Kichik biznes

Tijorat krediti sotuvchilarning xaridorlarga tovar shaklida beriladigan kreditidir. Bunda tovarlar ma'lum muddatda pulini to'lash sharti bilan nasiyaga beriladi. Tijorat kreditini nasiyaga oluvchi uning egasiga veksel (qarzning majburiyatnomasi)ni beradi.

Nasiyaga olish orqali berilgan qarz yig'indisi tovarning o'z narxi va miqdoriga bog'liq bo'ladi. Masalan, 1000 metr duxoba nasiyaga har bir metri 2 dollardan beriladi. Bunda duxoba egasining xaridorga bergan qarzi 2000 dollarni (1000x2) tashkil etadi.

Tijorat kreditida foiz nasiyaga sotilgan duxoba narxiga ustama shaklini oladi, shu sababli, duxoba nasiyaga ·o z narxidan yuqori narxda beriladi. Masalan, duxoba naqd pulga har metri 2 dollardan sotilsa, nasiyaga 2,5 dollar ustama foiz b·o ladi. Bizning misolimizda 1000 metr

duxobaga ustama 500 dollarni tashkil etadi (1000 x 2,5 = 2500; 2500 2000

= 500).

Tijorat krediti berishning, asosan, beshta usuli mavjud:

• 
  veksel usuli;
  
• 
  ochiq schyot orqali berish, chegirma berish usuli;
  
• 
  mavsumiy kredit;
  
• 
  konsignatsiya.
  

Veksel usulida tovar yetkazib berilganda sotuvchi xaridorga trattani

taqdim etadi. Xaridor ·o z navbatida, uni akseptlaydi, ya'ni trattada

ko'rsatilgan summani o'z vaqtida to'lashga rozilik beradi.

Ochiq schyot orqali tijorat kreditini berishning mazmuni shundaki, xaridor tovarga buyurtma berishi bilanoq u yuklab jo'natiladi, to·lov esa o'rnatilgan muddatlarga vaqt-vaqti bilan amalga oshirib boriladi. Bunda xaridor har gal tovar olishda kredimi rasmiylashtirib o'tirmaydi, ya'11i kreditga murojaat etmaydi.

Chegirma berish usulida xaridor to'lov hujjatlari yozilgandan so'ng, shartnomada kelishilgan ma'lum davr ichida to'lovni amalga oshirsa, to·lov yig' indisidan chegirma beriladi. Agar ushbu davr ichida to·lay olmasa, unda to'lovni belgilangan muddatda to'liq amalga oshiradi.

Mavsumiy kredit, odatda, o'yinchoqlar, suvenirlar va boshqa keng iste' mo! mollarini sotishda keng q·o llaniladi. Masaian, chakana savdo tashkilotlari yil davomida archa o'yinchoqlarini sotib oladilar va shu yo'! bilan o'yinchoqlar uchun katta zahira to'playdilar, o'yinchoqlar haqini esa yangi yil bayrami o'tgandan so'ng yanvar-fevral oylarida to'laydilar. Ishlab chiqaruvchilar uchun bunday usulning qulayligi shundaki, ular o'yinchoqlarni omborlarda saqlash xarajatlaridan xolos b·o ladilar.

Konsignatsiya shunday usulki, bunda sotib oluvchilar tovarlami majburiyatsiz sotib oladilar, ya'ni tovar sotilgandan so'ng puli to'lanadi. Agar tovar sotilmay qolsa, u egasiga qaytarib beriladi.