Keys-texnologiya «Harbiy dala jarrohligi» fanidan “

KEYS-TEXNOLOGIYA

« Harbiy dala jarrohligi » fanidan “Chanoq va chanoq a'zolarini jangovor shikastlari” Mavzusi bo’yicha keys-stadi
Shodiev A.I.

Ushbu keys, tibbiy texnologiyani o’quv jarayoniga olib kirish zarurligi, tibbiyot fanlardan, «travmatologiya va ortopediya» o’quv darsi misolida tibbiyot texnologiyadan foydalangan holda ta’lim-tarbiya jarayonini loyihalashtirilgan tajriba sinov ta’lim texnologiyasi keltirilgan. Mazkur Keys stadi TTA da o’tqazilgan treningning o’quv uslubiy qo’llnmasi namunaviy keys stadi asosida ishlab chiqilgan.

Kitob «travmatologiya va ortopediya» fanini o’qitishdagi barcha tibbiyot oliy o’quv yurti talabalari uchun mo’ljallangan.
Pedagogik annotatsiya

I. Keys: Harbiy jarohatlarda salomatlikni tiklashni takomillashtirish:
O’quv predmeti: “Harbiy dala jarrohligi”

Mavzusi: “Chanoq va chanoq a'zolarini jangovor shikastlari”
Keysning asosiy maqsadi: Jangovor harakatlar natijasida yuzaga keluvchi yiringli infeksiyalarga qarshi samarali kurashish.
O’quv faoliyatidan kutiladigan natijalar:

• 
  keys bilan tanishib chiqish;
  
• 
  aerob va anaerob infeksiyalarni yuqishini oldini olish;
  
• 
  aerob va anaerob infeksiyalarni davolash;
  
• 
  jangchilarda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan infeksiyalar asoratini oldini olish.
  

Ushbu keysni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun oldindan talabalar quyidagi bilim va ko’nikmalarga ega bo’lmoqlari zarur:

Talaba bilishi kerak: aerob va anaerob infeksiyalar qo’zg’atuvchilarini bilish, bemorlarda qanday klinik simptomlar yuzaga kelishini bilish. Ularga qarshi chora- tadbirlarni bilish ?
Talaba amalga oshirishi kerak:

• 
  vaqtinchalik qon to’htatish usullarini
  
• 
  jarihatga aseptik bo’g’lam qo’yishni
  
• 
  og’rik qoldiruvchi ineksiyalarni qo’llashni
  
• 
  jarohatlangan a’zoni immobilizatsiya qilishni
  
• 
  qon o’rnini bosuvchi suyuqliklarni qo’llashni
  
• 
  infeksiyaga qarshi antidotlarni qo’llay bilishni
  

К i r i sh

Barcha jaroxatlar ichida 2—6%, uldirilganlar ichida 25%,

Klassifikatsiya

1. Uk otar va Uk otmas kurollardan jaroxatlar:

• 
  Ichki azolarni zararlamagan xolda teshib utmaydigan jaroxatlar;
  
• 
  Teshib utuvchi jaroxatlar, parenximatoz azolar, jinsiy azolar,bushlikli va parenximatoz azolar, korin parda ortida joylashgan azolar, umurtka pogonasi shikastlanishi bilan;
  
• 
  torako-abdominal jaroxatlar.
  

2. korin yopik jaroxatlari:

• 
  korin devori lat eyishi;
  
• 
  bushlikli azolarning yopik jaroxatlari;
  
• 
  parenximatoz azolarning yopik jaroxatlari;
  
• 
  Bushlikli va parenximatoz azolarning yopik jaroxatlari;
  
• 
  Buyrak yopik jaroxatlari.
  

Zamonaviy xozirgi janglarda, korin bushligi azolarining ogir yopik jaroxatlarini kuzatish mumkin. Yopik, kushma, kup va kombinirlangan jaroxatlar soni oshadi. asosan «sharikli» jaroxatlar ogir kechadi —kup uchraydi; kirib boruvchi teshiklarning xar xil lokalizatsiyasi (kuprok orkada), sharik yunalish xarakati uzgaruvchanligi sababli, ichki organlarni xar xil ogir jaroxatlari, azolarni uta keng yorilishi, torako-abdominal jaroxatlar sonini kupayishi. Uk otar kurollardan bulgan jaroxatlar diagnostikasi bazibir kiyinchiliklarni keltirib chikaradi —kirib boruvchi teshiklarning korin devori va korin azolarida aniklanishi pastligi. KORIN YoPIK JAROXATLARI DIAGNOSTIKASI Bushlikli azolar jaroxatlarida — tinch xolatda va turganda ogrik, til kurishi, tez puls, doskasimon korin, peristaltika yukligi, jigar bugikligi yukligi, rentgenografiyada — diafragma ostida va yon lateropozitsiyalarida gaz.

