiyasidan yozgi amaliy mashgulotlar. T. 1977.