Кимё-технология факултети кимёвий технология

Perkolyastion 
adsorbsiya. 
Perkolyastion 
adsorberlarda 
adsorbentlar 
xomashyo bilan birgalikda xarakatlanishi natijasida suyuqlik yoki gazlar qattiq 
yuza bilan harakatlanish vaqtida bir biri bilan kontaktlashishadi. Perkolyastiya 
so’zining ma’nosi “filtirlash” degani bo’lib, jarayonda tozalanishi kerak bo’lgan 
maxsulotlar filtirlanish natijasida tozalanadi. Bu jarayon sanoatda ko’pincha neft 
moylarini tozalash uchun qo’llaniladi.
 

---

21 
Odatda davriy adsorbstiya jarayoni 4 ta bosqichda olib boriladi: 
1) adsorbstiyaning o’zi; 2) desorbstiya; 3) adborbentni quritish; 4) adsorbentni 
sovitish. 
Bir necha (eng kami bilan ikkita) davriy ishlaydigan adsorberlardan tashkil 
topgan qurilmaning ishini uzluksiz rejimda uyushtirish mumkin. Bunda qurilmalar 
ketma-ket adsorber yoki desorber vazifasini bajaradi. Bir rejimdan ikkinchi 
rejimga o’tish avtomatik ravishda amalga oshiriladi. 
Tozalangan gaz qurilmaning yuqorigi qismidagi shtuster orqali chiqib 
ketadi. 
Adsorbentning ortiqchasi tushirish trubasi orqali chiqib ketadi. Gaz oqimi bilan 
qo’shilib ketayotgan adsorbentning mayda zarrachalari separator 3 yordamida 
ajratilib, qatlamga qaytariladi. O’zida yutiluvchi modda tutgan adsorbent boshqa 
qurilmada desorbstiya qilinadi. Regenerastiya qilingan adsorbent qayta ishlatiladi. 
Bu qurilmada adsorbent mavhum qaynash holatida bo’ladi. Qurilma stilindrsimon 
qobiq 1 dan iborat bo’lib, adsorbent uzluksiz ravishda gaz taqsimlovchi panjara 2 
ustiga berilib turiladi. Gaz aralashmasi ma’lum kritik tezlik bilan panjaraning 
ostiga beriladi, so’ng adsorbent qatlamidan o’tib uni mavhum qaynash holatiga 
keltiradi. Adsorbstiya davomida tegishli komponentlar gaz aralashmasi tarkibidan 
qattiq fazaga yutiladi. 
Neft gaz sanoati korxonalarida gazlarni quritish va ingibirlashni turli sxema 
va usullaridan foydalaniladi. Gaz gidratlari hosil bo’lishiga qarshi kurashda 
ingibirlash usuli (gaz oqimiga ingibitor kiritish) keng qo’llaniladi. Bu usulning 
mohiyati shundaki, bunda kam gaz oqimiga kiritilgan ingibitor suvda erkin eriydi 
va natijada suv bug’lari bosimi, hamda gaz gidratlari hosil bo’lish harorati 
pasaytiriladi. Ingibirlash hisobiga gidratlar hosil bo’lish harorati pasaytiriladi. 
Qayta ishlanadigan neft gazini hajmidan, bu gazdagi zarur komponentlarni ajratish 
darajasiga va boshqa omillarga ko’ra benzinsizlashtirishni 4 usuli qo’llaniladi: 
- kompressorlash; 
- past temperaturali kondensastiya va rektifikastiya; 
- adsorbstiya 

---

22 
Benzinsizlashtirishni kompressorlash usulida gazni siqishga asoslangan 
bo’lib, havoli va suvli sovitgichlarda sovutiladi. Bunga gaz tarkibidagi og’ir 
uglevodorodlar va suv bug’lari kondensastiyalanadi, so’ngra separatorlarda 
ajratiladi. Bu usul orqali gazdan zarur komponentlardan etarli darajada ajratish 
imkonini ta’minlaydi va odatda boshqa benzinsizlashtirish usullari bilan birikkan 
holda o’tkazish talab etiladi.