Parenximatoz azolar jaroxatlari — kon yukotish simptomlari, korin bushligida suyuklik yigilishi simptomlari. Buyrak yopik jaroxatlari — gematuriya, gematoma sababli kovurga-korin mushagini rentgenogrammada konturi anikmasligi. Oshkozon osti bezi yopik jaroxati — korin parda tashki gematomasi,

Korin yukori kismida belboglovchi ogrik,diastaz boskichini kutarilishi.

12 barmok ichakning korin pardasiz kismini yopik jaroxati—

Korin yukori kismi va bel soxasida ogrik,tashki korin parda flegmonasi xosil bulish belgilari, ichak tutilishi belgilari yukoriligi.

KORINNING OChIK JAROXATLAR DIAGNOSTIKASI

Kirib boruvchi jaroxatlarning absolyut belgilari —

1. 
   Talok yoki jigarning tushib klishi;
   
2. 
   Yaradan siydik, ut suyukligi, axdat okishi;
   
3. 
   Peritonit simptomlari.
   

Kirib boruvchi jaroxatning jiddiy belgilari:

Til kurishi, puls oshishi,ich kelmasligi, peristaltika yukligi,

Mushak ximoyasi, korin parda kuzgalishini musbat kurinishi,

Jigar bugikligini yukolishi.

MAXSUS DIAGNOSTIK USLUBLAR

• 
  Kirib chikuvchi jaroxatlarda, kirish va chikish teshiklarini takkoslash;
  
• 
  Tugri ichakni barmok yordamida tekshirish (kon bulsa yugon ichakning kirib boruvchi jaroxati);
  
• 
  Yukotilgan kon xajmini aniklash;
  
• 
  Rentgenologik tekshiruv;
  
• 
  laparotsentez;
  
• 
  diagnostik laparotomiya (minilaparotomiya politravmalarda);
  
• 
  dinamichesk kuzatuv,
  

TIBBIY EVAKUATSIYa ETAPLARIDA KORIN VA ChANOK JANGOVOR JAROXATLARINI DAVOLASh,TYoB:

• 
  immobilizatsiyalovchi yirik boglamlar (tushib kolgan azolarni kayta joylamaslik);
  
• 
  analgetiklar;
  
• 
  tezda olib chikish.
  

Birinchi tibbiy yordam (BTYo):

Birinchi gurux jaroxatlariga—urta ogir xolati: boglovni tugirlash, kokshol anatoksin iva antibiotiklar yuborish,kirib boruvchi jvroxat yarali belgilarida — morfiy, birinchi darajali evakuatsiya v

mjyo.

Ikkinchi gurux—ogir xolatdagi jaroxatlar, evakuatsiyaga tayyorlash: novokainli blokada (paranefral, vagosimpatik, chanok ichi), vena ichiga poliglyukin yuborish, yurak preparatlarini yuborish, analgetiklar.

Malakali jarroxlik yordami (MJYo):

Kancha tez kirib boruvchi jaroxatlarni operatsiya kilinsa, shuncha yaxshi okibatlar kursatkichi oshadi.

Jaroxatlarni taksimlash:

Birinchi gurux—korin ichi kon ketishi davom etayotgan siptomli jaroxatlar, bushlikli azolar yarali jaroxat belgilari bilan — tezkor operatsiya.

Ikkinchi gurux — ichki kon ketishi anik belgilarisiz, II—IIIdarajali shoklarda. Dinamik kuzatuvgv muxtoj jaroxatlanganlar

— kursatmalar buyicha 1—2 soat ichida.

Uchinchi gurux —operatsiya utkazilmaydigan jaroxatlar —shokga karshi terapiyadan sung bosim kutariliaydi —konservativdavo

Turtinchi gurux — evakuatsiya kilish mumkin:

Krin parda zararlanishi— GDR; buyrak zararlanishi— urologik gospital;

Teshib utmaydigan jaroxatlak, korin azolari zararlanmagan— umumiy jarroxlik gospitaliga.

Laparotomiya MJYo da xususiyatlari):

• 
  narkoz ostida;
  
• 
  Fakat urta laparotomiya;
  
• 
  Kon ketish joyini topib, kon okishini tuxtatish;
  
• 
  Korin bushligini tulik reviziyasi;
  
• 
  Oshkozon, ichak yaralarini tikish, ingichka ichak rezeksiyasi va anastomoz kuyish «yon yonga>, yugon ichak rezeksiyasi, olib keluvchi va olib ketuvchi ichaklarni yara tashkarisiga chikarish (dvustvolka), tugri ichak yarasini tikish, notabiiy orka ichak urnatish:
  
• 
  Korin bushligini yuvish va kuritish;
  
• 
  Ingichka ichak ildiziga novokain yuborish( mikroirrigator kiritish mumkin
  
• 
  Diafragma osti bushligini drenirlash, chapdan agar talok bulsa, ungdan agar jigar yarasi tikilgan bulsa (drenaj orka kultik osti chizigi buyicha chikariladi);
  
• 
  laparotom yarasini tikish;
  
• 
  Orka chikaruv yulini kengaytirish ( narkoz ostida);
  
• 
  Korinni choyshabga tikish. 7—12 sutkagacha evakuatsiya mumkinmas.
  

Operatsiyadan keyingi asoratlar

Barcha operatsiyalarni 2G’3 kismi.

Ulug Vatan urushi ulim mikdori — |50%, diagnostik laparotomiyadan sung — 10%.

Jaroxat asoratlari — shok, ichak parez, peritonit.

Kechki asoratlar—yara yiringlashi, eventeratsiya (10%), pnevmoniya (25%), okmalar, spayka xosilasi, ventral churra
Ixtisoslashtirilgan jarroxlik yordami:

(kukrak, korin, chanok jaroxatlari uchun gospitallar) peritonitni davolash, korin bushligini chegaralangan yiringli yaralarini ochish, ichak okmalarini davolash va yopish, oshkozon ichak traktini tiklovchi operatsiyalar.

ChANOKNING JANGOVOR JAROXATLARIOchik (uqli):,

• 
  Yumshok tukima yaralanishi;.
  
• 
  Yumshok tukima va suyak yaralanishi;
  
• 
  Yumshok tukima va suyak yaralanishi, ichki organlar jaroxati bilan — siydik pufagi vat ugri ichakning korin parda ichi jaroxatlari, siydik pufagi vat ugri ichakning korin parda tashki jaroxatlari. Yopik sinishlar: chetki, butunligi buzilmagan xolda chanok aylanasini sinishi, chanok aylanasi buzilishi bilan kechadigan sinishlar (oldingi yarim aylana, orka yarim aylana, vertikal, diagonal). Kov birikmasini uzilishi, sakro-iliaka birikmasini uzilishi.
  

Chanokning yopik sinishlarining diagnostikasi:

• 
  Chanok aylanasini palpatsiyasi;
  
• 
  Tugri ichak orkali chanok suyaklarini palpatsiya kilish, ayollarda — kin orkali;
  
• 
  «yopishib kolgan tovon>simptomi,oldingi yarim aylana singanda. Chanok suyaklari singanda tugri ichak orkali palpatsiya utkazish zarurva siydik chikarib tashlash lozim (agar uzi siymasa). Siydik pufagini korin parda ichi jaroxatlari belgilari: peshob yukligi, kateterizatsiyada siydik yuk yoki juda kup, sistografiya.
  

Siydik pufagini korin parda tashki jaroxatlari belgilari: peshob ajratolmaslik, kateterizatsiyadasiydik kam, konli, siydik okishi; sistografiya.

Uretrani chot orasi kismini jaroxat belgilari: peshob ajrata olmaslik, uretra tashki teshigida kon, kateter (rezinali!) siydik pufagiga utmasligi, siydik pufagi tulgan bulishi mumkin, sistografiya! Chanok suyagini yopik sinishlarida tugri ichak jaroxatlari belgilari: tugri ichak ampulasida kon, chanok flegmonasi kechki belgilari.

Chanok soxasining ochik jaroxatlari diagnostikasi:

• 
  Yarani kuzdan kechirish, yara kanalini yunalishini aniklash
  
• 
  palpatsiya — sinishlar diagnostikasi;
  
• 
  tugri ichak orkali barmok yordamida tekshirish (sinishlar, chanok bryushinasi yalliglanishi — ogrik);
  

Tugri ichaning korin parda tashki jaroxatlari diagnostikasi—yaradan axlat va gaz ajralishi, palpachiyada kon va suyak siniklarini aniklanishi;

Tugri ichaning korin parda ichki jaroxatlari diagnostikas, peritonit belgilari;

—kateterizatsiyada siydik kam yoki yuk, korin bushligida suyuklik yigilish belgilari;

ChANOKNING JANGOVOR JAROXATLARIDA ETAPLI DAVOLASh

Birinchi yordam etapi (uziga yordam, bir biriga yordam , saninstruktor yordami, feldsher yordami TYoB):

• 
  yaraga boglov kuyish;
  
• 
  shitda transportirovka kilish, tizza tagiga valik kuyib;
  
• 
  shprits-tyubikdan analgetik yuborish,
  

birlamchi vrach yordami etapi:

• 
  Boglovlvrni tugirlash;
  
• 
  Siydik pufagi punksiyasi;
  
• 
  Kon okishini tuxtatish (teri koplamini tikish orkali yara tamponadasi);
  
• 
  Ogir shokni davolash;
  
• 
  antibiotiklar yuborish;
  
• 
  Kokshol anatoksinini yuborish;
  
• 
  transportirovka.
  

Kvalifitsiyalangan jarroxlik yordami etapi: Taksimlash:

• 
  kon ketishi davom etayotgan yaralar;
  
• 
  jaroxatlangan shok xolatida;
  
• 
  shok belgilarisiz korin parda ichki va tashki tugri ichak va siydik pufagi jaroxatlari,
  
• 
  chanokning ochik va yopik jaroxatlaridagi yaralar, ichki azolar zararlanmagan xolda;
  
• 
  yumshok tukimani jaroxatlanishi;
  
• 
  agoniya xolatidagilar.
  

Chanokning ukli yaralaridagi operpsiyalar — yarani yorish, yashashga kobil bulmagan tukimalarni kesib tashlash, yot jismlarni olib tashlash vasuyak siniklarini xam, kon ketishini tuxtati, yarani drenirlash.

Tugri ichak jaroxatlarida — tezlik bilan notabiiy orka chikaruv yuli urnatiladi.

Siydik pufagini korin parda ichi jaroxatida— laparotomiya.

Siydik pufagi yarasini ikki katorli tugunli ketgut choki bilan tikish,

Kov teppasi okmasini urnatish, rezina kateter bilan uretra orkali siydik pufagini katetrlash.

Tugri ichakni korin parda ichi jaroxatlarida — laparotomiya, korin bushligi reviziyaSI, tugri ichak yarasini tikish, notabiiy orka chikaruv yulini urnatish, korin bushligini drenirlash,

Korin devori yarasini tikish.


Keys bilan ishlash qoidalari




Keys uchun yozma ish talablari

1. Ish A4 standartdagi varog’ning bir tomonida (2-varog’idan oshmagan holda) tezis shaklida yozilishi kerak.

2. Yozma ishni jiҳozlash tartibi:

- birinchi betda, o’ng tomonda talaba ismi, sharifi va guruhini yozishi kerak;

- varog’ning markazida keysning mavzusi yoziladi;

- keyin esa keys bilan ishlash natijalari tezis shaklida yoziladi

2.4. Keys bilan ishlash jarayonini baholash mezonlari

va ko’rsatkichlari

(mustaqil auditoriyada va auditoriyadan tashqari bajarilgan ish uchun)
Auditoriyadan tashqari bajarilgan ish uchun

baholash mezonlari va ko’rsatkichlari

TalabalarRo’yxati	Muammoning asosiy mazmuni ajratib olinib, tadqiqot ob’ekti aniqlangan mak. 6 b	Muammoli vaziyatni tahlil qilish ob’ekti aniq ko’rsatilgan mak. 4 b	Muammo-ning aniq echimini topgan mak. 10 b	Jami mak.20 b

2.5. Auditoriyada bajarilgan ish uchun

baholash mezonlari va ko’rsatkichlari

Guruhlar Ro’yxati	Guruh faol mak. 1 b	Ma’lumotlar ko’rgazmali taqdim etildi mak. 4 b	Javoblar to’liq va aniq berildi mak. 5 b	Jami mak. 10 b
1
2
3

8-10 ball – a’lo

6- 8 ball – yaxshi

4- 6 ball – qoniqarli

0 -4 ball – qoniqarsiz


Kichik guruhlarda ishlash qoidasi